Μετάφραση από την Ελεάννα Μπάρδη για το Νόστιμον Ήμαρ
Ο πρόεδρος έχει συντελέσει στην κατάρρευση ενός αποσυντιθέμενου συστήματος. Ο Τσόμσκι εξηγεί πώς.
David Barsamian: Μιλήσατε για τη διαφορά ανάμεσα στις χαζομάρες του Trump, που καλύπτονται αδιάκοπα από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και τις πραγματικές πολιτικές που προσπαθεί να εφαρμόσει, οι οποίες λαμβάνουν λιγότερη προσοχή. Πιστεύετε ότι έχει συνεκτικούς οικονομικούς, πολιτικούς ή διεθνείς στόχους πολιτικής; Τι κατάφερε πραγματικά να πετύχει ο Trump κατά τους πρώτους μήνες θητείας του;
Noam Chomsky: Υπάρχει μια διαδικασία αντιπερισπασμού σε εξέλιξη, ίσως απλώς ένα φυσικό αποτέλεσμα της τάσης του προσώπου στην κεντρική σκηνή και εκείνων που κάνουν το έργο πίσω από τις κουρτίνες.
Σε ένα επίπεδο, οι βλακείες του Trump εξασφαλίζουν ότι η προσοχή επικεντρώνεται σε αυτόν, και δεν έχει σημασία πώς. Ποιος θυμάται καν την κατηγορία ότι
εκατομμύρια παράνομων μεταναστών ψήφισαν υπέρ της Κλίντον, στερώντας τον αξιοθρήνητο ανθρωπάκο της Μεγάλης Νίκης του; Ή την κατηγορία ότι ο Obama
υπέκλεπτε τις συνομιλίες στο Trump Tower; Οι αξιώσεις από μόνες τους, δεν έχουν σημασία. Αρκεί να παρεκκλίνει η προσοχή από αυτό που συμβαίνει στο παρασκήνιο. Εκεί, έξω από το προσκήνιο, το πιο άγριο περιθώριο του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος προχωράει προσεκτικά τις πολιτικές που έχουν σχεδιαστεί για να εμπλουτίσουν την πραγματική τους εκλογική περιφέρεια: την Περιφέρεια της ιδιωτικής εξουσίας και πλούτου, “τους άρχοντες της ανθρωπότητας”, για να δανειστώ τη φράση του Αντάμ Σμιθ.
Αυτές οι πολιτικές θα βλάψουν τον άσχετο γενικό πληθυσμό και θα καταστρέψουν τις μελλοντικές γενιές, αλλά αυτό λίγο ενδιαφέρει τους Ρεπουμπλικάνους. Προσπαθούν να περάσουν εξίσου καταστρεπτική νομοθεσία, χρόνια τώρα. Ο Paul Ryan, για παράδειγμα, από καιρό διαφήμιζε το ιδεώδες του να εξαλειφθεί ουσιαστικά η ομοσπονδιακή κυβέρνηση, εκτός από το να εξυπηρετεί την Περιφέρεια – αν και στο παρελθόν έχει τυλίξει τις προτάσεις του σε υπολογιστικά φύλλα, ώστε να φαίνονται λεπτομερώς μελετημένα στους σχολιαστές. Τώρα, ενώ η προσοχή επικεντρώνεται στις τελευταίες τρελαμάρες του Trump, η συμμορία του Ryan και η εκτελεστική εξουσία περνούν νομοθεσίες και διατάγματα που υπονομεύουν τα δικαιώματα των εργαζομένων, παραγκωνίζουν την προστασία των καταναλωτών και βλάπτουν σοβαρά τις αγροτικές κοινότητες. Επιδιώκουν να καταστρέψουν τα προγράμματα υγείας, να ανακαλέσουν τους φόρους που τους πληρώνουν για να εμπλουτίσουν περαιτέρω την εκλογική τους περιφέρεια και να
ξεκοιλιάσουν το νόμο Dodd-Frank, ο οποίος επέβαλε κάποιους απαραίτητους περιορισμούς στο αρπακτικό χρηματοπιστωτικό σύστημα που αναπτύχθηκε κατά τη νεοφιλελεύθερη περίοδο.
Αυτό είναι απλώς ένα δείγμα του πώς η μπάλα αποδιοργάνωσης χρησιμοποιείται από το πρόσφατα εξουσιοδοτημένο Ρεπουμπλικανικό Κόμμα. Πράγματι, δεν είναι πλέον πολιτικό κόμμα με την παραδοσιακή έννοια. Οι συντηρητικοί πολιτικοί αναλυτές Thomas Mann και Norman Ornstein το περιέγραψαν με μεγαλύτερη ακρίβεια ως μια
«ριζοσπαστική εξέγερση», που έχει εγκαταλείψει την κανονική κοινοβουλευτική πολιτική.
