Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι χθες ήταν μια μεγάλη μέρα για την ελληνική οικονομία. Πολλά πήγαιν’ έλα, ταξίδια και κοσμικές εκδηλώσεις, πολιτικές δηλώσεις και κοινωνικές φιλοφρονήσεις, συγκίνηση και γενναιοδωρία, όλ’ αυτά με φόντο την αλλαγή φρουράς στην Τράπεζα της Ελλάδος. Μια ωραία ατμόσφαιρα.
Ψηφίδα-ψηφίδα, λοιπόν, θα ανασυνθέσουμε κι εμείς τη μεγάλη εικόνα. Κατ’ αρχήν όλα όσα θα σας διηγηθώ συμβαίνουν σε μια εμφανώς μεταβατική περίοδο, που προσωπικά δεν προβλέπω να λήξει μέχρι να πάμε σε εκλογές. Χαρακτηριστικό απ’ αυτή την άποψη το ταξίδι του κ. Στουρνάρα στο Βερολίνο. Είχε προσκληθεί από καιρό εκ μέρους του κ. Σόιμπλε, ως υπουργός Οικονομικών, για να παρακολουθήσει πολιτιστική εκδήλωση αφιερωμένη στην Ελλάδα (καλό αυτό, ο πολιτισμός ως γνωστόν εξημερώνει ακόμα και τα πιο άγρια θηρία). Ο Στουρνάρας έφτασε στο Βερολίνο με την ιδιότητα του τέως υπουργού Οικονομικών, αλλά επέστρεψε ως επίδοξος διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος.
Ο Σόιμπλε σχολιάσε ως εξής τα νέα δεδομένα: «Η αλλαγή της θέσης του υπουργού Οικονομικών δεν συνεπάγεται αλλαγή της πολιτικής», προσθέτοντας ότι επ’ αυτού έχει λάβει διαβεβαιώσεις από την ελληνική κυβέρνηση.
Ας ξαναδούμε, παρακαλώ, την εικόνα. Ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών ζητά εξηγήσεις από την ελληνική κυβέρνηση για την αντικατάσταση του Έλληνα ομολόγου του. Η ελληνική κυβέρνηση, αντί να αντιδράσει στην έξωθεν παρέμβαση, σπεύδει να του παράσχει διαβεβαιώσεις ότι τίποτα δεν θ’ αλλάξει. Δεν του αναφέρει ότι προτίθεται σιγά σιγά να παίρνει αποφάσεις χωρίς να λαμβάνει υπόψη τις επιθυμίας της τρόικας, ούτε ότι η παρουσία της τρόικας στην Ελλάδα ενοχλεί και χαλάει την εικόνα της, ούτε ότι σκοπεύει να χαλαρώσει τις περιοριστικές πολιτικές και να προχωρήσει σε μειώσεις φόρων. Η απάντηση στο ερώτημα πότε λέει την αλήθεια η ελληνική κυβέρνηση, όταν απευθύνεται στον Σόιμπλε ή όταν υπόσχεται στον ελληνικό λαό, είναι προφανής – δεν χρειάζεται να επεκταθώ.
Θα πει κανείς ότι είναι γνωστά όλ’ αυτά, δεν υπάρχει λόγος να τα επαναλαμβάνουμε. Μη με διακόπτετε, αφήστε με να μαζέψω όλες μαζί τις ψηφίδες.
Ο κ. Σόιμπλε, αφού επιδίδεται σε σειρά φιλοφρονήσεων προς τον κ. Στουρνάρα, παραδέχεται ότι δεν γνωρίζει τον νέο συνάδελφό του και διαβεβαιώνει ότι προσβλέπει στη γνωριμία τους και σε μια καλή συνεργασία. Υποθέτω ότι έχει λάβει το μήνυμα από την Αθήνα και φροντίζει, στο πλαίσιο των πολιτιστικών ανταλλαγών, να προσφέρει στον κ. Στουρνάρα σούσι. Υποθέτω ότι δεν θα ενοχληθεί αν τα γούστα του νέου υπουργού διαφέρουν - τέτοιου είδους αλλαγές πολιτικής μάλλον δεν θα τον ενοχλούν.
Αλλά οι φιλοφρονήσεις του Σόιμπλε επεκτείνονται: «Η Ελλάδα έχει κάνει εξαιρετική δουλειά και έχει επιτύχει περισσότερα από ό,τι είχε προβλεφθεί». Ασφαλώς και δεν έχει άδικο. Μεγαλύτερη ύφεση, περισσότερη ανεργία, έλλειψη ρευστότητας, αδυναμία πληρωμής των βεβαιωμένων φόρων, πιο εκτεταμένη από την προβλεπόμενη ανθρωπιστική κρίση.
Ο Στουρνάρας ανταπαντά με μια αδόκιμη ατάκα, απ’ αυτές που συνηθίζει. Προ καιρού είχε παρομοιάσει το ευρώ με τα «ιερά και τα όσια». Τώρα δηλώνει ότι «θα διαφυλάξουμε τις Θερμοπύλες, δηλαδή τα επιτεύγματα που έχουμε πετύχει μέχρι τώρα». Πέρα από την ιεροσυλία, του διαφεύγει μάλλον ότι στις Θερμοπύλες αι ημέτεραι δυνάμεις, παρά τον ηρωισμό που επέδειξαν, ηττήθηκαν και έπεσαν μέχρις ενός στο πεδίο της μάχης. Τόση αισιοδοξία…
Σε ένα παράλληλο σύμπαν, στην Αθήνα, την ίδια ώρα εξελίσσονται άλλες σκηνές κυβερνητικής τρυφερότητας και ψυχικής ανάτασης. Παρουσιάζοντας δύο επιστημονικές μελέτες που αφορούν την ιστορία της Τράπεζας της Ελλάδος και το χρονικό της κρίσης, αμέσως μετά την απόφαση για την αντικατάστασή του, ο κ. Προβόπουλος δηλώνει ότι δεν νιώθει πικρία για την απομάκρυνσή του. Ούτε κι εμείς. Η πικρία μας είναι για τη θητεία του, όχι για την αποχώρησή του.
Ο κ. Προβόπουλος δήλωσε ότι από το 2008 που ανέλαβε τη θέση διέβλεπε τις στρεβλώσεις στο οικονομικό πρότυπο που ακολουθούσε η χώρα και είχε προειδοποιήσει επανειλημμένα τις διαδοχικές ελληνικές κυβερνήσεις για τους κινδύνους και για τα μέτρα που έπρεπε επειγόντως να ληφθούν, αλλά «οι προειδοποιήσεις δεν εισακούονταν».
Τι κάνει ένας κεντρικός τραπεζίτης όταν επανειλημμένα προειδοποιεί για τον επερχόμενο κίνδυνο και οι κυβερνώντες παρ’ όλα αυτά τον αγνοούν και οδηγούν τη χώρα στον όλεθρο; Προφανώς παραιτείται.
Ο Προβόπουλος όμως όχι. Είχε «τιτάνιο έργο» να επιτελέσει. Αφού αδρανεί ως προς την άσκηση των ελέγχων της λειτουργίας των τραπεζών στην Ελλάδα και στην Κύπρο κλείνοντας τα μάτια σε σοβαρότατες ατασθαλίες, όταν ξεσπάει η κρίση ρίχνει όλο το βάρος στην κατεδάφιση σημαντικού αριθμού τραπεζών, βάσει μιας πολιτικής που υπακούει στην ευαγγελική ρήση «οι έσχατοι έσονται πρώτοι». Και τα καταφέρνει. Ρίχνοντας μια ματιά στο βιογραφικό του στη Wikipedia, δεν δυσκολεύεται κανείς να αντιληφθεί το γιατί:
Κατά την περίοδο 1990-1993 διετέλεσε υποδιοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, καθώς και πρόεδρος του Συμβουλίου Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων. Οικονομικός σύμβουλος στην Alpha Bank. Το 2004 είχε πολύ σημαντικό ρόλο στη συγγραφή του κυβερνητικού προγράμματος της Νέας Δημοκρατίας στον τομέα της οικονομίας. Την ίδια χρονιά τοποθετήθηκε στη διοίκηση της Εμπορικής Τράπεζας, και στη συνέχεια επέβλεψε την πώλησή της στους Γάλλους της Credit Αgricole.