Πολλά από αυτά διεξάγονται μυστικά, σε κλειστές συνεδρίες, με όσο το δυνατό μικρότερη δημόσια ειδοποίηση. Άλλες δημοκρατικές πολιτικές είναι πιο ανοικτές, όπως η απόσυρση από τη συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα, απομονώνοντας έτσι τις ΗΠΑ ως κράτος-παρία, που αρνείται να συμμετάσχει σε διεθνείς προσπάθειες για να αντιμετωπίσει την επικείμενη περιβαλλοντική καταστροφή. Ακόμη χειρότερα, έχουν την πρόθεση να μεγιστοποιήσουν τη χρήση ορυκτών καυσίμων, συμπεριλαμβανομένων των πιο επικίνδυνων, να αποσυναρμολογήσουν κανονισμούς και να μειώσουν δραστικά την έρευνα και την ανάπτυξη εναλλακτικών πηγών ενέργειας, που σύντομα θα είναι απαραίτητες για αξιοπρεπή επιβίωση.
Οι λόγοι πίσω από τις πολιτικές είναι ένα συνονθύλευμα. Μερικοί απλώς εξυπηρετούν την εκλογική Περιφέρεια. Άλλοι ενδιαφέρουν ελάχιστα τους “άρχοντες της ανθρωπότητας”, αλλά έχουν σχεδιαστεί για να κρατήσουν τμήματα ψηφοφόρων που οι Ρεπουμπλικανοί έχουν κακοποιήσει, αφού οι δημοκρατικές πολιτικές έχουν μετατοπιστεί μέχρι τόσο πολύ προς τα δεξιά, ώστε οι πραγματικές προτάσεις τους να μην προσελκύσουν ψηφοφόρους. Για παράδειγμα, ο τερματισμός στήριξης του οικογενειακού προγραμματισμού δεν αποτελεί υπηρεσία για την εκλογική περιφέρεια. Πράγματι, αυτή η ομάδα ανθρώπων, μάλλον στηρίζει τον οικογενειακό προγραμματισμό. Αλλά τερματίζοντας αυτή τη στήριξη, απευθύνονται στους ευαγγελικούς χριστιανούς ψηφοφόρους που κλείνουν τα μάτια τους στο γεγονός ότι υποστηρίζουν αποτελεσματικά περισσότερες ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες και ως εκ τούτου αυξάνουν τη συχνότητα προσφυγής σε αμβλώσεις υπό επιβλαβείς και ακόμη και θανατηφόρες συνθήκες.
Δεν μπορεί να κατηγορηθεί για όλη τη ζημιά ο απατεώνας που είναι ονομαστικά υπεύθυνος, οι εξωγήινοι διορισμοί του, ή οι δυνάμεις του Κογκρέσου που εξαπέλυσε. Ορισμένες από τις πιο επικίνδυνες εξελίξεις υπό του Trump εντοπίζονται σε πρωτοβουλίες του Obama, οι οποίες πέρασαν, βεβαίως, υπό την πίεση του Ρεπουμπλικανικού Κογκρέσου.
Οι πιο επικίνδυνες απ’ αυτές έχουν μόλις αναφερθεί. Μια πολύ σημαντική μελέτη στο
Δελτίο των Ατομικών Επιστημόνων, που δημοσιεύθηκε το Μάρτιο 2017, αποκαλύπτει ότι το πρόγραμμα εκσυγχρονισμού πυρηνικών όπλων του Obama
έχει αυξήσει “τη συνολική εξολοθρευτική ισχύ των υφιστάμενων βαλλιστικών πυραυλικών δυνάμεων των ΗΠΑ σχεδόν τρεις φορές – και δημιουργεί ακριβώς αυτό που θα περίμενε κάποιος, αν μια πυρηνικά-ένοπλη χώρα σχεδιάζει ν’ αποκτήσει την ικανότητα να πολεμήσει και να κερδίσει έναν πυρηνικό πόλεμο με τον άμεσο αφοπλισμό των εχθρών με το πρώτο χτύπημα”. Όπως επισημαίνουν οι αναλυτές, αυτή η νέα ικανότητα υπονομεύει τη στρατηγική σταθερότητα, από την οποία εξαρτάται η ανθρώπινη επιβίωση. Και η ανατριχιαστική ιστορία της παρ’ ολίγον καταστροφής και της απερίσκεπτης συμπεριφοράς των ηγετών τα τελευταία χρόνια, δείχνει απλώς πόσο εύθραυστη είναι η επιβίωσή μας. Τώρα το πρόγραμμα αυτό διενεργείται υπό τη θητεία του Trump. Αυτές οι εξελίξεις, μαζί με την απειλή της περιβαλλοντικής καταστροφής, ρίχνουν μια σκοτεινή σκιά πάνω από όλα τα άλλα – και ελάχιστα συζητούνται, ενώ η προσοχή αξιώνεται από τις επιδόσεις του πρωταγωνιστή στο επίκεντρο της σκηνής.
Το αν το Trump έχει κάποια ιδέα για το τι έχουν κάνει ο ίδιος και οι συνάδελφοί του δεν είναι σαφές. Ίσως να είναι απόλυτα αυθεντικός: ένας αδαής, χοντρόπετσος μεγαλομανής, του οποίου η μόνη ιδεολογία είναι ο εαυτός του. Αλλά αυτό που συμβαίνει υπό τις οδηγίες της εξτρεμιστικής πτέρυγας της Ρεπουμπλικανής οργάνωσης είναι πάρα πολύ απλό.
DB: Βλέπετε κάποια ενθαρρυντική δραστηριότητα από την πλευρά των δημοκρατών; Ή μήπως είναι καιρός να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε ένα τρίτο μέρος;
NC: Είναι πολλά που πρέπει να σκεφτούμε. Το πιο αξιοσημείωτο χαρακτηριστικό των εκλογών του 2016 ήταν η εκστρατεία Bernie Sanders, η οποία έσπασε το μοτίβο που είχε θέσει η πολιτική ιστορία των ΗΠΑ πάνω από έναν αιώνα. Ένα σημαντικό κομμάτι πολιτικών επιστημών που διεξάγει έρευνα αποδεικνύει πειστικά ότι οι εκλογές λίγο-πολύ αγοράζονται. Η χρηματοδότηση της εκστρατείας από μόνη της είναι ένας εξαιρετικά καλός προγνωστικός παράγοντας για την εκλογή, τόσο για το Κογκρέσο, όσο και για την Προεδρία. Προβλέπει επίσης τις αποφάσεις των εκλεγμένων αξιωματούχων. Αντίστοιχα, μια σημαντική πλειοψηφία του εκλογικού σώματος – εκείνων που είναι χαμηλότερα στην κλίμακα εισοδήματος – απαλλάσσεται πραγματικά από την εξουσία, καθώς οι εκπρόσωποί τους αγνοούν τις προτιμήσεις τους. Υπό το πρίσμα αυτό, δεν υπάρχει μεγάλη έκπληξη στη νίκη ενός δισεκατομμυριούχου τηλεοπτικού αστέρα με σημαντική υποστήριξη από τα ΜΜΕ: άμεση στήριξη από το κυρίαρχο καλωδιακό κανάλι, Fox, του Rupert Murdoch και από δεξιά προσκείμενο ραδιοφωνικό σταθμό που έχει μεγάλη επιρροή, μια έμμεση αλλά πλούσια υποστήριξη από τα υπόλοιπα μεγάλα μέσα μαζικής ενημέρωσης, που υπνωτίστηκε απ’ τις σαχλαμάρες του Trump και τα διαφημιστικά έσοδα που εισέρρευσαν.
Η εκστρατεία Sanders, από την άλλη πλευρά, έσπασε απότομα δεσμούς από το μοντέλο που επικρατεί. Ο Sanders ήταν ελάχιστα γνωστός. Δεν είχε ουσιαστικά καμία υποστήριξη από τις κύριες πηγές χρηματοδότησης, αγνοήθηκε ή χλευάστηκε από τα ΜΜΕ και χαρακτηρίστηκε με τη λέξη “σοσιαλιστής”. Ωστόσο, είναι πλέον
το πιο δημοφιλές πολιτικό πρόσωπο στη χώρα με μεγάλη διαφορά.
Τουλάχιστον, η επιτυχία της εκστρατείας Sanders δείχνει ότι πολλές επιλογές μπορούν να επιδιωχθούν ακόμη και μέσα στο πλασματικό πλαίσιο του δικομματισμού, με όλα τα θεσμικά εμπόδια να ξεφύγουν από αυτόν. Κατά τη διάρκεια της θητείας Obama, το Δημοκρατικό Κόμμα διαλύθηκε σε τοπικά και κρατικά επίπεδα. Το κόμμα είχε εγκαταλείψει σε μεγάλο βαθμό την εργατική τάξη χρόνια νωρίτερα, ακόμα περισσότερο με τις εμπορικές και δημοσιονομικές πολιτικές του Clinton που υπονόμευσαν την αμερικανική παραγωγή και την αρκετά σταθερή απασχόληση που παρείχε.
Δεν υπάρχει έλλειψη προοδευτικών προτάσεων πολιτικής. Το πρόγραμμα που αναπτύχθηκε από τον Robert Pollin στο βιβλίο του Greening the Global Economy είναι μια πολύ ελπιδοφόρα προσέγγιση. Το έργο του Gar Alperovitz για την οικοδόμηση μιας αυθεντικής δημοκρατίας με βάση την αυτοδιαχείριση των εργαζομένων είναι μια άλλη. Οι πρακτικές υλοποιήσεις αυτών των προσεγγίσεων και σχετικών ιδεών διαμορφώνονται με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Οι δημοφιλείς οργανώσεις, μερικές από αυτές ως εξελίξεις της εκστρατείας Sanders, ασχολούνται ενεργά με την αξιοποίηση των πολλών ευκαιριών που είναι διαθέσιμες.
Ταυτοχρόνως, το καθιερωμένο πλαίσιο των δύο κομμάτων, αν και σεβάσμιο, δεν είναι σε καμία περίπτωση αμετάκλητο. Δεν είναι μυστικό ότι τα τελευταία χρόνια οι παραδοσιακοί πολιτικοί θεσμοί έχουν υποχωρήσει στις βιομηχανικές δημοκρατίες, υπό την επίδραση του λεγόμενου «λαϊκισμού». Ο όρος αυτός χρησιμοποιείται μάλλον χαλαρά για να αναφερθούμε στο κύμα δυσαρέσκειας, θυμού και περιφρόνησης των θεσμών που συνοδεύει τη νεοφιλελεύθερη επίθεση της προηγούμενης γενιάς, η οποία οδήγησε στη στασιμότητα για την πλειοψηφία, παράλληλα με μια θεαματική συγκέντρωση πλούτου στα χέρια των λίγων.