Όλως παραδόξως, στο συγκεκριμένο βιογραφικό παραλείπεται το σύντομο πέρασμά του από τον Όμιλο της Τράπεζας Πειραιώς, της οποίας διετέλεσε αντιπρόεδρος. Σύμφωνα μάλιστα με το Reuters, κατά την αποχώρησή του προκειμένου να αναλάβει τη θέση του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος συναπεκόμισε αποζημίωση ύψους 3,4 εκατομμυρίων ευρώ!
Άλλο παράδοξο στην όλη ιστορία είναι ότι Σαμαράς και Βενιζέλος σπεύδουν να πλέξουν το εγκώμιό του. Ας το ξαναδούμε: Εκείνος τους καρφώνει λέγοντας ότι οι ίδιοι και οι κυβερνήσεις στις οποίες συμμετείχαν ευθύνονται για την καταστροφική πορεία της χώρας (επειδή δεν εισακούστηκε). Εκείνοι όχι μόνο δεν αντιδρούν για να τον διαψεύσουν, αλλά τον εγκωμιάζουν κι από πάνω. Ίσως γιατί συνέδραμε όλ’ αυτά τα χρόνια την προσπάθειά τους να ολοκληρώσουν το έργο τους, σε ρόλο «σωτήρα» αυτή τη φορά.
Αλλά κι ο Προβόπουλος δεν πάει πίσω, εμφανίζεται κι αυτός υπεράνω. Χαρακτηρίζει την επιλογή Στουρνάρα ως «ό,τι το καλύτερο».
Προσπαθώντας να καταλάβουμε καλύτερα τι παίζεται εδώ, ας ρίξουμε μια κλεφτή ματιά και στο βιογραφικό του Στουρνάρα:
Έχει διατελέσει ειδικός σύμβουλος στο υπουργείο Εθνικής Οικονομίας (1986-1989), ειδικός σύμβουλος στην Τράπεζα της Ελλάδος (1989-1994), τακτικό μέλος της Οικονομικής και Νομισματικής Επιτροπής της Ε.Ε. (1994-2000), πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Εμπορικής Τράπεζας κ.ά. Ήταν επίσης γενικός επιστημονικός διευθυντής του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ). Τέλος, ήταν υπουργός Ανάπτυξης στην υπηρεσιακή κυβέρνηση Πικραμένου.
Αυτοί οι τύποι, λοιπόν, μοιάζει να συναντιούνται και να εναλλάσσονται σε μια σειρά θέσεις σε κέντρα εξουσίας και λόμπι άσκησης επιρροής. Κλειστό κλαμπ / ωραία ατμόσφαιρα.
Την εικόνα συμπληρώνει μια λεπτομέρεια που έγινε γνωστή χθες και στην οποία δεν δόθηκε η δέουσα σημασία. Στην παρουσίαση λοιπόν των δύο μελετών της Τράπεζας της Ελλάδος, η οποία είχε οργανωθεί σε ανύποπτο χρόνο, ως ένας εκ των ομιλητών είχε οριστεί -για μαντέψτε, παρακαλώ!- ο κ. Γκίκας Χαρδούβελης, ο οποίος τελικά δεν παρέστη λόγω των νέων του καθηκόντων.
Θεωρώ λοιπόν χρήσιμο να τσεκάρω και το δικό του βιογραφικό:
Διευθυντής του Οικονομικού Γραφείου του Πρωθυπουργού Λουκά Παπαδήμου. Μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου της Ένωσης Ελληνικών Τραπεζών. Μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του ΙΟΒΕ. Την τετραετία 2000–2004 διετέλεσε διευθυντής του Οικονομικού Γραφείου του Πρωθυπουργού, κ. Σημίτη. Οικονομικός Σύμβουλος στην Τράπεζα της Ελλάδος (1994-1995). Οικονομικός Σύμβουλος στον Όμιλο της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος (1996-2000). Τελευταίο του πόστο; Οικονομικός Σύμβουλος & Επικεφαλής Οικονομικών Μελετών του ομίλου της EUROBANK.
Αυτά.
Ψηφίδα-ψηφίδα, λοιπόν, θα ανασυνθέσουμε κι εμείς τη μεγάλη εικόνα. Κατ’ αρχήν όλα όσα θα σας διηγηθώ συμβαίνουν σε μια εμφανώς μεταβατική περίοδο, που προσωπικά δεν προβλέπω να λήξει μέχρι να πάμε σε εκλογές. Χαρακτηριστικό απ’ αυτή την άποψη το ταξίδι του κ. Στουρνάρα στο Βερολίνο. Είχε προσκληθεί από καιρό εκ μέρους του κ. Σόιμπλε, ως υπουργός Οικονομικών, για να παρακολουθήσει πολιτιστική εκδήλωση αφιερωμένη στην Ελλάδα (καλό αυτό, ο πολιτισμός ως γνωστόν εξημερώνει ακόμα και τα πιο άγρια θηρία). Ο Στουρνάρας έφτασε στο Βερολίνο με την ιδιότητα του τέως υπουργού Οικονομικών, αλλά επέστρεψε ως επίδοξος διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος.
Ο Σόιμπλε σχολιάσε ως εξής τα νέα δεδομένα: «Η αλλαγή της θέσης του υπουργού Οικονομικών δεν συνεπάγεται αλλαγή της πολιτικής», προσθέτοντας ότι επ’ αυτού έχει λάβει διαβεβαιώσεις από την ελληνική κυβέρνηση.
Ας ξαναδούμε, παρακαλώ, την εικόνα. Ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών ζητά εξηγήσεις από την ελληνική κυβέρνηση για την αντικατάσταση του Έλληνα ομολόγου του. Η ελληνική κυβέρνηση, αντί να αντιδράσει στην έξωθεν παρέμβαση, σπεύδει να του παράσχει διαβεβαιώσεις ότι τίποτα δεν θ’ αλλάξει. Δεν του αναφέρει ότι προτίθεται σιγά σιγά να παίρνει αποφάσεις χωρίς να λαμβάνει υπόψη τις επιθυμίας της τρόικας, ούτε ότι η παρουσία της τρόικας στην Ελλάδα ενοχλεί και χαλάει την εικόνα της, ούτε ότι σκοπεύει να χαλαρώσει τις περιοριστικές πολιτικές και να προχωρήσει σε μειώσεις φόρων. Η απάντηση στο ερώτημα πότε λέει την αλήθεια η ελληνική κυβέρνηση, όταν απευθύνεται στον Σόιμπλε ή όταν υπόσχεται στον ελληνικό λαό, είναι προφανής – δεν χρειάζεται να επεκταθώ.
Θα πει κανείς ότι είναι γνωστά όλ’ αυτά, δεν υπάρχει λόγος να τα επαναλαμβάνουμε. Μη με διακόπτετε, αφήστε με να μαζέψω όλες μαζί τις ψηφίδες.
Ο κ. Σόιμπλε, αφού επιδίδεται σε σειρά φιλοφρονήσεων προς τον κ. Στουρνάρα, παραδέχεται ότι δεν γνωρίζει τον νέο συνάδελφό του και διαβεβαιώνει ότι προσβλέπει στη γνωριμία τους και σε μια καλή συνεργασία. Υποθέτω ότι έχει λάβει το μήνυμα από την Αθήνα και φροντίζει, στο πλαίσιο των πολιτιστικών ανταλλαγών, να προσφέρει στον κ. Στουρνάρα σούσι. Υποθέτω ότι δεν θα ενοχληθεί αν τα γούστα του νέου υπουργού διαφέρουν - τέτοιου είδους αλλαγές πολιτικής μάλλον δεν θα τον ενοχλούν.