Η λειτουργική δημοκρατία υπονομεύεται ως φυσικό αποτέλεσμα της συγκέντρωσης της οικονομικής δύναμης, η οποία μεταφράζεται αμέσως σε πολιτική εξουσία με οικεία μέσα, αλλά και για λόγους βαθύτερους και πιο ηθικούς. Η θεωρητική πρόφαση είναι ότι η μεταφορά της λήψης αποφάσεων από τον δημόσιο τομέα στην “αγορά” συμβάλλει στην ατομική ελευθερία, αλλά η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Η μεταφορά προέρχεται από δημόσιους θεσμούς, στους οποίους οι ψηφοφόροι έχουν κάποιο λόγο, στο μέτρο που λειτουργεί η δημοκρατία, σε ιδιωτικές τυραννίες – στις επιχειρήσεις που κυριαρχούν στην οικονομία – στις οποίες οι ψηφοφόροι δεν έχουν καθόλου λόγο. Στην Ευρώπη, υπάρχει ακόμη πιο άμεση μέθοδος υπονόμευσης της απειλής της δημοκρατίας: η τοποθέτηση κρίσιμων αποφάσεων στα χέρια της εκλεγμένης τρόικας – του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής – η οποία λαμβάνει υπόψη τις βόρειες τράπεζες και την κοινότητα των πιστωτών, όχι τον πληθυσμό που ψηφίζει.
Αυτές οι πολιτικές αποσκοπούν στο να διασφαλίσουν πως η κοινωνία δεν υπάρχει πλέον, η περίφημη περιγραφή της Margaret Thatcher για τον κόσμο που αντιλαμβανόταν – ή, για να είμαστε ακριβείς, που είχε την ελπίδα να δημιουργήσει: έναν κόσμο όπου δεν υπάρχει κοινωνία, μόνον άτομα. Αυτή ήταν η ανυποψίαστη παράφραση της Thatcher στην πικρή καταδίκη της καταστολής στη Γαλλία του Marx, η οποία άφησε την κοινωνία σαν ένα σακί από πατάτες, μια άμορφη μάζα που δεν μπορεί να λειτουργήσει. Στη σύγχρονη περίπτωση, ο τύραννος δεν είναι ένας αυταρχικός κυβερνήτης – στη Δύση τουλάχιστον – αλλά η συγκέντρωση ιδιωτικής εξουσίας.
Η κατάρρευση των κεντρικών κυβερνητικών θεσμών ήταν εμφανής στις εκλογές: στη Γαλλία στα μέσα του 2017 και στις Ηνωμένες Πολιτείες λίγους μήνες νωρίτερα, όπου οι δύο υποψήφιοι που κινητοποίησαν λαϊκές δυνάμεις ήταν οι Sanders και Trump – αν και ο Trump δεν είχε χρόνο να επιδείξει την απάτη του “λαϊκισμού” του, εξασφαλίζοντας γρήγορα ότι τα σκληρότερα στοιχεία του παλιού κατεστημένου θα είναι σταθερά τακτοποιημένα στην εξουσία του πλούσιου «βάλτου».
Αυτές οι διαδικασίες θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην κατάρρευση του άκαμπτου αμερικανικού συστήματος, του μονοπωλιακού επιχειρηματικού κανόνα με δύο ανταγωνιστικές ομάδες, με διάφορους συνασπισμούς ψηφοφόρων, προϊόντος του χρόνου. Θα μπορούσαν να αποτελέσουν την ευκαιρία για ένα πραγματικό «λαϊκό κόμμα», ένα κόμμα στο οποίο ο συνασπισμός των ψηφοφόρων να είναι η πραγματική εκλογική περιφέρεια και οι κατευθυντήριες αξίες που αξίζουν σεβασμού.
DB: Το πρώτο ξένο ταξίδι του Trump ήταν στη Σαουδική Αραβία. Ποια σημασία βλέπετε σε αυτό και τι σημαίνει για τις ευρύτερες πολιτικές της Μέσης Ανατολής; Και τι πιστεύετε για τα κίνητρα του Trump προς το Ιράν;
NC: Η Σαουδική Αραβία είναι ένας τόπος όπου η Trump αισθάνεται σαν στο σπίτι: μια βάρβαρη δικτατορία, άθλια κατασταλτική (διαβόητη για τα δικαιώματα των γυναικών, αλλά και για πολλούς άλλους τομείς), ο μεγαλύτερος παραγωγός πετρελαίου (που τώρα έφτασαν οι ΗΠΑ) και με πολλά χρήματα. Το ταξίδι κέρδισε υποσχέσεις για μαζικές πωλήσεις όπλων – ευχαριστώντας ιδιαίτερα την εκλογική Περιφέρεια – και ασαφείς δηλώσεις για άλλα Σαουδαραβικά δώρα. Μία από τις συνέπειες ήταν ότι οι Σαουδάραβες φίλοι του Trump έδωσαν το πράσινο φως για να κλιμακωθούν οι επαίσχυντες θηριωδίες τους στην Υεμένη και να πειθαρχήσουν το Κατάρ, που ήταν μια σκιά πολύ ανεξάρτητη για τους Σαουδάραβες ηγέτες. Το Ιράν είναι παράγοντας εκεί. Το Κατάρ μοιράζεται ένα πεδίο φυσικού αερίου με το Ιράν και έχει εμπορικές και πολιτιστικές σχέσεις με αυτό, που αποδοκιμάζουν οι Σαουδάραβες και οι βαθιά αντιδραστικοί συνεργάτες τους.