Αλλά οι φιλοφρονήσεις του Σόιμπλε επεκτείνονται: «Η Ελλάδα έχει κάνει εξαιρετική δουλειά και έχει επιτύχει περισσότερα από ό,τι είχε προβλεφθεί». Ασφαλώς και δεν έχει άδικο. Μεγαλύτερη ύφεση, περισσότερη ανεργία, έλλειψη ρευστότητας, αδυναμία πληρωμής των βεβαιωμένων φόρων, πιο εκτεταμένη από την προβλεπόμενη ανθρωπιστική κρίση.
Ο Στουρνάρας ανταπαντά με μια αδόκιμη ατάκα, απ’ αυτές που συνηθίζει. Προ καιρού είχε παρομοιάσει το ευρώ με τα «ιερά και τα όσια». Τώρα δηλώνει ότι «θα διαφυλάξουμε τις Θερμοπύλες, δηλαδή τα επιτεύγματα που έχουμε πετύχει μέχρι τώρα». Πέρα από την ιεροσυλία, του διαφεύγει μάλλον ότι στις Θερμοπύλες αι ημέτεραι δυνάμεις, παρά τον ηρωισμό που επέδειξαν, ηττήθηκαν και έπεσαν μέχρις ενός στο πεδίο της μάχης. Τόση αισιοδοξία…
Σε ένα παράλληλο σύμπαν, στην Αθήνα, την ίδια ώρα εξελίσσονται άλλες σκηνές κυβερνητικής τρυφερότητας και ψυχικής ανάτασης. Παρουσιάζοντας δύο επιστημονικές μελέτες που αφορούν την ιστορία της Τράπεζας της Ελλάδος και το χρονικό της κρίσης, αμέσως μετά την απόφαση για την αντικατάστασή του, ο κ. Προβόπουλος δηλώνει ότι δεν νιώθει πικρία για την απομάκρυνσή του. Ούτε κι εμείς. Η πικρία μας είναι για τη θητεία του, όχι για την αποχώρησή του.
Ο κ. Προβόπουλος δήλωσε ότι από το 2008 που ανέλαβε τη θέση διέβλεπε τις στρεβλώσεις στο οικονομικό πρότυπο που ακολουθούσε η χώρα και είχε προειδοποιήσει επανειλημμένα τις διαδοχικές ελληνικές κυβερνήσεις για τους κινδύνους και για τα μέτρα που έπρεπε επειγόντως να ληφθούν, αλλά «οι προειδοποιήσεις δεν εισακούονταν».
Τι κάνει ένας κεντρικός τραπεζίτης όταν επανειλημμένα προειδοποιεί για τον επερχόμενο κίνδυνο και οι κυβερνώντες παρ’ όλα αυτά τον αγνοούν και οδηγούν τη χώρα στον όλεθρο; Προφανώς παραιτείται.
Ο Προβόπουλος όμως όχι. Είχε «τιτάνιο έργο» να επιτελέσει. Αφού αδρανεί ως προς την άσκηση των ελέγχων της λειτουργίας των τραπεζών στην Ελλάδα και στην Κύπρο κλείνοντας τα μάτια σε σοβαρότατες ατασθαλίες, όταν ξεσπάει η κρίση ρίχνει όλο το βάρος στην κατεδάφιση σημαντικού αριθμού τραπεζών, βάσει μιας πολιτικής που υπακούει στην ευαγγελική ρήση «οι έσχατοι έσονται πρώτοι». Και τα καταφέρνει. Ρίχνοντας μια ματιά στο βιογραφικό του στη Wikipedia, δεν δυσκολεύεται κανείς να αντιληφθεί το γιατί:
Κατά την περίοδο 1990-1993 διετέλεσε υποδιοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, καθώς και πρόεδρος του Συμβουλίου Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων. Οικονομικός σύμβουλος στην Alpha Bank. Το 2004 είχε πολύ σημαντικό ρόλο στη συγγραφή του κυβερνητικού προγράμματος της Νέας Δημοκρατίας στον τομέα της οικονομίας. Την ίδια χρονιά τοποθετήθηκε στη διοίκηση της Εμπορικής Τράπεζας, και στη συνέχεια επέβλεψε την πώλησή της στους Γάλλους της Credit Αgricole.