Το Ιράν θεωρείται εδώ και πολύ καιρό από τους ηγέτες των Η.Π.Α. και από τα σχόλια των αμερικανικών ΜΜΕ ως εξαιρετικά επικίνδυνο, ίσως ως η πιο επικίνδυνη χώρα του πλανήτη. Αυτό πηγαίνει πολύ πριν από τον Trump. Στο δογματικό σύστημα, το Ιράν είναι μια διπλή απειλή: Είναι ο ηγετικός υποστηρικτής της τρομοκρατίας και τα πυρηνικά του προγράμματα αποτελούν μια υπαρξιακή απειλή για το Ισραήλ, αν όχι για ολόκληρο τον κόσμο. Είναι τόσο επικίνδυνο, που ο Obama έπρεπε να εγκαταστήσει ένα προηγμένο σύστημα αεράμυνας κοντά στα ρωσικά σύνορα για να προστατεύσει την Ευρώπη από τα πυρηνικά όπλα του Ιράν – τα οποία δεν υπάρχουν – και τα οποία σε κάθε περίπτωση οι Ιρανοί ηγέτες θα χρησιμοποιούσαν μόνον αν κυριεύονταν από την επιθυμία να αποτεφρωθούν ακαριαία και οι ίδιοι ως αντίποινα.
Αυτό είναι το δογματικό σύστημα. Στον πραγματικό κόσμο, η υποστήριξη του Ιράν προς την τρομοκρατία μεταφράζεται σε υποστήριξη προς τη Χεζμπολάχ, της οποίας το σοβαρό έγκλημα είναι πως αποτελεί τον μοναδικό αποτρεπτικό παράγοντα για μια ακόμα καταστρεπτική ισραηλινή εισβολή στο Λίβανο, και προς τη Χαμάς, η οποία κέρδισε ελεύθερες εκλογές στη Λωρίδα της Γάζας – έγκλημα που επέφερε αμέσως σκληρές κυρώσεις και οδήγησε την αμερικανική κυβέρνηση να προετοιμάσει στρατιωτικό πραξικόπημα. Και οι δύο οργανώσεις είναι αλήθεια ότι μπορούν να κατηγορηθούν για τρομοκρατικές πράξεις, αν και όχι κοντά στο μέγεθος της τρομοκρατίας που πηγάζει από τη συμμετοχή της Σαουδικής Αραβίας στο σχηματισμό και τις δράσεις δικτύων Τζιχάντ.
Όσον αφορά στα προγράμματα πυρηνικών όπλων του Ιράν, οι αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες επιβεβαίωσαν αυτό που μπορεί εύκολα να καταλάβει ο καθένας: αν υπάρχουν, αποτελούν μέρος της αποτρεπτικής στρατηγικής του Ιράν. Υπάρχει επίσης το αναμφισβήτητο γεγονός ότι οποιαδήποτε ανησυχία για τα Ιρανικά όπλα μαζικής καταστροφής (ΟΜΚ), θα μπορούσε να μετριαστεί απλώς με το να ληφθεί υπ’ όψη το αίτημα του Ιράν να δημιουργηθεί μια ζώνη απαλλαγμένη από ΟΜΚ στη Μέση Ανατολή. Μια τέτοια ζώνη υποστηρίζεται έντονα από τα αραβικά κράτη και το μεγαλύτερο μέρος του υπόλοιπου κόσμου και εμποδίζεται κυρίως από τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες επιθυμούν να προστατεύσουν τις δυνατότητες του Ισραήλ όσον αφορά στα ΟΜΚ.
Καθώς λοιπόν κατά την αυτοψία, το δογματικό σύστημα καταρρέει, μένουμε με το καθήκον να βρούμε τους πραγματικούς λόγους για το κίνητρα των ΗΠΑ προς το Ιράν. Οι πιθανότητες εύκολα έρχονται στο νου. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και το Ισραήλ δεν μπορούν να ανεχτούν μια ανεξάρτητη δύναμη σε μια περιοχή, την οποία θεωρούν δικαιωματικά κτήμα τους. Ένα Ιράν με πυρηνικό αποτρεπτικό παράγοντα είναι απαράδεκτο για τα αδίστακτα κράτη που θέλουν να αφηνιάσουν όπως τους αρέσει σε όλη τη Μέση Ανατολή. Αλλά υπάρχει και κάτι άλλο. Το Ιράν δεν μπορεί να συγχωρεθεί για την ανατροπή του δικτάτορα που εγκατέστησε η Ουάσιγκτον με ένα στρατιωτικό πραξικόπημα το 1953, ένα πραξικόπημα που κατέστρεψε το κοινοβουλευτικό καθεστώς του Ιράν και την ασυνείδητη πεποίθησή του ότι το Ιράν θα μπορούσε να διεκδικήσει τους ίδιους τους φυσικούς του πόρους. Ο κόσμος είναι πολύ περίπλοκος για κάθε απλή περιγραφή, αλλά αυτό μου φαίνεται ως ο πυρήνας της ιστορίας.
Επίσης, δεν θα έβλαπτε να υπενθυμίσω ότι τις τελευταίες έξι δεκαετίες, σχεδόν δεν πέρασε μέρα που η Ουάσιγκτον δεν βασάνισε τους Ιρανούς. Μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1953, ήρθε η αμερικανική υποστήριξη για έναν δικτάτορα που η Διεθνής Αμνηστία περιέγραψε ως, κύριο παραβάτη των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αμέσως μετά την ανατροπή του, η αμερικανική εισβολή του Ιράν από τον Σαντάμ Χουσεΐν δεν ήταν μικρή υπόθεση. Εκατοντάδες χιλιάδες Ιρανοί σκοτώθηκαν, πολλοί από τα χημικά όπλα. Η υποστήριξη του Ρέιγκαν για τον φίλο του Σαντάμ ήταν τόσο ακραία, που όταν το Ιράκ επιτέθηκε σε αμερικανικό πλοίο, το USS Stark, σκοτώνοντας 37 αμερικανικούς ναυτικούς, δέχτηκε μόνον «ένα ελαφρύ σκούντημα στον ώμο». Ο Ρέιγκαν επίσης προσπάθησε να κατηγορήσει το Ιράν για τις τρομακτικές επιθέσεις χημικού πολέμου του Σαντάμ στους Ιρακινούς Κούρδους.
Τελικά, οι Ηνωμένες Πολιτείες παρενέβησαν άμεσα στον πόλεμο Ιράν-Ιράκ, οδηγώντας στην πικρή συνθηκολόγηση του Ιράν. Μετά, ο George H.W. Bush κάλεσε τους Ιρακινούς πυρηνικούς μηχανικούς στις Ηνωμένες Πολιτείες για
προηγμένη εκπαίδευση στην παραγωγή πυρηνικών όπλων – μια εξαιρετική απειλή για το Ιράν, πέραν άλλων συνεπειών της. Και, φυσικά, η Ουάσιγκτον υπήρξε η κινητήριος δύναμη πίσω από σκληρές κυρώσεις εναντίον του Ιράν που συνεχίζουν μέχρι σήμερα.
Ο Trump από την πλευρά του, εντάσσεται στους πιο σκληρούς και καταπιεστικούς δικτάτορες που εκτοξεύουν αναθέματα στο Ιράν. Είναι γεγονός πως το Ιράν διεξήγαγε εκλογές κατά τη διάρκεια της φαντασμαγορικής τουρνέ του στη Μέση Ανατολή – εκλογές που, αν και προβληματικές, θα ήταν αδιανόητες στη χώρα των Σαουδαράβων οικοδεσποτών του, οι οποίοι τυγχάνει να είναι επίσης η πηγή του ριζοσπαστικού ισλαμισμού που δηλητηριάζει την περιοχή. Αλλά η αμερικανική εχθρότητα εναντίον του Ιράν ξεπερνά τον ίδιο τον Τrump. Περιλαμβάνει εκείνους που θεωρούνται ως οι “ενήλικες” στη διοίκηση του Trump, όπως ο James “Mad Dog” Mattis, υπουργός Αμύνης. Και εκτείνεται σε βάθος στο παρελθόν.
DB: Ποια είναι τα στρατηγικά ζητήματα που αφορούν στην Κορέα; Μπορεί να γίνει κάτι για να εκτονωθεί η αυξανόμενη σύγκρουση;
NC: Η Κορέα υπήρξε ένα αγχωτικό πρόβλημα από το τέλος του Β ‘Παγκοσμίου Πολέμου, όταν οι ελπίδες των Κορεατών για ενοποίηση της χερσονήσου εμποδίστηκαν από την παρέμβαση των μεγάλων δυνάμεων, με τις Ηνωμένες Πολιτείες να έχουν την πρωταρχική ευθύνη.
Η βόρειο-κορεατική δικτατορία θα μπορούσε να κερδίσει το βραβείο βίας και καταπίεσης, αλλά επιδιώκει και σε κάποιο βαθμό καταφέρνει να διεξάγει οικονομική ανάπτυξη, παρά τη συντριπτική επιβάρυνση ενός τεράστιου στρατιωτικού συστήματος. Το σύστημα αυτό περιλαμβάνει βεβαίως, ένα ολοένα αυξανόμενο οπλοστάσιο πυρηνικών όπλων και πυραύλων, το οποίο αποτελεί απειλή για την περιοχή και, μακροπρόθεσμα, για χώρες πέραν αυτής – αλλά ο σκοπός του είναι να λειτουργήσει ως αποτρεπτικός παράγοντας, τέτοιος, που το βορειοκορεατικό καθεστώς είναι μάλλον απίθανο να εγκαταλείψει, εφόσον εξακολουθεί να απειλείται με καταστροφή.
Σήμερα, μας εκπαιδεύουν πως η μεγάλη πρόκληση που αντιμετωπίζει ο κόσμος είναι να εξαναγκάσει τη Βόρεια Κορέα να παγώσει αυτά τα πυρηνικά και πυραυλικά προγράμματα. Ίσως πρέπει να καταφύγουμε σε περισσότερες κυρώσεις, κυβερνοεγκλήματα, εκφοβισμούς · στην ανάπτυξη του αντιπυραυλικού συστήματος THAAD, το οποίο θεωρεί η Κίνα ως σοβαρή απειλή για τα δικά της συμφέροντα · ίσως ακόμη και να κατευθύνει την επίθεση στη Βόρεια Κορέα – η οποία, κατά τη γνώμη της, θα προκαλούσε αντίποινα με μαζικό πυροβολικό, καταστρέφοντας τη Σεούλ και μεγάλο μέρος της Νότιας Κορέας ακόμα και χωρίς τη χρήση πυρηνικών όπλων.
Υπάρχει όμως κι άλλη επιλογή, η οποία φαίνεται να αγνοείται: θα μπορούσαμε απλώς να δεχτούμε την προσφορά της Βόρειας Κορέας να κάνει ό, τι απαιτούμε. Η Κίνα και η Βόρεια Κορέα
έχουν ήδη προτείνει τη δέσμευση της Βόρειας Κορέας για πάγωμα των πυρηνικών και πυραυλικών προγραμμάτων. Ωστόσο, η πρόταση απορρίφθηκε αμέσως από την Ουάσινγκτον, όπως και πριν από δύο χρόνια, καθώς περιλαμβάνει ένα quid pro quo: Καλεί τις Ηνωμένες Πολιτείες να σταματήσουν τις απειλητικές στρατιωτικές τους ασκήσεις στα σύνορα της Βόρειας Κορέας, βομβιστικές επιθέσεις από Β-52.
Η πρόταση Κίνας-Βόρειας Κορέας δεν είναι καθόλου παράλογη. Οι Βορειοκορεάτες θυμούνται καλά ότι η χώρα τους κυριολεκτικά
ισοπεδώθηκε από βομβιστικές επιθέσεις των ΗΠΑ και πολλοί μπορεί να θυμούνται πως οι δυνάμεις των ΗΠΑ βομβάρδιζαν μεγάλα φράγματα όταν δεν υπήρχαν άλλοι στόχοι. Υπήρχαν
εύθυμες αναφορές σε αμερικανικές στρατιωτικές εκδόσεις για το συναρπαστικό θέαμα μιας τεράστιας πλημμύρας νερού που εξαφάνιζαν τις καλλιέργειες ρυζιού απ’ τις οποίες εξαρτάται η “ασιατική” επιβίωση. Είναι πολύ χρήσιμο να διαβαστούν, είναι ένα χρήσιμο μέρος ιστορικής μνήμης.
Η προσφορά να «παγώσει» τα πυρηνικά και πυραυλικά προγράμματά της η Βόρεια Κορέα, σε αντάλλαγμα με την παύση των ιδιαίτερα προκλητικών ενεργειών στα σύνορά της, θα μπορούσε να αποτελέσει τη βάση για πιο εκτεταμένες διαπραγματεύσεις, οι οποίες θα μπορούσαν να μειώσουν ριζικά την πυρηνική απειλή και ίσως ακόμη και να οδηγήσουν στο τέλος της βορειοκορεατικής κρίσης. Σε αντίθεση με τα ιδιαιτέρως φλεγόμενα σχόλια, υπάρχουν σοβαροί λόγοι να πιστεύουμε ότι αυτές οι διαπραγματεύσεις θα μπορούσαν να πετύχουν. Ωστόσο, παρόλο που τα προγράμματα της Βόρειας Κορέας περιγράφονται συνεχώς ως ίσως η μεγαλύτερη απειλή που αντιμετωπίζουμε, η πρόταση Κίνας-Βόρειας Κορέας είναι απαράδεκτη για την Ουάσινγκτον και απορρίπτεται από αμερικανούς σχολιαστές με εντυπωσιακή ομοφωνία. Πρόκειται για ένα άλλο επαίσχυντο και καταθλιπτικό ρεκόρ, για μια σχεδόν αντανακλαστική προτίμηση για επιβολή δύναμης, ενώ ειρηνικές επιλογές είναι διαθέσιμες.
Οι εκλογές του 2017 στη Νότια Κορέα θα μπορούσαν να προσφέρουν μιαν ακτίνα ελπίδας. Ο νεοεκλεγείς Πρόεδρος Moon Jae-in φαίνεται πρόθυμος να
αναστρέψει τις σκληρές πολιτικές αντιπαράθεσης του προκάτοχού του. Ζήτησε να διερευνηθούν διπλωματικές επιλογές και να γίνουν βήματα προς συμφιλίωση, κάτι που αποτελεί σίγουρα βελτίωση, σε σχέση με τα σηκωμένα μανίκια- επίδειξης θυμού, που μπορεί να οδηγήσει σε πραγματική καταστροφή.
DB: Έχετε στο παρελθόν εκφράσει την ανησυχία σας για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Τι νομίζετε ότι θα συμβεί καθώς η Ευρώπη συνδέεται όλο και λιγότερο με τις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο;
NC: Η ΕΕ έχει θεμελιώδη προβλήματα, ιδίως το ενιαίο νόμισμα χωρίς πολιτική ένωση. Έχει επίσης πολλά θετικά χαρακτηριστικά. Υπάρχουν κάποιες λογικές ιδέες που στοχεύουν στο να διασωθεί ό,τι είναι καλό και να βελτιωθεί ό,τι είναι επιβλαβές. Η πρωτοβουλία
DiEM25 του Γιάννη Βαρουφάκη για μια δημοκρατική Ευρώπη είναι μια πολλά υποσχόμενη προσέγγιση.
Το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν συχνά αμερικανός αναπληρωτής στην ευρωπαϊκή πολιτική. Το Brexit θα μπορούσε να ενθαρρύνει την Ευρώπη να αναλάβει έναν πιο ανεξάρτητο ρόλο στις παγκόσμιες υποθέσεις, μια πορεία που μπορεί να επιταχυνθεί από τις πολιτικές Trump που μας απομονώνουν όλο και περισσότερο από τον κόσμο. Ενώ φωνάζει δυνατά και κυματίζει ένα τεράστιο ραβδί, η Κίνα θα μπορούσε να αναλάβει ηγετικό ρόλο στην παγκόσμια ενεργειακή πολιτική διευρύνοντας την επιρροή της προς τα δυτικά και, τελικά, προς την Ευρώπη, με βάση τον Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης και το Νέο Δρόμο Μεταξιού.
Το ότι η Ευρώπη θα μπορούσε να γίνει μια ανεξάρτητη “τρίτη δύναμη”, είναι θέμα ανησυχίας για τους αμερικανούς σχεδιαστές από το 2οο Παγκόσμιο Πόλεμο. Υπάρχουν εδώ και καιρό συζητήσεις για κάτι σαν μια Γαλλατική αντίληψη για την Ευρώπη από τον Ατλαντικό έως το Ουράλια ή, πιο πρόσφατα, το όραμα του Γκορμπατσόφ για μια κοινή Ευρώπη από τις Βρυξέλλες ως στο Βλαδιβοστόκ.
Ό, τι κι αν συμβεί, η Γερμανία είναι βέβαιο ότι θα διατηρήσει έναν κυρίαρχο ρόλο στις ευρωπαϊκές υποθέσεις. Είναι μάλλον αιφνίδιο να ακούμε μια συντηρητική γερμανίδα καγκελάριο, την Angela Merkel, να κάνει κύρηγμα στον Αμερικανό ομόλογό της για τα ανθρώπινα δικαιώματα, αναλαμβάνοντας το προβάδισμα, τουλάχιστο για κάποιο διάστημα, στην αντιμετώπιση του προσφυγικού θέματος, της βαθιάς ηθικής κρίσης της Ευρώπης. Από την άλλη πλευρά, η επιμονή της Γερμανίας στη λιτότητα και την παράνοια σχετικά με τον πληθωρισμό και την πολιτική της προώθησης των εξαγωγών με τον περιορισμό της εγχώριας κατανάλωσης, ουδεμία ευθύνη φέρουν για την οικονομική δυσπραγία της Ευρώπης, ιδιαίτερα την κακή κατάσταση των περιφερειακών οικονομιών. Στην καλύτερη περίπτωση, όμως, που δεν είναι πέραν φαντασίας, η Γερμανία θα μπορούσε να επηρεάσει την Ευρώπη ώστε να γίνει μια γενικά θετική δύναμη στις παγκόσμιες υποθέσεις.
DB: Τι πιστεύετε για τη σύγκρουση μεταξύ της διοίκησης του Trump και των αμερικανικών κοινοτήτων πληροφοριών; Πιστεύετε στο “βαθύ κράτος”;
NC: Υπάρχει μια γραφειοκρατία εθνικής ασφάλειας που συνεχίζεται απ’ το 2ο Παγκ. Πόλεμο. Και οι αναλυτές εθνικής ασφάλειας, μέσα κι έξω απ’ την κυβέρνηση, έχουν τρομοκρατηθεί από πολλές άγριες εφόδους/αναμίξεις του Trump. Τις ανησυχίες τους μοιράζονται οι εξαιρετικά αξιόπιστοι εμπειρογνώμονες που γύρισαν το
Ρολόι για το τέλος του κόσμου (
Doomsday Clock), στα δυόμισι λεπτά πριν τα μεσάνυχτα, μόλις άρχισε η θητεία του Trump – όσο πιο κοντά στην καταστροφή έχουμε φτάσει από το 1953, όταν οι ΗΠΑ και η ΕΣΣΔ εκτόξευσαν θερμοπυρηνικά όπλα. Δε βλέπω όμως πολλά σημάδια ότι πάμε πέρα απ’ αυτό, ότι υπάρχει δηλαδή κάποια «μυστική κρατική συνωμοσία».
DB: Για να ολοκληρώσουμε, καθώς περιμένουμε τα 89α γενέθλιά σας, αναρωτιέμαι: Έχετε μια θεωρία της μακροζωίας;
NC: Ναι, είναι απλή, πραγματικά. Εάν οδηγείτε ένα ποδήλατο και δε θέλετε να πέσετε, πρέπει να συνεχίσετε να πηγαίνετε γρήγορα.
The Nation
Το κείμενο δημοσιεύθηκε στο ένθετο του Νόστιμον Ήμαρ στον “Δρόμο”, τo Σάββατο 11.11.2017