Όλως παραδόξως, στο συγκεκριμένο βιογραφικό παραλείπεται το σύντομο πέρασμά του από τον Όμιλο της Τράπεζας Πειραιώς, της οποίας διετέλεσε αντιπρόεδρος. Σύμφωνα μάλιστα με το Reuters, κατά την αποχώρησή του προκειμένου να αναλάβει τη θέση του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος συναπεκόμισε αποζημίωση ύψους 3,4 εκατομμυρίων ευρώ!
Άλλο παράδοξο στην όλη ιστορία είναι ότι Σαμαράς και Βενιζέλος σπεύδουν να πλέξουν το εγκώμιό του. Ας το ξαναδούμε: Εκείνος τους καρφώνει λέγοντας ότι οι ίδιοι και οι κυβερνήσεις στις οποίες συμμετείχαν ευθύνονται για την καταστροφική πορεία της χώρας (επειδή δεν εισακούστηκε). Εκείνοι όχι μόνο δεν αντιδρούν για να τον διαψεύσουν, αλλά τον εγκωμιάζουν κι από πάνω. Ίσως γιατί συνέδραμε όλ’ αυτά τα χρόνια την προσπάθειά τους να ολοκληρώσουν το έργο τους, σε ρόλο «σωτήρα» αυτή τη φορά.
Αλλά κι ο Προβόπουλος δεν πάει πίσω, εμφανίζεται κι αυτός υπεράνω. Χαρακτηρίζει την επιλογή Στουρνάρα ως «ό,τι το καλύτερο».
Προσπαθώντας να καταλάβουμε καλύτερα τι παίζεται εδώ, ας ρίξουμε μια κλεφτή ματιά και στο βιογραφικό του Στουρνάρα:
Έχει διατελέσει ειδικός σύμβουλος στο υπουργείο Εθνικής Οικονομίας (1986-1989), ειδικός σύμβουλος στην Τράπεζα της Ελλάδος (1989-1994), τακτικό μέλος της Οικονομικής και Νομισματικής Επιτροπής της Ε.Ε. (1994-2000), πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Εμπορικής Τράπεζας κ.ά. Ήταν επίσης γενικός επιστημονικός διευθυντής του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ). Τέλος, ήταν υπουργός Ανάπτυξης στην υπηρεσιακή κυβέρνηση Πικραμένου.
Αυτοί οι τύποι, λοιπόν, μοιάζει να συναντιούνται και να εναλλάσσονται σε μια σειρά θέσεις σε κέντρα εξουσίας και λόμπι άσκησης επιρροής. Κλειστό κλαμπ / ωραία ατμόσφαιρα.
Την εικόνα συμπληρώνει μια λεπτομέρεια που έγινε γνωστή χθες και στην οποία δεν δόθηκε η δέουσα σημασία. Στην παρουσίαση λοιπόν των δύο μελετών της Τράπεζας της Ελλάδος, η οποία είχε οργανωθεί σε ανύποπτο χρόνο, ως ένας εκ των ομιλητών είχε οριστεί -για μαντέψτε, παρακαλώ!- ο κ. Γκίκας Χαρδούβελης, ο οποίος τελικά δεν παρέστη λόγω των νέων του καθηκόντων.
Θεωρώ λοιπόν χρήσιμο να τσεκάρω και το δικό του βιογραφικό:
Διευθυντής του Οικονομικού Γραφείου του Πρωθυπουργού Λουκά Παπαδήμου. Μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου της Ένωσης Ελληνικών Τραπεζών. Μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του ΙΟΒΕ. Την τετραετία 2000–2004 διετέλεσε διευθυντής του Οικονομικού Γραφείου του Πρωθυπουργού, κ. Σημίτη. Οικονομικός Σύμβουλος στην Τράπεζα της Ελλάδος (1994-1995). Οικονομικός Σύμβουλος στον Όμιλο της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος (1996-2000). Τελευταίο του πόστο; Οικονομικός Σύμβουλος & Επικεφαλής Οικονομικών Μελετών του ομίλου της EUROBANK.
Αυτά.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου