Ρεμπέτικη Ιστορία 'Τα ρεμπέτικα της Κατοχής (2000)'

«Εζησα το θαύμα της Αλβανίας, έζησα από θαύμα»

Συντάκτης: Νίκος Πηγαδάς

Εκείνοι που με είχαν τοποθετήσει κάτω από την ετικέτα του Υπερρεαλισμού, ξαφνιάστηκαν όταν με είδαν να καταπιάνομαι ποιητικά με την Αλβανία. Για πολέμους θα γράφουμε τώρα; Ναι, το ξέρω, έτσι σκεπτόμουν κ' εγώ την εποχή που πήγαινα σχολείο και μ' έπνιγαν τα πατριωτικά ποιήματα. Ετσι θα σκεπτόμουν ίσως και τώρα εάν είχα μείνει έξω από την υπόθεση. Αλλά συνέβη να βρεθώ «από μέσα», να τη ζήσω, μου δόθηκε η χάρη ν' ατενίσω το θαύμα της σε όλη του την έκταση.

Ο νομπελίστας ποιητής Οδυσσέας Ελύτης είχε την τιμή και το σθένος να συνεισφέρει στο Επος του '40.

Να πολεμήσει στην πρώτη γραμμή ως έφεδρος ανθυπολοχαγός απέναντι στα στρατεύματα του Μπενίτο Μουσολίνι.

Βεβαίωση του Α' Στρατολογικού Γραφείου Αθηνών, με ημερομηνία 4/4/1941, αναφέρει: Κατετάγη την 28/10/1940 εις το Στρατηγείον του Α' Σώματος Στρατού.

Το Α' Σώμα, με τομέα ευθύνης την Ηπειρο, είχε διοικητή, μέχρι τις 10/12/40, τον αντιστράτηγο Παναγιώτη Δεμέστιχα, τον οποίο διαδέχθηκε ο Γιώργος Κοσμάς. (Τα στοιχεία είναι από τη Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού, στο εξής ΔΙΣ).

Ο Οδυσσέας Αλεπουδέλης (αυτό ήταν το πραγματικό όνομα του ποιητή) ακολουθεί τις μετακινήσεις του Στρατηγείου (Αθήνα, Καλαμπάκα, Βοτονόσι, Ζίτσα, Πωγώνι, Δερβιτσάνη, Ελαία - Καλπάκι, Φιλιππιάδα).

Στο «Συνοπτικό Βιογραφικό Σημείωμα» του Ελύτη -φυλάσσεται στην Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών, Γεννάδειος Βιβλιοθήκη, Αρχείο Ελύτη, φάκελος 42- καταγράφονται μεταξύ άλλων τα ακόλουθα:

● 11 Δεκεμβρίου: Μαζί με δύο άλλους ανθυπολοχαγούς με μεταθέτουν στη ζώνη πυρός, στο απόσπασμα Λιούμπα [...] (σ.σ. Νίκος το μικρό όνομα του Λιούμπα).

● 16 Δεκεμβρίου: Το απόσπασμα Λιούμπα έχει διαλυθεί και τοποθετούμαι διμοιρίτης της 4ης διμοιρίας του 6ου λόχου του Β' τάγματος του 24ου συντάγματος.

● 26 Δεκεμβρίου: Προώθησή μας στη γραμμή μετώπου Καλλαράτες-Μπολένα. Μου αναθέτουν και εκτελώ τον αφοπλισμό του χωριού Κιάφε-Κούτσι.

● 8 Ιανουαρίου: Αντικαθιστούμε τους ευζώνους του συντάγματος Αρτης στην πρώτη γραμμή: ζώνη Καλλαράτες - Μπολένα. Αριστερά μας η Χιμάρα και δεξιά μας το Τεπελένι [...]

● 18 Φεβρουαρίου: Μεγάλη επίθεση των Ιταλών στον τομέα μας, ύστερα από φοβερή προετοιμασία πυροβολικού. Εντολή της διμοιρίας μας είναι να καλύψει τα κενά του τάγματός μας, που αποδεκατίζεται. Οι Ιταλοί καταλαμβάνουν ένα ύψωμα δικό μας, που την αυγή της επομένης, 19 του μηνός, ανακαταλαμβάνουμε. Τραυματισμός και θάνατος του λοχαγού (σ.σ. Επαμεινώνδα Χόρτη) και τριών άλλων αξιωματικών.



Περιγραφή της μάχης στη Μπολένα (25 και 26.1.1941). Απόσπασμα από το ημερολόγιο του 24ου Συντάγματος |



Ο Ελύτης αναφέρεται στη διήμερη φονική μάχη της Μπολένας (ορεινού αλβανικού χωριού), που πραγματοποιήθηκε στις 25 και 26 Ιανουαρίου 1941 και όχι τον Φεβρουάριο.

Αυτό προκύπτει από ατράνταχτα στοιχεία της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού και συγκεκριμένα από το Ημερολόγιο του 24ου συντάγματος πεζικού (σελίδα 29), και όχι μόνο.

Στην ίδια σελίδα καταγράφονται οι απώλειες του συντάγματος ως εξής:

2 Αξ/κοί νεκροί (1 λοχαγός, 1 ανθ/γός), 2 αξ/κοί τραυματίες, 40 στρατιώται νεκροί και 80 στρατιώται τραυματίαι.

Στο Ημερολόγιο δεν καταγράφονται τα ονόματα ούτε του νεκρού λοχαγού Χόρτη ούτε και του επίσης νεκρού ανθυπολοχαγού.

Προσωπικά εκτιμώ πως ο Ελύτης έγραψε το συγκλονιστικό ποίημα για τον «Χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας» εμπνεόμενος προφανώς από τον ηρωικό θάνατο του συναδέλφου του στην Μπολένα, αλλά και όσων έπεσαν στο πεδίο όλων των μαχών. Την ίδια άποψη εξέφρασε και η κ. Ιουλίτα Ηλιοπούλου, η μούσα και σύντροφος του ποιητή, σε τηλεφωνική μας επικοινωνία.

 

Πολεμική δράση, τέλος

Η τρίτη σελίδα κατάστασης παρόντων αξιωματικών στο 24 Σύνταγμα Πεζικού στις 20.2.1941. Ο Αλεπουδέλης έχει αύξοντα αριθμό 39. (Πηγή: Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού). Λίγες ημέρες αργότερα, ο ποιητής διακομίζεται στο Νοσοκομείο Ιωαννίνων. |            Στις 23/2/1941, ο ποιητής προσβάλλεται από κοιλιακό τύφο.

Για την περιπέτεια της υγείας του, που παραλίγο να αποβεί μοιραία, παραχώρησε αργότερα συνέντευξη στην εφημερίδα Πανσπουδαστική, «Δεκαπενθήμερον, πανσπουδαστικόν όργανον φοιτητικού κινήματος», φύλλο 41/1962, σ. 10.

Τίτλος: Εζησα το θαύμα της Αλβανίας.

Ο τύφος ήταν απότοκος των άθλιων συνθηκών διαβίωσης στο μέτωπο.

Εξηγεί ο Ελύτης στην «Πανσπουδαστική»:

 

❝ Στο μέτωπο αρρώστησα από βαρύτατο τύφο. Τα νερά που πίναμε όπου βρίσκαμε, ανάμεσα στα πτώματα των μουλαριών, ήταν μολυσμένα.

Χωρίς να γνωρίζω τι έχω, χρειάστηκε να κάνω τρία μερόνυχτα με τα πόδια και με το ζώο για να βρεθώ σε βατό δρόμο και να διακομισθώ στο νοσοκομείο των Ιωαννίνων.

Εμεινα εκεί σαράντα μέρες με σαράντα πυρετό, ακίνητος, με πάγο στην κοιλιά.

Με είχαν αποφασίσει, αλλά εγώ δεν είχα αποφασίσει τον εαυτό μου (σ.σ. ο Ελύτης ήταν τότε 30 ετών).

Θυμάμαι ότι αρνήθηκα να με μεταφέρουν στον μικρό θάλαμο των μελλοθανάτων, όπως κάποιο άλλο βράδυ αρνήθηκα πεισματικά να κοινωνήσω και να εξομολογηθώ στον παπά που μου φέρανε, όταν η κρίση της αρρώστιας έφτασε στο κατακόρυφο.

Μόλις αρχίζανε οι βομβαρδισμοί, ανοίγανε το διπλανό μου παράθυρο -μη σπάσουν τα τζάμια και τιναχτούν επάνω μου- και φεύγανε όλοι στα καταφύγια.

Ετσι πέρασα όλες τις τρομερές μέρες της γερμανικής επιθέσεως (σ.σ. Απρίλιος του 1941).

Κατάμονος, σ' έναν έρημο θάλαμο και γεμάτος πληγές από την απόλυτη ακινησία. Και την ημέρα που κρίθηκε ότι είχα γλιτώσει και άρχισε να υποχωρεί ο πυρετός, ήρθε η διαταγή να εκκενωθεί το νοσοκομείο.

Με βάλανε όπως όπως σ' ένα φορείο, που το χώσανε σ' ένα φορτηγό αυτοκίνητο.

Η φάλαγγα, από τα Γιάννενα ώς το Αγρίνιο, πολυβολήθηκε οκτώ φορές από τα «στούκας». Οι φαντάροι τρέχανε στα χωράφια, όμως εγώ ήταν αδύνατο να σταθώ όρθιος έστω και για μια στιγμή.

Τελικά, στο Αγρίνιο, με παρατήσανε σ' ένα πεζούλι και φύγανε. Μια καλή κοπέλα, εθελοντής νοσοκόμος, με άλλη αποστολή, με βοήθησε και μ' έσυρε ώς το υπόγειο μιας καπναποθήκης όπου σωριάστηκα κι έμεινα τρεις μέρες.

Αλλά τα υπόλοιπα δεν έχουν σημασία για τους άλλους. Σημασία έχει ότι αν «έζησα το θαύμα», σώθηκα από ένα θαύμα.

Οι γιατροί στην Αθήνα τρίβανε τα μάτια τους. Σύμφωνα με την επιστήμη, θα έπρεπε με την παραμικρή μετακίνηση να πάθω εντερορραγία και να τελειώσω.❞

 

Το εξιτήριο που πήρε ο Ελύτης από το 2ο Στρατιωτικό Νοσοκομείο Αθηνών (24/4/1941) αναφέρει: Τυφοειδής πυρετός εν αποδρομή. Χρήζει κατ' οίκον νοσηλείας επί δεκαήμερον.

«Πανσπουδαστική»: Λάβατε ποτέ καμιά τιμητική διάκριση;

Ελύτης: Τι λέτε; Ετσι εύκολα θα χαλούσε η τάξη των ελληνικών πραγμάτων; Παρασημοφορήθηκε ο αδελφός μου, που υπηρετούσε στην κεντρική Επιμελητεία Αθηνών.

 

Η τιμή του λαού

Σ' αυτό το σημείο, ο Ελύτης δηλώνει στον ρεπόρτερ της «Πανσπουδαστικής»:

Βλέπετε αυτή τη γλάστρα; Μου την έστειλε προχθές μόλις η ίδια εκείνη νοσοκόμα που σας έλεγα πριν ότι με έσωσε στην υποχώρηση. Περάσανε σχεδόν είκοσι δύο χρόνια και με θυμάται πάντα. Με τέτοια σώζεται η τιμή ενός λαού κι όχι με τις αποφάσεις των επιτελείων.

«Πανσπουδαστική»: Προσωπικά εσείς, σαν έφεδρος ανθυπολοχαγός, τι κάνατε στον αγώνα;

Ελύτης: Τι να έκανα εγώ, ένα χαλασμένο παιδί της Αθήνας; Με κόπο ανυπολόγιστο, κατάφερα να είμαι απλώς συνεπής προς την αποστολή μου. Αλλά είδα στα πρόσωπα των στρατιωτών μου τη λάμψη, που είναι ικανός ο Ελληνισμός ν' αναδώσει, όταν πιστεύει στο δίκιο του.

Και γνώρισα από κοντά την αψηφησιά του θανάτου, την ακατάβλητη θέληση της ζωής, που έγινε τελικά και δική μου.❞

Εδώ ο ποιητής εξαίρει την παλικαριά των ανδρών της διμοιρίας του και όχι τον εαυτό του.

Η μετριοφροσύνη στη νιοστή δύναμη...

 

Η όμορφη αφροσύνη

Στο ερώτημα «τι ήταν εκείνο που σάς συγκίνησε στο Επος του '40», ο ίδιος υπογράμμισε μεταξύ άλλων:

 

❝Πώς να σάς το πω. Ηταν ό,τι διάβαζα στην πράξη και μ' ένα σφίξιμο στην καρδιά μην τύχει και δακρύσω, αυτά που με ανία και δυσφορία διάβαζα ώς τότε στα βιβλία για την ιστορία της χώρας μου. Ηταν μια βίαιη φορά προς τα εμπρός του λαού που είχε κάποτε ηττηθεί, όχι εξαιτίας του, στη Μικρασία, και που τώρα έπαιρνε την εκδίκησή του.

Ετσι το έβλεπα εγώ. Σαν άχτι μακροχρόνιο, που έβγαινε και ξεθύμαινε. Δεν έπαιζε ρόλο αν ο εχθρός ήταν διαφορετικός.

Ο εχθρός ήτανε η Τυραννία, ήτανε η μορφή του Αδικου, που την είχαμε υποστεί κάτω από διαφορετικές μορφές επί αιώνες και είχε γίνει μοίρα μας. Αυτή η εξέγερση εναντίον της Μοίρας, χωρίς υπολογισμό μες στα όλα, αυτή η «όμορφη αφροσύνη» όπως λέω κάπου αλλού, ήταν που ανέβαζε το γεγονός σε μιαν άλλη σφαίρα, ποιητική.

Μέσα μου έγινε τότε μια αναπαρθένευση των τριμμένων εννοιών. Οι λέξεις ξεφουσκώσανε και ξαναγεμίζανε από καθαρή ουσία. Με τη βοήθεια της ουσίας αυτής βρήκα το θάρρος να ξαναπροφέρω λόγια που ώς τότε τα φοβόμουνα, επειδή τα συναντούσα μόνο στα χείλη των κούφιων πολιτικών και των πατριδοκάπηλων.❞

 

Μνημόσυνο...

Θρηνητική ωδή, για κάποιο παλικάρι που έπεσε στη μάχη, αποτελεί το ποίημα το Ελύτη «Ασμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας».

Ενα συγκλονιστικό μοιρολόι, βγαλμένο από τα στηθοκάρδια του μεγάλου μας ποιητή.

Παρατίθεται μικρό απόσπασμα:

“Κάτω απ' τα πέντε κέδρα χωρίς άλλα κεριά κείτεται στην τσουρουφλισμένη χλαίνη· άδειο το κράνος, λασπωμένο το αίμα, στο πλάι το μισοτελειωμένο μπράτσο κι ανάμεσ' απ' τα φρύδια μικρό πικρό πηγάδι, δαχτυλιά της μοίρας, μικρό πικρό πηγάδι κοκκινόμαυρο πηγάδι όπου κρυώνει η θύμηση! [...]

Ηταν ωραίο παιδί. Την πρώτη μέρα που γεννήθηκε σκύψανε τα βουνά της Θράκης να φανή στους ώμους της στεριάς το στάρι που αναγάλλιαζε· σκύψανε τα βουνά της Θράκης, και το φτύσανε μια στο κεφάλι, μια στον κόρφο, μια μέσα στο κλάμα του· [...]

Κείνοι που έπραξαν το κακό, τους πήρε μαύρο σύγνεφο μα κείνος που τ' αντίκρυσε στους δρόμους τ' ουρανού ανεβαίνει τώρα μοναχός και ολόλαμπρος!”

 

Η Αλβανιάδα

Το Επος του '40 και τα προσωπικά βιώματα του Ελύτη τον οδήγησαν αργότερα στην απόφαση να γράψει ένα μακροσκελές ποίημα, με τίτλο «Αλβανιάδα».

Δυστυχώς, η «Αλβανιάδα» ουδέποτε τυπώθηκε στο χαρτί.

Ο ίδιος ο ποιητής εξηγεί στην «Πανσπουδαστική» το γιατί:

 

❝ Το ποίημα αυτό δεν δημοσιεύθηκε ποτέ. Μεταδόθηκε όμως από τ

ον Ραδιοφωνικό Σταθμό Αθηνών (σ.σ. το 1956), με απαγγελία Θάνου Κωτσόπουλου και Μήτσου Λυγίζου, ραδιοσκηνοθεσία Νίκου Γκάτσου και μουσική Μάνου Χατζηδάκη.

Δεν είχε, απ' όσο ξέρω, καμιάν απήχηση, μολονότι η ραδιοφωνική παρουσίαση βοηθούσε την ανάδειξη της ιδιότυπης τεχνικής του. Ισως να έφταιγα εγώ, ίσως το θέμα. Γεγονός είναι ότι μου έλειψε από κει και πέρα η διάθεση να συνεχίσω ένα έργο με τόσο μεγάλες διαστάσεις.

Καλά ή κακά δεν είμαι από τους ποιητές που μπορούν να γράφουν ερήμην του κοινού. Μου χρειάζεται ο «αντίκτυπος». Κάτι περισσότερο: μου χρειάζεται αυτό που λέμε «αόρατη παραγγελία», η συναίσθηση ότι μια ομάδα ανθρώπων, έστω και μικρή, περιμένει κάτι από μένα.

Προχώρησα αρκετά στο δεύτερο μέρος, κ' ύστερα, ξαφνικά, σταμάτησα. Με τράβηξε το «Αξιον Εστί», που είχε ήδη αρχίσει να ωριμάζει μέσα μου και που έμελλε να ηχήσει αλλοιώς. Ωστόσο, μια που αυτό το πρώτο μέρος εξακολουθεί, προσωπικά, να με ικανοποιεί απολύτως κ' έχει εξάλλου πάρει κατά κάποιο τρόπο το βάφτισμα της δημοσιότητας, ευχαρίστως σας το παραχωρώ.❞

 

Η «λευκή σελίδα»

Η «Πανσπουδαστική» θέτει στον ποιητή το ερώτημα: Τι σας κίνησε να γράψετε το ποίημα και τι επιδιώξατε μ' αυτό;

 

❝ Ελύτης: Θέλησα να δείξω ότι η αληθινή τόλμη απαιτεί όχι μόνο να μετατοπίζεσαι σε καινούργια θέματα, αλλά να ξαναπαίρνεις τα παλαιά, εάν αυτό χρειάζεται, με διαφορετικό τρόπο. Εκείνοι που με είχαν τοποθετήσει κάτω από την ετικέτα του Υπερρεαλισμού, ξαφνιάστηκαν όταν με είδαν να καταπιάνομαι ποιητικά με την Αλβανία. Για πολέμους θα γράφουμε τώρα;

Ναι, το ξέρω, έτσι σκεπτόμουν κ' εγώ την εποχή που πήγαινα σχολείο και μ' έπνιγαν τα πατριωτικά ποιήματα. Ετσι θα σκεπτόμουν ίσως και τώρα εάν είχα μείνει έξω από την υπόθεση. Αλλά συνέβη να βρεθώ «από μέσα», να τη ζήσω, μου δόθηκε η χάρη ν' ατενίσω το θαύμα της σε όλη του την έκταση.

Φοβούμαι να πω περισσότερα, μην πέσω στην κοινοτοπία και λερώσω αυτή τη λευκή -όχι μόνο από το χιόνι- σελίδα. Ιδού ποιος ήταν και ο μεγάλος κίνδυνος που αντιμετώπιζα θέλοντας να μεταφέρω μια πολεμική περιπέτεια σε ποιητική σύνθεση, με όλες τις λεπτομέρειές της, αλλά και με τη μεγαλύτερη δυνατή οικονομία. Και ακόμη: με την προοπτική να μπορέσει να ενταχθεί, χωρίς αρνητικές συνέπειες, μέσα στον νεοελληνικό μύθο.❞

 

Ο Ελύτης γεννήθηκε στο Ηράκλειο Κρήτης το 1911, έχοντας καταγωγή από τη Λέσβο. Το 1979 του απονεμήθηκε το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας. Αρκετά ποιήματά του μελοποιήθηκαν. Εφυγε από τη ζωή το 1996.

www.efsyn.gr

Το Παράδοξο του Brexit

 

Ο γάλλος μαθηματικός Μπλεζ Πασκάλ είπε την περίφημη ρήση «δεν είναι βέβαιο ότι όλα είναι αβέβαια». Αν ήταν παρών κατά το Βrexit, μπορεί να μην ήταν τόσο σίγουρος. Ενώ μια μετριασμένη έκβαση παραμένει πιθανή, η αβεβαιότητα και η εχθρότητα αυξάνονται τις τελευταίες εβδομάδες. Αυτό είναι το παράδοξο του Brexit: όσο περισσότερο χρόνο παίρνει για να ξαναμπεί η πρακτικότητα στη συζήτηση, τόσο πιο πιθανό είναι οι αποθαρρυντικές επιπτώσεις του αγνώστου να προξενήσουν μόνιμη ζημιά και στο Ηνωμένο Βασίλειο και στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

 

της Ana Palacio* για το Project Syndicate

Μετάφραση για το TPP: Νικολέττα Αλεξανδρή

Αυτός υποτίθεται ότι θα ήταν ο μήνας όπου ο κόσμος θα αποκτούσε μια σαφή εικόνα για το τι να περιμένει από το Ηνωμένο Βασίλειο και την ΕΕ, ενώ το Ηνωμένο Βασίλειο ετοιμάζεται να αποχωρήσει. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο όμως του Οκτωβρίου δεν έκανε καθόλου μια επίσημη εξέταση πάνω στις διαπραγματεύσεις για το Brexit, ενισχύοντας την έλλειψη κατεύθυνσης του άτυπου Συμβουλίου του Σεπτεμβρίου στην Μπρατισλάβα, το οποίο είχε ως αποτέλεσμα μόνο αόριστες υποσχέσεις για ενότητα.
Από την πλευρά του, το Ηνωμένο Βασίλειο βρίσκεται στη δίνη μιας άσβεστης φιλονικίας μεταξύ της πρωθυπουργού Τερέσα Μέι και του Κοινοβουλίου σχετικά με τον ρόλο του δεύτερου στις διαπραγματεύσεις. Ρήξεις έχουν ακόμα εμφανιστεί μέσα στο Υπουργικό Συμβούλιο της Μέι. Και τα ζητήματα σχετικά με τη μελλοντική σχέση της Σκωτίας με το Ηνωμένο Βασίλειο και την ΕΕ εντείνονται.
Το πρόβλημα όμως εκτείνεται και πέρα από τη σύγχυση, με τις πολλές διαφορετικές μεριές να παρουσιάζονται στο εγχώριο κοινό τους υιοθετώντας όλο και περισσότερο πολωμένες, ακόμα και αλληλοσυγκρουόμενες θέσεις. Η Μέι έριξε την πρώτη ισχυρή βολή στο συνέδριο του Συντηρητικού Κόμματος. Αφού δήλωσε ότι θα επικαλούνταν το άρθρο 50 το αργότερο τον Μάιο του 2017, υιοθέτησε μια αναμφισβήτητα σκληρή διαπραγματευτική στάση, δηλώνοντας ότι η διακοπή της μετανάστευσης θα έχει προτεραιότητα σε σχέση με τη διατήρηση της πρόσβασης στην ενιαία αγορά.
Οι ηγέτες τις ΕΕ απάντησαν με τον ίδιο τρόπο. Η γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ, που αρχικά υποστήριξε μια μετριοπαθή προσέγγιση, εκφώνησε έναν επικριτικό λόγο μπροστά στους γερμανούς επιχειρηματικούς ηγέτες, επιμένοντας ότι η πρόσβαση στην ενιαία αγορά της ΕΕ δεν μπορεί να διαχωριστεί από την αποδοχή των τεσσάρων ελευθεριών της  ΕΕ- συμπεριλαμβανομένης αυτής της ελευθερίας της κυκλοφορίας. Αμέσως μετά, ο γάλλος πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ δήλωσε ότι η Βρετανία πρέπει να πληρώσει «το τίμημα» του Brexit.
O πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ ήταν ο πιο απότομος από όλους, δηλώνοντας ότι «η μόνη πραγματική εναλλακτική ενός σκληρού Brexit είναι να μην υπάρξει Brexit». Η ψυχρή υποδοχή της Μέι στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Οκτωβρίου τόνισε αυτό το μήνυμα. Οι διαπραγματεύσεις του Brexit δεν έχουν καν αρχίσει και μια αντιπαράθεση ήδη φαίνεται αναπόφευκτη: η στρυφνότητα του Τουσκ έναντι του βρετανού Υπουργού Εξωτερικών, Μπόρις Τζόνσον.
Αν η Μέι εμμείνει στο δηλωμένο χρονοδιάγραμμα- και με τις ευρωεκλογές του 2019 δεν μπορεί να κάνει αλλιώς- αυτή η δυναμική πιθανόν να χειροτερέψει. Οι πρώτοι μήνες των επίσημων διαπραγματεύσεων θα συμπέσουν με τις εθνικές εκλογές στην Ολλανδία, τη Γαλλία και τη Γερμανία, κάτι που σημαίνει ότι η ευρωπαϊκή μεριά δεν θα μπορεί να ακολουθήσει τίποτα παρά μια σκληρή στάση.
Παρ’ όλα αυτά, το σενάριο του «σκληρού Brexit» με το οποίο η Μεγάλη Βρετανία θα κόψει όλους τους δεσμούς με την ενιαία αγορά, παραμένει πολύ απίθανο. Οι συνέπειες θα είναι πολύ σοβαρές για να υπολογιστούν.
Ο σχεδιασμός όμως μιας νέας σχέσης δεν θα είναι εύκολος. Στην πραγματικότητα, το μόνο στο οποίο φαίνεται ότι όλοι συμφωνούν είναι ότι θα πάρει πολύ περισσότερο από τα δύο χρόνια που δόθηκαν από τη συνθήκη της ΕΕ. Και ούτε η Ευρώπη ούτε η Βρετανία έχουν να διαθέσουν χρόνια σκληρής ρητορικής, στόμφου και αβεβαιότητας.
Η σκληροπυρηνική προσέγγιση έχει ήδη τεράστιο τίμημα για τις επιχειρήσεις- και όχι μόνο το Σίτυ του Λονδίνου. Τον προηγούμενο μήνα, η Ρενό-Νισάν έγινε η πρώτη μεγάλη εταιρεία που ανακοίνωσε ότι θα αναθεωρούσε τις προγραμματισμένες επενδυτικές της  δραστηριότητες στο Ηνωμένο Βασίλειο, λόγω της έλλειψης σαφήνειας σχετικά με το μετά του Brexit εμπόριο και νομικό καθεστώς.
Σίγουρα δεν θα είναι η τελευταία εταιρεία. Μάλιστα, υπάρχουν φήμες ότι οι τράπεζες σχεδιάζουν να αποχωρήσουν από το Ηνωμένο Βασίλειο τον πρώτο κιόλας μήνα του 2017 εξαιτίας της  συνεχώς επιδεινούμενης ρητορικής γύρω από τις διαπραγματεύσεις του Brexit. Επιχειρήσεις της ΕΕ στο Ηνωμένο Βασίλειο- που υπολογίζονται σε περίπου τις μισές από όλες τις ξένες επενδύσεις εκεί- είναι επίσης έντονα εκτεθειμένες. Επιπλέον, οι διαφαινόμενες ρυθμιστικές αλλαγές εμποδίζουν την εξέλιξη σε σημαντικούς τομείς, όπως η ολοκλήρωση της κεφαλαιαγοράς, η οποία χρειάζεται για να επιτρέψει μεγαλύτερη παραγωγικότητα και επενδύσεις στην ήπειρο.
Μια λογική διέξοδος χρειάζεται και γρήγορα. Μια επιλογή που πρόσφατα κερδίζει έδαφος είναι μια μεταβατική συμφωνία διαρκείας, αντίστοιχη με αυτήν της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τη Νορβηγία. Μια τέτοια συμφωνία θα μπορούσε να οριστεί γρήγορα, χαλαρώνοντας την πίεση να σπεύσουμε σε αποφάσεις σε ακανθώδη ζητήματα σχετικά με τον προϋπολογισμό της ΕΕ, τη δικαιοδοσία των Ευρωπαϊκών δικαστηρίων και της μετανάστευσης, ενώ τίθεται ένα ευρύτερο πλαίσιο συνεργασίας. Θα δώσει επίσης στην ΕΕ χρόνο για να προβεί στη δική της εσωτερική αξιολόγηση, συμπεριλαμβανομένης μιας εξέτασης των χαρακτηριστικών της ανάγκης της ελευθερίας της κυκλοφορίας. Αλλά για να φτάσουν εκεί, οι ηγέτες και από τις δυο μεριές πρέπει να πάρουν κάποια απόσταση από το χείλος του γκρεμού και να εμποτίσουν με λίγη νηφαλιότητα τη συζήτηση.
Οι πολιτικοί πρέπει να λάβουν μέτρα για να μειώσουν την αβεβαιότητα τώρα. Κανείς στο Ηνωμένο Βασίλειο ή στην ΕΕ- ούτε οι επιχειρήσεις, οι επενδυτές ή οι πελάτες- αντέχουν να ζουν σε ένα καθαρτήριο αλληλοκατηγοριών και ψηφοθηρίας.

* Το ThePressProject είναι ο επίσημος συνεργάτης του Project Syndicate στην Ελλάδα

www.thepressproject.gr

Δεν γίνεται η Ελλάδα να είναι απόλυτα εξαρτημένη και η Δικαιοσύνη της να είναι ανεξάρτητη

Θα το γράψω για μια ακόμα φορά, όσο πιο απλά γίνεται:
Είναι ποτέ δυνατόν μια χώρα να είναι απόλυτα εξαρτημένη και η Δικαιοσύνη αυτής της χώρας να είναι ανεξάρτητη;
Υπάρχει κάποιος που το πιστεύει αυτό;
Δηλαδή, όλη η Ελλάδα και όλοι οι Έλληνες είναι δεμένοι από παντού αλλά οι δικαστές και η Δικαιοσύνη είναι μια όαση ανεξαρτησίας;
Μα αν η Δικαιοσύνη ήταν ανεξάρτητη, η Ελλάδα δεν θα είχε φτάσει ούτε στην χρεοκοπία του 2010, ούτε στην κατάσταση που βρίσκεται σήμερα.
Έγραψα άπειρες φορές τα τελευταία χρόνια πως με λιγότερα χρήματα μπορούμε να ζήσουμε αλλά πως χωρίς Δικαιοσύνη είμαστε τελειωμένοι.
Έγραψα αμέτρητες φορές πως, αν δεν αποδοθεί Δικαιοσύνη για την χρεοκοπία της χώρας, η Ελλάδα δεν έχει καμία ελπίδα.
Το Σύνταγμα της χώρας έχει γίνει πατσαβούρα, το Σύνταγμα της χώρας έχει αντικατασταθεί από το Μνημόνιο και οι δικαστές -που δεν σταμάτησαν να δικάζουν και επί χούντας- θα κρίνουν αν ένας νόμος είναι αντισυνταγματικός.
Αυτό είναι ο απόλυτος παραλογισμός.
Ακόμα κι αν δεχτώ -που δεν το πιστεύω καθόλου- πως ο Αλέξης Τσίπρας και ό,τι έχει απομείνει από τον ΣΥΡΙΖΑ πίστεψαν πως θα ψηφίσουν μεν το Μνημόνιο αλλά θα κάνουν από εκεί και πέρα κινήσεις δημοκρατίας και κοινωνικής δικαιοσύνης, θα πρέπει να πω πως είναι εντελώς ηλίθιοι αν πίστεψαν κάτι τέτοιο.
Το διαπιστώνουν κάθε μέρα.
Μέσα στα Μνημόνια, η Ελλάδα θα διαλύεται μέρα με την ημέρα.
Το φώναζαν και το ούρλιαζαν ο Αλέξης Τσίπρας και η παρέα του -πριν γίνουν κυβέρνηση- αλλά, αφού κάθισαν στις κυβερνητικές καρέκλες, έγιναν κι αυτοί …ρεαλιστές. 
Και σήμερα, ο Αλέξης Τσίπρας και η παρέα του πουλάνε το παραμύθι πως κάνουν πόλεμο στους ολιγάρχες. Ναι, το βλέπουμε.
Απέναντί τους, η Νέα Δημοκρατία και το ΠΑΣΟΚ -τα δυο κόμματα που επέτρεπαν στα κανάλια να λειτουργούν 25 χρόνια χωρίς άδειες (με το αζημίωτο)- πανηγυρίζουν επειδή ο νόμος Παππά κρίθηκε αντισυνταγματικός από το ΣΤΕ και θα συνεχιστεί το προηγούμενο παράνομο καθεστώς.
Και η Νέα Δημοκρατία με τον Κυριάκο Μητσοτάκη -η παράταξη που εκτίναξε το δημόσιο χρέος επί κυβερνήσεων Κώστα Καραμανλή- παρουσιάζονται ως αυτοί που θα σώσουν την Ελλάδα.
Και υπάρχουν άνθρωποι που το πιστεύουν αυτό.
Τελικά, δεν είναι μόνο η Ελλάδα και η Δικαιοσύνη εξαρτημένες.
Δεν είναι εξαρτημένοι μόνο οι πολιτικοί και οι δικαστές.
Είναι και οι Έλληνες εξαρτημένοι.
Οι Έλληνες είναι εξαρτημένοι από την ηλιθιότητα.
Υπάρχει μόνο ένας δρόμος για την ανεξαρτησία, για όποιον Έλληνα επιθυμεί να είναι ανεξάρτητος.
Η μετανάστευση.

pitsirikos.net

Από τα Ηρωικά ΟΧΙ που Δόξασε η ιστορία στο ΟΧΙ που ντρόπιασε την ιστορία

Αγγελική Μαυροδάκου - Μαυροειδή

Λίγες μέρες πριν την Εθνική εορτή της 28ης Οκτωβρίου, όπου από το 1941 αδιαλέιπτως τιμούμε και εορτάζουμε, το   μεγαλοπρεπέστατο ΟΧΙ που το 1940 ο τότε πρωθυπουργός της χώρας  Ι. Μεταξάς απάντησε στο τελεσίγραφο της Ιταλικής κυβέρνησης, μέσω του οποίου η δεύτερη απαιτούσε ελεύθερη  διέλευση των ιταλικών στρατευμάτων από τα ελληνοαλβανικά σύνορα καθώς επίσης να παραχωρηθούν κάποια σημεία στρατηγικής σημασίας που θα βοηθούσαν τις επιχειρήσεις  της στην γύρω περιοχή. Το όχι αυτό παρόλο που σήμαινε την ένταξη της χώρας στον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, το τιμούμε και το εορτάζουμε μέχρι σήμερα για το λόγο ότι εξέφραζε την βούληση όλου του Ελληνικού λαού, καθώς επίσης λόγο του ότι συμβολίζει μια στιγμή ενότητας, κατά την οποία η χώρα ολόκληρη προτίμησε την θυσία αντί της υποδουλώσεως  και όρθωσε το ανάστημα της απέναντι στις επιβολές των κατακτητών.  Ιστορικά το ΟΧΙ  του Ι. Μεταξά έχει καταγραφεί κατά μία έννοια και  ως νίκη κατά του Ιταλικού φασισμού,  αλλά και  μεταγενέστερα κατά το 1975 ταυτίζεται ο εορτασμός του ΟΧΙ ως εορτασμός της νίκης κατά του  ντόπιου και ξένου φασισμού.  Φτάνοντας στο σήμερα, ή μαλλον πριν  ενάμιση χρόνο, για την ακρίβεια στις 5 Μαϊου 2015, προκύπτει και ένα άλλο ιστορικό ΟΧΙ. Το ΟΧΙ που  ΕΙΠΕ ο Ελληνικός λαός μέσα από την πιο έγκυρη Συνταγματικά και διεθνώς αναγνωρισμένη διαδικασία, αυτή του Δημοψηφίσματος. Το ΟΧΙ που απέστειλε  ως σαφές τελεσίγραφο προς την φασιστική προδοτική κυβέρνηση του Τσίπρα , δουλειά του οποίου απ ότι φάνηκε είναι να εφαρμόζει λαοκτόνες πολιτικές προς ικανοποίηιση των εισπρακτικών αξιώσεων που επιβάλλουν στον Ελληνικό λαό τα  ξένα συμφέροντα. Αυτό ήταν άλλωστε ιστορικά το πρώτο δημοψήφισμα που διενεργήθηκε από το 1974 εώς σήμερα  όπου γλεντούσαμε την νίκη κατά του φασισμού και την επαναφορά της δημοκρατίας!!!

Αυτό το ΟΧΙ που παρά τις ασφυκτικές πιέσεις και την τρομοκρατία που υπέστει, κατάφερε να βροντοφωνάξει ενωμένος κατά 62% ο Ελληνικός λαός, ορθόνωντας το ανάστημα του απέναντι στις πολιτικές εξαθλίωσης που του επιβάλουν φασιστικά οι μνημονιακές πολιτικές που εφαρμόζονται από το 2010, από όλες τις κυβερνήσεις, μέσω της διεστραμένης οικονομικής πολιτικής της Ευρωπαικής ένωσης και   της παγκοσμιοποίησης. Αυτό το ΟΧΙ που  75 χρόνια μετά το ΟΧΙ του Ι.Μετεξά, έστελνε σε όλη τη γη που παρακολουθούσε με κομμένη την ανάσσα το μήνυμα πως οι Έλληνες είναι πάντα Έλληνες και επιλέγουν για άλλη μια φορά με την γενναιότητα που τους διακρίνει, την θυσία έναντι της υποδούλωσης. Αυτό το ΟΧΙ που δεν είχε δικαίωμα κανείς να παραβλέψει και που ο πρωθυπουργός έιχε την απόλυτη υποχρέωση να πετάξει στα μούτα των θεσμών με σεβασμό προς τον λαό και την ξεκάθαρη εντολή που του είχε δώσει, με σεβασμό στα όχι και τις θυσίες των προγόνων τα οποία  τιμούμε με τις εθνικές εορτές, με σεβασμό προς την χώρα που υπηρετεί...Αυτό το  ΟΧΙ λοιπόν για το οποίο θα μείνει στην ιστορία και ο Α.Τσίπρας, ο οποίος  ανέμελα αποφάσισε και σέρβιρε ως ΝΑΙ...συνεχίζοντας μια χαρά το παιχνίδι  με τους “θεσμούς” εφαρμόζοντας τον πιο πρωτόγνωρο φασισμό προς τον λαό που υπηρετεί,  τόσο πρωτόγνωρο, τόσο ανήθικο που παγώσαμε όλοι. 
Εδώ λοιπόν λόγω της αντιφατικότητας γεννάται  ένα εύλογο ερώτημα
‘Οταν γνωρίζουμε πως  ιστορικά το κάθε ΟΧΙ δεν ήταν ένα ανώδυνο όχι, γνωρίζουμε πως από  την επόμενη ώρα ακολουθούσε η ένοπλη αντίσταση και υπεράσπιση της χώρας. Γνωρίζουμε  πως το  1940 ο λαός που το βροντοφώναξε δια στόματος του τότε πρωθυπουργού, ήταν έτοιμος να θυσιαστεί όπως και το  έκανε για να υπερασπιστεί την ανεξαρτησία του. 
Όταν γνωρίζουμε πως ιστορικά από το ΟΧΙ  Λεωνίδα προς τους Πέρσες που το ακολούθησε η μάχη των Θερμοπυλών, εώς το ΟΧΙ του Ι. Μεταξά που το ακολούθησαν οι Ηρωικές μάχες του έπους του 40 στα βουνά και τα Ελληνοαλβανικά σύνορα, κάθε ΟΧΙ ακολουθήθηκε από την με κάθε τρόπο και  θυσία εκδίωξη των εκάστοτε βαρβάρων και των κατακτητών από την χώρα
Τότε πως  συνεχίζουμε σήμερα να εορτάζουμε ακόμα για  την γενναιότητα των προγόνων μας  και να σιωπούμε για την δειλία των ημερών μας, δειλία που μας οδήγησε να έχουμε σιωπηλά αποδεχτεί  την υποδούλωση έναντι της θυσίας σε αντίθεση με την βούληση μας;
Μήπως κάνουμε τώρα τους αφελείς, και τάχα δεν καταλαβαίνουμε πως ντροπιάσαμε την έννοια ΟΛΩΝ των ΟΧΙ , της ανά τους αιώνες ιστορίας μας;

Δεν χρειαζόταν να πολεμήσουμε στα βουνά αυτή τη φορά, μας δόθηκε η ευκαιρία να ξεφορτωθούμε  τον άνθρωπο που πρόδωσε την αξία των ΟΧΙ και μας απέκδυσε από τον “ηρωικό μανδύα” μας, μέσω των εκλογών που ακολούθησαν τους επόμενους μήνες. Δεν το κάναμε ...
Εδώ συναντώ την δική μας ευθύνη του καθενός από εμάς, την ευθύνη του 62% που αν μην τι άλλο είχε  δώσει την εικόνα πως συνειδητά επιλέγει την  θυσία έναντι της υποδούλωσης.
Αντί  να υπερασπιστούμε το ΟΧΙ μας- μιας και δεν απαιτούντο  γενναίες πράξεις,  παρά αναίμακτα μέσω της ψήφου μας- προτιμήσαμε και  γίναμε δεκανίκια του εχθρού μας, προδίδοντας έτσι πως έχουμε αποδεχτεί την υποδούλωση, αναδεικνύοντας πως το ΟΧΙ το προδώσαμε με την δική μας στάση, επιτρέψαμε να προδοθεί, συνθηκολογήσαμε με τον εχθρό σιωπηλά... 
Καταλήγω  διατυπώνοντας με ένα ερώτημα τα συναισθήματα μου:
Πόσο ικανό είναι το “καμάρι” μας για τους ηρωικούς προγόνους μας να καλύψει την σημερινή ντροπή και δειλία μας;
Ευχόμενη εθυμοτυπικά Καλή Εθνική Επέτειο,βροντοφωνάζω ΟΧΙ στο  δήθεν μας ...
Καλή μας Λευτεριά

stoxasmos-politikh.blogspot.gr



Μονόδρομος, μέχρις αποδείξεως του εναντίου

του Κωνσταντίνου Πουλή

Κατά τη διάρκεια της κρίσης ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς έγραψε ένα βιβλίο με θέμα την υφαρπαγή του πολιτικού πεδίου από τους οικονομολόγους («Η γυμνή βασίλισσα, Έργα και ημέρες του οικονομικού λόγου», εκδ. Καστανιώτη). Καταγράφει τη μακρά θεωρητική πορεία που είχε ως αποτέλεσμα το πολιτικό ζητούμενο να μεταμορφωθεί σε τεχνικο-οικονομικό. Αυτό συμβαίνει ανεξαρτήτως της πολιτικής μας κριτικής. Εμείς μπορούμε να λέμε ότι κακώς έγινε αυτό, ότι δεν είναι δουλειά του τεχνοκράτη να μας βγάλει από την κρίση κλπ. Το έχω γράψει κι εγώ, λογοτεχνικά και δημοσιογραφικά, το λένε πολύ συχνά και οικονομολόγοι. Πιστεύω όμως ότι αυτό δεν αρκεί. Πιστεύω, ακόμη περισσότερο, ότι ο θρίαμβος του λόγου των τεχνοκρατών είναι ο λόγος για τον οποίον χάνουμε παταγωδώς.
Η κριτική στον ΣΥΡΙΖΑ, που εξηγεί για ποιον λόγο δεν είναι αριστερό κόμμα, μπορεί να είναι ακόμη και  διασκεδαστική, αλλά αναμασά το προφανές. Βεβαίως και δεν είναι αριστερό κόμμα. Είναι ένα ακόμη μνημονιακό κόμμα, το οποίο ο κόσμος ανέχεται προς το παρόν και το αφήνει να ασκεί την υπαγορευμένη πολιτική των δανειστών. Οι αριστερές κορώνες των υπουργών του είναι ανοησίες, προσβολή στη νοημοσύνη των πολιτών, όπως είναι συνήθως οι υπουργικές δηλώσεις. Στην πραγματικότητα το πιο ισχυρό χαρτί του ΣΥΡΙΖΑ παραμένει ένα και μόνο ένα. Το ερώτημα: τι άλλο θα έπρεπε να γίνει; Όσοι πιστεύουν ότι η λύση είναι η έξοδος από το ευρώ έχουν στους ώμους τους το βάρος της απόδειξης, διότι από πολιτική άποψη είναι σαφές ότι το εκλογικό σώμα επέλεξε να «μένει Ευρώπη».
Ο οικονομολόγος που είχε την αυτοπεποίθηση, την κατάρτιση και την επιθετικότητα για να πάρει πάνω του το έργο να απαντά διεξοδικά και τεκμηριωμένα στη μνημονιακή πολιτική, θα μπορούσε να είναι ο Γιάνης Βαρουφάκης. Δεν είναι όμως, διότι συντάχθηκε με την αδιέξοδη πολιτική του ΣΥΡΙΖΑ, την προπαγάνδισε, την υπηρέτησε, και έκτοτε προσπαθεί να πείσει πως όλο το πρόβλημα προέκυψε το βράδυ που προδόθηκε το δημοψήφισμα. Αποσιωπώντας ότι όταν για χρόνια αρθρογραφείς λέγοντας ότι δεν υπάρχει ζωή εκτός ευρώ, δεν μπορεί ξαφνικά να βασιστείς στο αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος για να πεις στον κόσμο ότι το ευρώ μάς τελείωσε. Θα σε έτρωγε ζωντανό όχι μόνο το 40% του ΝΑΙ, αλλά πιθανότατα και ένα σημαντικό κομμάτι αυτών που ψήφισαν μεν ΟΧΙ, αλλά είχαν αφελώς πιστέψει τον πρωθυπουργό τους που τους έλεγε να μην ανησυχούν, ότι ψηφίζουν απλώς για την τύχη μιας συμφωνίας.  Όμως το πολιτικό κριτήριο του Βαρουφάκη ήταν αντιστρόφως ανάλογο της συγγραφικής και επικοινωνιακής του ευφυΐας. Εκπλησσόταν συνεχώς δυσάρεστα, και από το κόμμα του και από τους Ευρωπαίους. Η σύγκρουση με την πραγματικότητα λοιπόν ήταν ολοκληρωτική, καθώς ανακάλυπτε ότι το κόμμα του δεν μπορούσε ξαφνικά να απαρνηθεί το ευρώ που μαζί θεωρούσαν ως μονόδρομο (σαν το Hotel California, μπορείς μόνο να μπεις, όχι να βγεις, όπως έλεγε), και οι αντίπαλοί τους δεν είχαν κανέναν λόγο να υποχωρήσουν, έχοντας αυτό ως δεδομένο. Καμία επιθετική κίνηση δεν θα μπορούσε να υπερβεί αυτό το πολιτικό εμπόδιο, εξ ου και η συντριβή.
Έτσι, ενώ στο εξωτερικό ο Βαρουφάκης είναι μια εξέχουσα προσωπικότητα της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας, αρκετά ώστε να του παίρνει συνέντευξη ο Τσόμσκι, στην Ελλάδα είναι ένας αποτυχημένος υπουργός. Εξαιρουμένης της συκοφαντίας του ΣΥΡΙΖΑ και των ηλιθιοτήτων που γράφονται για να του αποδοθεί η επιθυμία επιστροφής στη δραχμή, φοβάμαι ότι αυτή η άποψη είναι κατά κάποιον τρόπο δίκαιη. Υποβαθμίζει τα υπόλοιπα ταλέντα του, αλλά το πέρασμά του από την πολιτική ταυτίζεται με την πρόσδεση στο άρμα μιας πολιτικής που απέτυχε παταγωδώς, που τώρα προσπαθεί να την υπερασπιστεί λέγοντας ότι απλώς δεν έστριψε το όχημα την τελευταία στιγμή.
Ο άλλος οικονομολόγος που θα μπορούσε να παίξει έναν τέτοιο ρόλο ήταν ο Κώστας Λαπαβίτσας. Είχε την απαιτούμενη κατάρτιση, είχε από νωρίς προβλέψει το αδιέξοδο, αλλά συντάχτηκε παραδόξως κι αυτός με τον ΣΥΡΙΖΑ και όταν πια είχε έρθει ο καιρός να μιλήσει, την ώρα που όλοι αναρωτιόντουσαν τι θα γίνει αν υπάρξει ρήξη, εξαφανίστηκε. Ήταν αδύνατο να σηκώσει αυτό το βάρος. Οφείλεται στη γενική κατάσταση της ΛΑΕ, στις δικές του επικοινωνιακές αδυναμίες, σε πρακτικά και θεωρητικά κενά στον σχεδιασμό της διαδικασίας εξόδου από την ΕΕ; Ό,τι από αυτά και αν ισχύει, ή ακόμη και αν ισχύουν όλα μαζί, σημασία έχει ότι ο πραγματικός κοινωνικός αντίκτυπος αυτών των απόψεων ήταν την κρίσιμη στιγμή μηδαμινός. Αυτό παρότι η δυσαρέσκεια για τους χειρισμούς της ΕΕ ήταν κοινή εντύπωση όσων έγραφαν #thisisacoup και πίστευαν ότι πρόκειται για μια ρημαγμένη χώρα αντιμέτωπη με banksters.
Αυτοί οι δύο οικονομολόγοι, αν δεν κάνω λάθος οι πιο διάσημοι οικονομολόγοι της κρίσης, συμβολίζουν τα δύο αδιέξοδα της αριστερής απάντησης: ο Βαρουφάκης την υπεραισιόδοξη ενσωμάτωση, που από υπερβολική πίστη στους θεσμούς αποδεικνύεται τρύπια και ως προς την υπερεκτίμηση της μαχητικότητας των μέσα και ως προς την υποτίμηση της μαχητικότητας των έξω, και ο Λαπαβίτσας την κριτική που συρρικνώνεται και εκμηδενίζεται ακριβώς τη στιγμή που πρέπει να αναλάβει τον ρόλο να εμπνεύσει ενθουσιασμό και δυναμική αλλαγή. Μιλώντας για αυτούς δεν ζητώ σωτήρες, δεν αναφέρομαι σε ανθρώπους που θα ήθελα να μας κυβερνήσουν. Εννοώ ότι χρειάζεται να υπάρχουν αυτοί που θα μπορούν να δώσουν απαντήσεις, μιλώντας εν μέρει την ίδια γλώσσα με τους τεχνοκράτες.
Για να μη χρειάζεται να δώσεις απαντήσεις, χρειάζεται μια τόσο ριζική αλλαγή των δεδομένων και των ερωτημάτων, που μόνο μια ριζική κοινωνική ανατροπή θα μπορούσε να τη φέρει. Αυτό σήμερα φαντάζει πιο απίθανο και από την εξεύρεση ενός οικονομολόγου που θα σήκωνε το βάρος των απαντήσεων.
Αυτό που λέει ο Κ. Τσουκαλάς (αφήνω στην άκρη τις δικές του πολιτικές επιλογές, που είναι απείρως χειρότερες από όσα συζητούμε ευγενικά για τους άλλους δύο, και μιλώ για τη σκέψη του), είναι πως το πολιτισμικό (μη οικονομικό) πρόβλημα της κρίσης είναι μεταξύ άλλων η μεταδημοκρατία. Ότι για πρώτη φορά η λογική της υλικής προόδου δεν λογοδοτεί στην κοινωνική συναίνεση και τη δικαιοσύνη. Το γεγονός ότι δεν επιδιώκεται και δεν απαιτείται πια συναίνεση, αθετώντας μία από τις θεμελιώδεις αρχές της παραδοσιακής αστικής δημοκρατίας, συμβαίνει διότι η αφήγηση πως πρόκειται για μονόδρομο είναι απολύτως πειστική, επιχείρημα νοκ άουτ, όσο δεν υπάρχει κάποιος που όχι μόνο να λέει το ανάποδο, αλλά να το λέει πειστικά! Η διαφορά είναι τεράστια. Δεν έχει σημασία αν κάποιος πιστεύει ότι ο Καζάκης έχει τις απαντήσεις αλλά τον φιμώνουν, ούτε έχει σημασία μια πολιτική κριτική στην ΑΝΤΑΡΣΥΑ και τη ΛΑΕ εδώ. Δεν εννοώ αν υπάρχουν σκόρπιοι άνθρωποι ή μικροί πολιτικοί σχηματισμοί που είναι εντελώς πεπεισμένοι ότι κατέχουν τη λύση αλλά δεν τους δίνεται η ευκαιρία να την εφαρμόσουν. Πάντα υπάρχουν αυτοί. Μπορεί να πρόκειται για τον γραφικό τύπο του ξερόλα που συμβολίζει ο ταξιτζής, το «Με δραχμή αμέσως καλύτερα ΑΚΕΠ», μπορεί όμως να είναι και κάποιος που έχει όντως δίκιο. Αυτό που λέω είναι ότι δεν αρκεί να έχεις δίκιο. Μπορεί κάλλιστα η σωστή απάντηση να βρίσκεται εκεί. Πολιτικό πρόβλημα είναι όταν αυτές οι φωνές δεν ακούγονται. Δεν νομίζω ότι φταίει μόνο η προπαγάνδα γι’ αυτό. Δεν αρκεί να πούμε ότι το MEGA εξασφάλιζε ευκολότερα βήμα στον Ψαριανό και τη Σώτη Τριανταφύλλου. Αν υπήρχε η επιχειρηματολογική ορμή, θα βρισκόταν και το βήμα. Μην ξεχνάμε ότι αυτοί οι οικονομολόγοι έγιναν γνωστοί στο ευρύ κοινό αρθρογραφώντας και μιλώντας  σε συγκεντρώσεις των αγανακτισμένων, εκτός από την τηλεόραση.
Όσο δεν υπάρχουν ούτε οι κοινωνικές ζυμώσεις που θα μεταμόρφωναν τα ερωτήματα ούτε οι θεωρητικές επεξεργασίες που θα παρενέβαιναν πειστικά στον διάλογο, αυτό που γίνεται είναι ότι όλες οι συζητήσεις είναι περιθωριακές, ενώ δεν τολμά κανείς να σκεφτεί διαφορετικά. Εδώ δεν πρόκειται για το επιχειρηματικό «think outside the box», όπως λένε οι μανατζεράνθρωποι. Πρόκειται για την ίδια την προϋπόθεση της κριτικής πολιτικής σκέψης, δηλαδή την ουτοπία. Ο τρόμος και η υποταγή προκύπτουν από το ότι όλα μοιάζουν εντελώς αμετακίνητα. Αυτό επιτρέπει στη γλώσσα των οικονομολόγων να αλωνίζει στις τσέπες μας και να μας εξηγεί γιατί καλώς υποφέρουμε. Τα ουτοπικά τινάγματα της σκέψης, αντί να συνιστούν την καύσιμη ύλη που μεταμορφώνει τη ζωή, γίνονται ανώδυνες αφηγήσεις που ανταλλάσσουν αλληλοσυγχαιρόμενα τα μέλη κάθε ξεχασμένης γκρούπας που νιώθει ότι το μέλλον τής ανήκει, αλλά όταν γίνεται διαδήλωση δεν γεμίζουμε ταξί ούτε με τον ταξιτζή.
Οι ιδέες είναι δυναμίτης. Και ο κόσμος στους δρόμους είναι δυναμίτης. Και ο δυναμίτης είναι δυναμίτης. Αν σήμερα όλα φαίνονται εντελώς βαλτωμένα, είναι διότι απουσιάζουν και οι ιδέες, και τα φιτίλια και οι άνθρωποι. Αν σε κάτι μπορεί να στραφεί η τόσο κακοπαθημένη έννοια της ελπίδας, θα ήταν ίσως να εντοπίσουμε καλύτερα το πρόβλημα. Είναι στόχος ταπεινός και άχαρος, αλλά νομίζω πιο χρήσιμος από τα μεγάλα λόγια. 

www.thepressproject.gr

Οι μόνες στιγμές που σκεφθήκαμε σοβαρά ως έθνος... ήταν στις καταστροφές...

To 1989 o Μάνος Χατζιδάκις έδωσε μια συνέντευξη, κι αυτά που είπε είναι, ακόμα, εκπληκτικά επίκαιρα...

To 1989 (τότε που το σκάνδαλο Κοσκωτά, η ένωση της Αριστεράς και η σχέση του Αντρέα με τη Μιμή μεσουρανούσαν στην πολιτική ατζέντα) o Μάνος Χατζιδάκις έδωσε μια...
ραδιοφωνική συνέντευξη. Και είπε πράγματα που 27 χρόνια αργότερα είναι επίκαιρα...

Ζητούμε να μας πείτε πώς βλέπετε εσείς την κατάσταση της σημερινής κοινωνίας; Πολλοί φρονούν ότι περνά σοβαρή κρίση, ότι απειλείται με ηθική σήψη, ίσως με διάλυση, αφήνοντας μας έξω από τον εκσυγχρονισμό και την πρόοδο. Συμμερίζεστε αυτή την άποψη;
Εγώ δε θα το έλεγα τόσο τραγικά, ότι μας αφήνει απ' έξω. Είναι μια μοιραία κατάληξη ενός κόσμου, που προετοιμάστηκε για την εξαφάνιση του. Κι εκεί νομίζω ότι έχει μεγάλο μερίδιο όλος ο μεταπολεμικός κόσμος και ειδικά ο μεταπολεμικός πολιτικός κόσμος. Δεν προετοιμάστηκε το σπάνιο είδος και το πολύ ακριβό, του ελεύθερου πολίτη. Το είδος του ελεύθερου πολίτη δεν προετοιμάστηκε. Γι αυτό έγινε και η δικτατορία. Γιατί πότε έγινε η δικτατορία; Το '67. Λοιπόν φανταστείτε, αν είχαμε αυτό το είδος του ελευθερου πολίτη, θα μπορούσε να σταθεί αυτή η κατηγορία ανθρώπων, τόσο ευτελής, έστω και δέκα μέρες μόνο; Δεν θα μπορούσαν να σταθούν ποτέ. Αλλά, βέβαια για σκεφτείτε ότι ο Έλληνας πολίτης όχι μόνο της πόλης αλλα και της επαρχίας, του χωριού, τί είχε ν' αντιμετωπίσει όλα αυτά τα μεταπολέμικά χρόνια; Τον χωροφύλακα, τον εισαγγελέα, τον παπά. Αυτόν δεν τον αντιμετώπιζε και επί δικτατορίας; Ποιά ήταν η αλλαγή; Γιατί να ξεσηκωθεί; 

Σήμερα;
Σήμερα είναι το αποτέλεσμα μιας τέτοιας θητείας. 

Δεν υπάρχουν ελεύθεροι πολίτες σήμερα κατά τη γνώμη σας;
Ποιός τους προετοίμασε; Το σχολείο; Ξερουμε πολύ καλά τί προετοιμάζει το σχολείο. Ο στρατός; Ξέρουμε σε τί ανυποληψία ρίχνει τον νέο Έλληνα πολίτη ο στρατός για να του αφαιρέσει και το τελευταίο ίχνος αξιοπρέπειας από πάνω του. Πόσοι είναι εκείνοι που αντέχουν; Οι 10; Οι 20; Με τις σπουδές φεύγουν έξω και τελειώνει. Ποιοί μένουν εδώ; 

Έτσι όπως το λέτε είναι σαν να μην υπάρχει ελπίδα...
Εγώ δεν έχω καμμία ελπίδα, παρά αν γίνει κανένα θαύμα. Εγώ δεν πιστεύω ότι έχουμε σήμερα τη δύναμη να επιβιώσουμε. 

Σαν κρατος θεωρείτε ή σαν εθνική οντότης;
Ως εθνική οντότης. Θα μείνουμε λιγάκι σαν νάνοι αλλοτινών καιρών. Και θα το δείτε όταν έρθει η πλήρης ένωση με την Ευρώπη, σε ποιά κατάσταση θα βρισκόμαστε. Ποιά είναι η υποδομή, για να υπάρξουν έστω ένα-δύο χαρακτηριστικά στοιχεία της εθνικότητας μας; Και μην ξεχνάμε, οτι σε τελευταία ανάλυση, οι μόνες στιγμές που σκεφθήκαμε σοβαρά ως έθνος, ήταν στις καταστροφές. Ας περάσουμε μια καταστροφή, μπας και σωθούμε σοβαρά.

Αναρωτιέμαι αν αυτή η απογοήτευση- αν μπορώ να την χαρακτηρίσω έτσι- που έχετε για το μέλλον, συμβιβάζεται με την έντονη παρουσία σας στα πολιτικά πράγματα, όχι βέβαια άμεσα σαν πολιτικός αλλά με την κριτική σας;
Είμαι υποχρεωμένος κι αισθάνομαι όσο είμαι ζωντανός, να υπάρχω. Και να υπάρχω με τις δυνάμεις μου, ασυμβίβαστες και με το μυαλό μου καθαρό. Όσο μπορεί να υπάρχει αυτό. 

"Τιμή εις εκείνους όπου εις την ζωήν των όρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες".
Αλλιώς, αυτό δεν σημαίνει οτι έχω την αισιοδοξία ότι μπορεί ν' αλλάξει τίποτα, ιδιαίτερα στο άμεσο μέλλον. Και μην ξεχνάμε, οτι σε τελευταία ανάλυση, οι μόνες στιγμές που σκεφθήκαμε σοβαρά ως έθνος, ήταν στις καταστροφές. Ας περάσουμε μια καταστροφή, μπας και σωθούμε σοβαρά. 

 

Δηλαδή εσείς δε φρονείτε ότι υπάρχει κάποια ελπίδα, κάποια διέξοδος; Τί θα μπορούσε να γίνει κατά τη γνώμη σας;
Τίποτα. Η πλήρης εξαφάνιση μας. Και θα γίνει. Είμαι βέβαιος...

Άρης Δημοκίδης - lifo.gr

μέσω nonews-news.blogspot.gr

Είναι το Άρθρο 86 του Συντάγματος το θεμέλιο εκείνο που φέρει την ευθύνη για την πολιτική ασυδοσία της ελίτ;

Οι απαντήσεις στο εξαιρετικό βίντεο που ακολουθεί..

Το αρχικό άρθρο 86 του Συντάγματος του 1975, που αφορά την ποινική ευθύνη των υπουργών, δεν πρόβλεπε την παραγραφή των εγκλημάτων των υπουργών, αντίθετα το αναθεωρημένο από το 2001 και σήμερα ισχύον άρθρο 86 παράγραφος 3 υποπαράγραφος 2 ορίζει ρητά

«Η Βουλή μπορεί να ασκήσει την κατά την παράγραφο 1 αρμοδιότητά της μέχρι το πέρας της δεύτερης τακτικής συνόδου της βουλευτικής περιόδου που αρχίζει μετά την τέλεση του αδικήματος».

Επίσης το ισχύον άρθρο 86 στην παρ 1 ορίζει

«Μόνο η Βουλή έχει την αρμοδιότητα να ασκεί δίωξη κατά όσων διατελούν ή διετέλεσαν μέλη της κυβέρνησης ή υφυπουργοί για ποινικά αδικήματα που τέλεσαν κατά την άσκηση των καθηκόντων τους, όπως νόμος ορίζει. Απαγορεύεται η θέσπιση ιδιώνυμων υπουργικών αδικημάτων».

Είναι πρόδηλο ότι η διάταξη του άρθρου 86 παράγραφος 3 καθιερώνει μία ειδική παραγραφή των αδικημάτων, θέτοντας μία αποσβεστική προθεσμία του δικαιώματος της Βουλής να ασκήσει τη δίωξη εναντίον τους, που δεν μπορεί να ξεπεράσει χρονικά ούτε τα δύο χρόνια μετά τις εκλογές για αδικήματα υπουργών που διετέλεσαν υπουργοί της προηγούμενης βουλευτικής περιόδου.
Η απαράδεκτη αυτή διάταξη, ουσιαστικά της σύντομης ειδικής παραγραφής των αδικημάτων των υπουργών, ψηφίστηκε με την λεγόμενη συναινετική αναθεώρηση του 2001. Ουσιαστικά η πάροδος μετά τις βουλευτικές εκλογές δύο τακτικών συνόδων χωρίς εντός αυτού του χρονικού διαστήματος η Βουλή να ασκήσει το δικαίωμα δίωξης, οδηγεί σε παραγραφή των αδικημάτων που οι υπουργοί διετέλεσαν πριν τις εκλογές.
Επιβάλλεται επομένως να καταργηθεί στην προσεχή αναθεώρηση του Συντάγματος, στο βαθμό που η τροποποίηση του ισχύοντος νόμου περί ευθύνης υπουργών ΔΕΝ μπορεί να θίξει την παραπάνω συνταγματική διάταξη.
Βέβαια όλα τα παραπάνω ισχύουν και αφορούν τα αδικήματα που οι υπουργοί τέλεσαν κατά την άσκηση των καθηκόντων τους και όχι για τα αδικήματα που οι υπουργοί τέλεσαν εκτός της άσκησης των υπουργικών καθηκόντων και για τα οποία ισχύουν οι κοινές για όλους τους πολίτες παραγραφές του άρθρου 111 του Ποινικού Κώδικα (πχ ανθρωποκτονία εξ αμελείας σε τροχαίο).

Επιμέλεια: www.logiosermis.net
Με πληροφορίες απο τον κ. Ηλία Νικολόπουλο, καθηγητή Συνταγματικού Δικαίου στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

www.logiosermis.net

Έχθρα μεταξύ λαών-ηγετών της ΕΕ

του Γιώργου Δελαστίκ

 

Αποτελεί πια μακρινή ανάμνηση για τους ηγέτες της ΕΕ, σε βάθος δεκαετίας και πλέον, η θετική έκβαση κάποιου δημοψηφίσματος που να διεξήχθη σε οποιαδήποτε χώρα-μέλος. Τις τελευταίες δεκαετίες, για οποιοδήποτε θέμα και να ερωτηθεί οποιοσδήποτε ευρωπαϊκός λαός με δημοψήφισμα, η απάντησή του είναι ένα μεγαλοπρεπές «Όχι»! Οι σχέσεις μεταξύ λαών και ηγετών σε κάθε χώρα της ΕΕ έχουν προσλάβει εχθρικά χαρακτηριστικά. Οι λαοί της Ευρώπης δείχνουν ξεκάθαρα την άρνησή τους να δεχθούν την οικοδόμηση του Δ’ Γερμανικού Ράιχ με «ειρηνικά» μέσα, με κύριο όπλο το ευρώ.

Όχι, δεν φτάσαμε στο σημείο σε κάποια χώρα-μέλος της ΕΕ να συζητείται η …απαγόρευση των δημοψηφισμάτων ως μέσο έκφρασης της λαϊκής θέλησης, ούτε πρόκειται να γίνει αυτό. Ο προβληματισμός όμως είναι μεγάλος. «Δημοψηφίσματα κλονίζουν την Ευρωπαϊκή Ένωση», ήταν ο τίτλος ολοσέλιδης ανάλυσης στη σελίδα 3 της γερμανόφρονος Καθημερινής την Τρίτη. «Ο χορός που άνοιξε δύσκολα θα κλείσει… Ο λαϊκισμός ενδύεται τη φενάκη της αμεσοδημοκρατίας και υπονομεύει τη συνοχή της Ευρώπης», ήταν το συμπέρασμα του συντάκτη. Ένα συμπέρασμα που αναδεικνύει τόσο την έκταση του προβληματισμού όσο και τη δημαγωγική προσπάθεια συγκάλυψης του προβλήματος μέσω της στρέβλωσής του. Ο «λαϊκισμός» αναδεικνύεται πλέον στον υπ’ αριθμόν ένα εχθρό της ΕΕ, είτε είναι δεξιού είτε αριστερού χαρακτήρα. Οι αποσπασμένοι εντελώς από τα λαϊκά προβλήματα γραφειοκράτες των Βρυξελλών, οι οποίοι εισπράττουν αστρονομικές αμοιβές για τις υπηρεσίες που παρέχουν στο σύστημα και ζουν μέσα στη χλιδή, χαρακτηρίζουν «λαϊκισμό» οτιδήποτε δεν τους αρέσει και νομίζουν ότι έτσι ξεμπερδεύουν με αυτήν την απειλή.

Το δυστύχημα για τα λαϊκά στρώματα είναι ότι σταδιακά την ηγεσία του αντί-ΕΕ αγώνα αναλαμβάνουν εκείνα τα στρώματα της αστικής τάξης στις σημαντικότερες χώρες της ΕΕ που καταστρέφονται λόγω της γερμανικής πολιτικής. Ο Αλέξης Τσίπρας μεταβλήθηκε ήδη σε γερμανικό πιόνι και δεν παίζει πλέον κανένα ρόλο ως παράγοντας αντίστασης στα σχέδια του Βερολίνου. Αντιθέτως, η Αγγλία αποχώρησε και από την ΕΕ, αφού ουδέποτε υπήρξε μέλος της ευρωζώνης, αρνούμενη πεισματικά να υιοθετήσει το ευρώ, έχοντας και την πείρα της αυτοκρατορίας πίσω της. Στην Ιταλία, ο Ματέο Ρέντσι προσδιόρισε για τις 4 Δεκεμβρίου το δημοψήφισμα, το οποίο θα χάσει και έτσι θα αρχίσει η πορεία της απομάκρυνσής του από την εξουσία. Να παραιτηθεί ο ίδιος αποκλείεται, παρά τις δηλώσεις του που έχει κάνει ότι θα παραιτηθεί οπωσδήποτε αν χάσει το δημοψήφισμα. Δεν θα το κάνει, αλλά οι πιέσεις που θα του ασκηθούν θα κάμψουν την αντίσταση παραμονής του στην εξουσία.

Πόσω μάλλον που η πλειοψηφία, η απόλυτη πλειοψηφία πλέον του ιταλικού λαού, εκφράζεται από κόμματα που έχουν ένα κεντρικό σύνθημα: «Έξω η Ιταλία από το ευρώ»! Φυσικά, οι Ιταλοί είναι σαν τους Έλληνες ―άλλα λένε, άλλα εννοούν και άλλα κάνουν— αλλά σίγουρα θα είναι μεγάλη αναστάτωση για την ΕΕ, αν στην Ιταλία σχηματιστεί κυβέρνηση με αντί-ευρώ κατεύθυνση στην πολιτική της. Η ουσία, όμως, είναι ότι σε αυτή τη φάση οι ευρωπαϊκές εξελίξεις θα κριθούν στις προεδρικές εκλογές της Γαλλίας, οι οποίες θα γίνουν σε επτά μήνες από τώρα, στα τέλη Απριλίου και στις αρχές Μαΐου του 2017. Η Μαρίν Λεπέν μεταλλάσσει το κόμμα της, από ανοικτό νεοφασιστικό το κάνει πρώτα απ’ όλα κόμμα εκείνου του τμήματος της γαλλικής αστικής τάξης που καταστρέφεται λόγω της γερμανικής πολιτικής στην ΕΕ. Εννοείται ότι πέρα από το τμήμα της αστικής τάξης της Γαλλίας, η Λεπέν προσπαθεί να ενσωματώσει και τα γαλλικά μεσαία στρώματα που καταστρέφονται λόγω της γερμανικής πολιτικής, όπως και εκείνα τα τμήματα της γαλλικής εργατικής τάξης που υφίστανται τις συνέπειες της πολιτικής των Γερμανών. Στον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών, ο οποίος δεν έχει σημασία, η Λεπέν θα βγει πρώτη, όπως δείχνουν όλες οι δημοσκοπήσεις. Στο δεύτερο γύρο θα χάσει. Αν όμως το ποσοστό της κυμανθεί από 35% και πάνω, η Γερμανία θα υποχρεωθεί ή να εγκαταλείψει την πολιτική της λιτότητας ή να καταστεί μάρτυρας της διάλυσης της ευρωζώνης με γερμανική ευθύνη. Το ερώτημα που τίθεται λοιπόν είναι: Μπορεί η Μαρίν Λεπέν να πάρει 35%;

Δεν αποκλείεται καθόλου, είναι η απάντηση. Από το δεύτερο γύρο θα αποκλειστεί οπωσδήποτε ο Φρανσουά Ολάντ. Θα πάνε λοιπόν οι Γάλλοι κομμουνιστές και οι αριστεροί να ψηφίσουν Λεπέν ή Σαρκοζί; To πιθανότερο είναι μεγάλο μέρους τους να μην πάει καθόλου να ψηφίσει στο δεύτερο γύρο. Αν γίνει όντως έτσι, το ποσοστό της Λεπέν θα αυξηθεί λόγω της αποχής. Θα δούμε όμως τι θα γίνει στην πράξη…

prin.gr

Συμβολή στη συζήτηση για την εκκλησιαστική αναταραχή

Από το "ΡΕΣΑΛΤΟ"

Του Θανάση Παπαρήγα
Δημοσιεύτηκε στο Ριζοσπάστη 11/6,18/6 και 25/6 2000

Τον τελευταίο καιρό, το θέμα της αναταραχής στην Εκκλησία ή, καλύτερα, στις σχέσεις Κράτους - Εκκλησίας έχει πάρει διαστάσεις και προκαλεί πολλές συζητήσεις. Για λόγους που αναφέρουμε παρακάτω, θεωρούμε το θέμα πολύ σοβαρό και γι' αυτό νομίζουμε ότι απαιτείται πραγματική και σοβαρή συζήτησή του, στην οποία και καταθέτουμε τη μικρή μας συμβολή

Προέλευση και εξέλιξη
Παρ' όλο που πρέπει να ομολογήσουμε ότι... δύσκολα καταλαβαίνουμε τη σχέση ανάμεσα στο συγκεκριμένο θέμα και σε γενικούς ιστοριοδιφικούς διαλογισμούς, που φαίνεται να προκαλεί, θεωρούμε χρήσιμο, αφού οι διαλογισμοί αυτοί έχουν ήδη αρχίσει, να κάνουμε μερικές χρήσιμες ιστορικές αναφορές.
Η θρησκεία αποτελεί βασικό στοιχείο της κοινωνικής συνείδησης και, μάλιστα, ένα τέτοιο στοιχείο που δίνει την εντύπωση της αιωνιότητας, την εντύπωση ότι υπάρχει σε όλους και πάντοτε. Αυτή η ίδια η αίσθηση βάρυνε πολύ στην έρευνα της προέλευσης της θρησκευτικής συνείδησης και της αιτίας τής τόσο γενικής παρουσίας της.
Η άποψη που κυριαρχεί ανατρέχει στην πρωτόγονη κοινωνία και εξηγεί το φαινόμενο σαν αποτέλεσμα της ανικανότητας του πρωτογόνου ανθρώπου να εξηγήσει τα γύρω του συμβαίνοντα φυσικά φαινόμενα.
Η άποψη αυτή δεν έχει παρά ένα μόνο βασικό μειονέκτημα: Είναι παντάπασιν εσφαλμένη.
Ο πρωτόγονος άνθρωπος δεν αισθάνεται καμία τόσο γενική περιέργεια. Αυτό του το επιβάλλουν οι συνθήκες της ζωής του. Κατ' αρχήν, ζει σε απίστευτα σκληρές συνθήκες όπου μόνο η συνεχής χειρωνακτική εργασία, χωρίς ούτε στιγμή διαλείμματος, του επιτρέπει την απλή επιβίωση. Δεν έχει καθόλου χρόνο για αφηρημένο διαλογισμό. Στη ζωή του, η σωματική και πνευματική εργασία δεν είναι ακόμη διαχωρισμένες. Στις συνθήκες του πρωτογονισμού, όμως, αυτό, απλούστατα, σημαίνει ότι η πνευματική ζωή είναι εξ ίσου υποταγμένη στην ανάγκη άμεσης επιβίωσης όσο και η σωματική.
Στην κοινωνία όπου ζει, δεν υπάρχει αυθύπαρκτη και συστηματική επιστημονική σκέψη ούτε απόθεμα επιστημονικών γνώσεων, πράγμα που αποτελεί ένδειξη του χαμηλού επιπέδου συσσώρευσης. Δεν υπάρχει κρατική εξουσία ούτε καταμερισμός εργασίας και αυτός που υπάρχει είναι τόσο στοιχειώδης ώστε επιβάλλεται αυθόρμητα και, κατά κανόνα, ανεπαίσθητα.
Ολα αυτά έχουν ένα γενικό αποτέλεσμα ιστορικής εμβέλειας: Το ολοφάνερο γεγονός ότι ο πρωτόγονος άνθρωπος δεν έχει κανένα λόγο (και, πολύ περισσότερο, κανένα τρόπο) να κάνει πολύπλοκους συλλογισμούς και να αντιλαμβάνεται την ύπαρξη δυνάμεων που βρίσκονται πέρα από το δικό του άμεσο αισθητικό περιβάλλον. Γι' αυτόν, αλήθεια είναι αυτό που βλέπει, που ακούει, που αισθάνεται κλπ.
Ακόμη και η περιέργειά του περιορίζεται στο άμεσο περιβάλλον του. Ακόμη και ο θάνατος δε φοβίζει συνειδητά τον πρωτόγονο, που δεν έχει πλήρη συνείδηση της ζωής και της διαφοράς της από τον θάνατο.
Ολα τα παραπάνω σημαίνουν το εξής πολύ απλό πράγμα: Στην πρωτόγονη κοινωνία, δεν υπάρχει θρησκεία. Και δεν υπάρχει ακριβώς λόγω του αιτίου που αναφέρει ο Ομηρος: Γιατί δεν υπάρχει η εσωτερική ανάγκη του ανθρώπου που τη δημιουργεί.
Εκείνο που θεωρούμε "πρωτόγονη θρησκεία" είναι, στην πραγματικότητα, ένα σύνολο εκδηλώσεων (εργασιακών, μιμητικών ακόμη και παιδαγωγικών και ψυχαγωγικών) που παρεξηγούμε. Ο τοτεμισμός δεν είναι θρησκεία. Πρόκειται, στην πραγματικότητα, για την ιδεολογική εικόνα ενός σταδίου, από όπου πέρασε όλη η ανθρωπότητα και που αντανακλά τη στενή βιοτική σύνδεση του ανθρώπου με το ζώο (και όχι, κατ' ανάγκην, με το "ζώο" γιατί, καμιά φορά, στρέφεται γύρω από φυτά ή ακόμη και έντομα). Σχέση που έχει, με τη σειρά της, σχέση με την τροφή του ανθρώπου στο στάδιο της απλής συλλογής τροφής.
Ο πραγματικά πρωτόγονος τοτεμισμός, και όχι αυτός που συχνά γνωρίζουμε μέσω πιο εξελιγμένων κοινωνιών, δεν είναι θρησκευτικός. Δε χαρακτηρίζεται από το κατ' εξοχήν ποιοτικό χαρακτηριστικό της θρησκείας, τη λατρευτική ικεσία, αλλά από την προσταγή. Δεν έχει καμία σχέση με αναλύσεις για τη δημιουργία του κόσμου, που δεν απασχολεί τον πρωτόγονο. Είναι μαγεία, όχι λατρεία. Η πρακτική της σκοπιμότητα (που δεν είναι, βέβαια, τελείως συνειδητή) δεν είναι ο εξιλασμός εχθρικών και, πάντως, αγνώστων και ανεξέλεγκτων δυνάμεων (ο πρωτόγονος δεν μπορεί να συλλάβει την ύπαρξη ακριβώς τέτοιων δυνάμεων) με στόχο τον μετριασμό της οργής τους, αλλά η μελέτη των χαρακτηριστικών και των συνηθειών του ζώου, ώστε ο άνθρωπος να μπορεί να το αξιοποιήσει, δηλαδή να το κυνηγήσει και, συνήθως, να το σκοτώσει, ευκολότερα.

Εδώ, μπαίνουμε σε ένα πολύ σοβαρό ερώτημα:
- Αν δεχτούμε ότι, στην πρωτόγονη κοινωνία, δεν υπάρχει θρησκεία, είναι φανερό ότι αυτό σημαίνει πως η θρησκεία δεν είναι σύμφυτη με την ανθρώπινη κοινωνία και, πολύ περισσότερο, με την ανθρώπινη φύση. Ο άνθρωπος μπορεί να ζήσει (και έχει, μάλιστα, για μακρότατο χρονικό διάστημα ήδη ζήσει) χωρίς θρησκεία. Τότε, πώς εξηγείται η διαδεδομένη άποψη ότι δεν μπορεί να υπάρχει και δεν έχει ποτέ υπάρξει κοινωνία χωρίς θρησκεία; Αποψη, συμπληρώνουμε, που φαίνεται να επαληθεύεται από όλες τις εμπειρικές παρατηρήσεις.
Εδώ, έχουμε να κάνουμε με ένα φαινόμενο όχι λιγότερο σοβαρό: Με το ότι, δηλαδή, οι σχετικές έρευνες, από σκοπιμότητα ή από παρεξήγηση, αναφέρονται μόνο στην ταξική κοινωνία, ξεχνώντας την "προταξική", την οποία, άλλωστε, συνήθως και αγνοούν.
Γιατί, βέβαια, εκεί βρίσκεται το "ψητό": Στο ότι η θρησκεία, σαν βασική μορφή κοινωνικής συνείδησης, εμφανίζεται μαζί με την ταξική κοινωνία. Η αιτία της δε βρίσκεται στην αμάθεια, ούτε στη δεισιδαιμονία, ούτε στο φόβο μπροστά στο άγνωστο. Βρίσκεται σε μια βαθιά ιστορική μεταλλαγή, στη δημιουργία της ταξικής κοινωνίας, την οποία και αδιάλειπτα συνοδεύει.

Η διαδικασία δημιουργίας
Η πορεία της δημιουργίας της θρησκείας είναι, βέβαια, μια πολύ πολύπλοκη υπόθεση και εδώ θα μας απασχολήσει μόνο περιληπτικά.
Η πορεία της ακολουθεί την πορεία δημιουργίας της ταξικής κοινωνίας. Τα πρώτα σημάδια αυτού που αργότερα θα γίνει θρησκεία εμφανίζονται στην ανώτερη βαθμίδα της πρωτόγονης κοινωνίας, όταν αυτή δέχεται από παντού ισχυρότατες διαλυτικές πιέσεις.
Βάση των πιέσεων αυτών είναι ένα φαινόμενο ήδη πολύ αισθητό: Η αύξηση της παραγωγής του κοινωνικού πλούτου. Το φαινόμενο αυτό έχει μια σειρά σοβαρότατες συνέπειες.
α) Γνωσιολογικές. Η βαθμιαία αύξηση του κοινωνικού πλούτου γεμίζει σιγά - σιγά το περιβάλλον του ανθρώπου με κάτι που λείπει σχεδόν τελείως από το καθ' αυτό πρωτόγονο περιβάλλον: Τεχνητά αντικείμενα. Ο πολλαπλασιασμός τους, που συνοδεύεται αναπόφευκτα από την απόκτηση όλο και πιο μεγάλων γνώσεων, αρχίζει να δημιουργεί τις πρώτες ανησυχίες για τη "δημιουργία" του ίδιου του περιβάλλοντος του ανθρώπου. Ενώ ο τελείως πρωτόγονος άνθρωπος δεν μπορεί να φανταστεί τρόπους "δημιουργίας εξ αρχής". Ο άνθρωπος που βαθμιαία βγαίνει από τον πρωτογονισμό αρχίζει να μπορεί, ακριβώς γιατί ο ίδιος είναι υφαντουργός, αγγειοπλάστης, λεπτουργός, γεωργός, κτηνοτρόφος κλπ.
β) Κοινωνικές. Η αύξηση του κοινωνικού πλούτου δημιουργεί ένα κοινωνικό πλεόνασμα, το οποίο και συνεχώς αυξάνει. Η δημιουργία του πλεονάσματος αυτού οφείλεται στην ένταση του καταμερισμού εργασίας και το πλεόνασμα, με την εμφάνιση και την αύξησή του, δυναμώνει αυτό τον καταμερισμό. Η παλιά ομοιομορφία, η βασισμένη στην κοινή και λίγο - πολύ όμοια δουλιά, σιγά σιγά διασπάται. Δημιουργούνται ειδικές κατηγορίες μελών της κοινωνίας που κάνουν ειδικές και, στο "τέλος", μόνιμα ειδικές ή και κληρονομικές δουλιές. Αρχίζει ένας έντονος αγώνας για την ιδιοποίηση του λιγοστού πλεονάσματος, που δυναμώνει καθώς το πλεόνασμα αυξάνεται. Το πλεόνασμα καταλήγει στα χέρια ορισμένων μελών της ομάδας. Τα παλαιά όργανα διαχείρισης γίνονται βαθμιαία όργανα εξουσίας. Στην κοινωνία, επικρατεί η σχέση υποταγής και, μάλιστα, υποταγής διά της βίας των πολλών στους λίγους, που ζουν όλο και πιο πλουσιοπάροχα από την εκμετάλλευση των πολλών.
γ) Ιδεολογικές. Η εμφάνιση της ταξικής κοινωνίας συνοδεύεται από ένα γιγαντιαίο πνευματικό άλμα προς τα εμπρός. Ο άνθρωπος, για πρώτη φορά, καταλαβαίνει ότι η αλήθεια δεν είναι αυτή που βλέπει ή αλλιώς αισθάνεται άμεσα. Αντιλαμβάνεται ότι, πίσω από αυτήν, υπάρχουν δυνάμεις που αυτός δεν μπορεί να αισθανθεί άμεσα, αλλά που τον επηρεάζουν όχι λιγότερο πραγματικά και ίσως, μάλιστα, περισσότερο από όσο αυτός νομίζει. Υπάρχει, συνεπώς, μια δύναμη που κυριαρχεί σ' αυτόν. Αυτή, βέβαια, πάντα υπήρχε αλλά αυτός τώρα καταλαβαίνει την ύπαρξή της. Στη βάση αυτής της εξέλιξης, ο άνθρωπος κάνει ακόμη ένα πολύ σημαντικό βήμα: Συνειδητοποιεί το φαινόμενο του θανάτου. Παράλληλα, οι όροι κοινωνικής διαβίωσης αλλάζουν. Μαζί με τον πολιτισμό, έρχεται η ταξική αλλοτρίωση, η κυριαρχία του κράτους, η πόλωση του πλούτου και της φτώχειας, η μετατροπή της κοινωνίας σε πεδίο άγριας σύγκρουσης, για να μην πούμε σε ένα φριχτό σφαγείο, στην υπηρεσία και προς το συμφέρον της κυρίαρχης τάξης. Με άλλα λόγια, η ταξική κοινωνία φέρνει στο ιδεολογικό προσκήνιο την αίσθηση της αδυναμίας του ανθρώπου.
Όλα αυτά καταλήγουν στη δημιουργία της θρησκευτικής ιδεολογίας. Μιας ιδεολογίας η οποία:
α) Καθιερώνει την ύπαρξη απρόσιτων δυνάμεων. Οι δυνάμεις αυτές έχουν άμεση σχέση με τον άνθρωπο και επεμβαίνουν άμεσα στη ζωή του. Είναι, όμως, απρόσιτες και βρίσκονται, συμβολικά, σε χώρους που αυτός δεν μπορεί να φτάσει (π.χ., στον ουρανό). Στην πραγματικότητα, ο άνθρωπος τώρα αρχίζει να νιώθει φόβο με την έννοια που του δίνουμε εμείς. Πρόκειται για μια ιστορική έκφραση της αντικειμενικής πραγματικότητας, που δεν αποτελεί ενότητα αλλά ενότητα των αντιθέτων: Το "άγνωστο" αρχίζει να προκαλεί φόβο ακριβώς καθώς γίνεται "γνωστό".
β) Αντανακλά την υπάρχουσα κοινωνική τάξη. Οι σχέσεις υποταγής που κυριαρχούν στον γήινο κόσμο επικρατούν και στον θρησκευτικό. Ο άνθρωπος γίνεται "δούλος του Θεού" επειδή ακριβώς έχει γίνει πρώτα δούλος του ανθρώπου. Η ουράνια τάξη είναι, στην πραγματικότητα, μια εξογκωμένη αναπαράσταση της γήινης ιεραρχίας και εξελίσσεται ακολουθώντας την εξέλιξή της. Η θρησκευτική συνείδηση δικαιολογεί τον γήινο κόσμο, αντανακλώντας τις αντιθέσεις του, και συμφιλιώνει τον άνθρωπο μαζί του είτε καθαγιάζοντας το καθεστώς της καταπίεσης και της εκμετάλλευσης είτε καλώντας στην εξέγερση εναντίον του. Αυτό φαίνεται πεντακάθαρα στις κραυγαλέες αντιφάσεις των Γραφών ή του Κορανίου όπου τα κηρύγματα της υποταγής συνυπάρχουν με κηρύγματα καταστροφής της "πόρνης Βαβυλώνος", ενός κόσμου "ανίερου" και "αντίθετου με τους κανόνες του Θεού".
γ) Ανοίγει την πύλη για την είσοδο στη μελέτη της αντικειμενικής πραγματικότητας. Μέσω του θρησκευτικού κόσμου, ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται όχι μόνο την ύπαρξη μιας πραγματικότητας που δεν μπορεί να αισθανθεί άμεσα, αλλά και την ενότητα του σύμπαντος. Από αυτή την άποψη, είναι χαρακτηριστική η εξέλιξη του ίδιου του θρησκευτικού κόσμου. Ο τελευταίος κινείται, από ένα κατώτερο στάδιο (που αντανακλά ένα στάδιο αίσθησης ενός «διάσπαρτου» και τυχαίου κόσμου), σε ένα ανώτερο, όπου εμφανίζεται η εικόνα της κυριαρχίας της μιας και μόνης οντότητας.
Τα παραπάνω αποτελούν την πρώτη ιστορική απόδειξη ότι η θρησκευτική συνείδηση δεν αποτελεί απλό γέννημα της αμάθειας ή πρόχειρη και εκ των ενόντων απάντηση σε κοσμολογικούς προβληματισμούς, αλλά νομοτελειακό χαρακτηριστικό της ταξικής κοινωνίας. Στην πραγματικότητα, μάλιστα, βλέπουμε ότι η θρησκεία εμφανίζεται όχι όταν η αμάθεια κυριαρχεί (πρωτόγονη κοινωνία) αλλά, αντίθετα, όταν αρχίζει να υποχωρεί (ταξική κοινωνία).
Την άλλη απόδειξη για τα παραπάνω μπορούμε να τη δούμε σήμερα, στις συνθήκες του προχωρημένου καπιταλισμού: Ο γενικός αλφαβητισμός και οι επιστημονικοτεχνικές επαναστάσεις, που έχουν φτάσει η μία να διαδέχεται την άλλη, καθόλου δεν εξαφάνισαν τη θρησκεία και τίποτε δε δείχνει ότι θα την εξαφανίσουν. Ακόμη περισσότερο: Με την εμφάνιση και τη στερέωση των καπιταλιστικών εθνών και των καπιταλιστικών εθνικών κρατών, η θρησκευτική συνείδηση εισέρχεται τώρα και στην εθνική συνείδηση και αυτό ανεξάρτητα από το κατά τόπους νομικό καθεστώς.
Εδώ αξίζει να προσθέσουμε και ένα είδος «παραϊστορικής» (κατά το "παραπολιτικής") παρατήρησης: Αν το καλοπροσέξουμε, η θρησκεία όχι μόνο δεν αποκλείει την παιδεία, αλλά, αντίθετα, την προϋποθέτει. Και αυτό γιατί, όπως σήμερα το γνωρίζουμε καλά, η θρησκεία είναι "διδασκαλία".*
Ετσι, βλέπουμε καθαρά τον αντιφατικό ρόλο (σωστότερα: την αντιφατική φύση) της θρησκευτικής συνείδησης:
- Η θρησκευτική συνείδηση είναι μια απατηλή εικόνα του κόσμου. Παρουσιάζει στον άνθρωπο ένα κόσμο που δεν υπάρχει και τον υποτάσσει σε παραστάσεις που έχει, στην πραγματικότητα, δημιουργήσει οι ίδιος.
- Η θρησκευτική συνείδηση είναι μια πραγματική εικόνα του κόσμου. Παρουσιάζει στον άνθρωπο έναν κόσμο που πράγματι υπάρχει από τον οποίο αυτός εξαρτάται, αλλά τον οποίο δεν μπορεί να φτάσει. Το αίσθημα της αδυναμίας, στο οποίο στηρίζεται, αντανακλά πραγματική αδυναμία.
Είναι, νομίζουμε, υπερβολικά φανερό το ότι αυτή η βαθιά αντιφατική φύση της θρησκευτικής συνείδησης (πλάνη και ταυτόχρονα απαλλαγή από την πλάνη) αντανακλά, στην πραγματικότητα, τη βαθιά αντιφατική φύση της ταξικής κοινωνίας (απελευθέρωση και, ταυτόχρονα, υποδούλωση). 

ENA ΑΝΑΓΚΑΙΟ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ 
Αν δεχτούμε το ότι η θρησκευτική συνείδηση αποτελεί αναγκαίο και αναπόφευκτο συνοδευτικό της ταξικής κοινωνίας, τότε αγόμεθα φυσιολογικώς και αβιάστως στο εξής συμπέρασμα:
Δεν μπορεί να υπάρχει ταξική κοινωνία, δηλαδή κοινωνία, στην οποία υπάρχουν η ταξική αλλοτρίωση, η κυριαρχία του κράτους και οι εμπορευματονομισματικές σχέσεις στα διάφορα στάδια εξέλιξής τους, που να μην είναι «θρησκευτική».
Αυτό το συμπέρασμα έχει πολύ μεγάλη σημασία για δύο λόγους:
α) Γιατί αποτελεί την τελική αποδοχή της αλήθειας ότι καμία πρόοδος στον εκπαιδευτικό και πολιτιστικό τομέα δε θα εξαφανίσει τη θρησκευτική συνείδηση όσο δεν αλλάζει η κοινωνία.
β) Γιατί προειδοποιεί απέναντι στον κίνδυνο της προσπάθειας εξάλειψης της θρησκευτικής συνείδησης μέσα στα πλαίσια της ταξικής κοινωνίας με τεχνητά μέσα. Η ταξική κοινωνία δεν μπορεί να ζήσει χωρίς το θρησκευτικό της ALTER EGO, χωρίς αυτό το "όπιο του λαού" που παρηγορεί και εξηγεί, που, κατά περίπτωση, ναρκώνει ή κινητοποιεί...
* Στην πραγματικότητα, είναι, νομίζουμε, πασιφανές ότι η «εγκύκλια» εξέλιξη και η εξέλιξη της θρησκευτικής συνείδησης είναι παράλληλες διαδικασίες. Βασικά στοιχεία του θρησκευτικού κόσμου (π.χ. ιδέες όπως της άπειρης οντότητας, της ψυχής, ή ακόμη και της πέραν του τάφου ζωής) απαιτούν σημαντική αφαιρετική ικανότητα που δεν μπορεί να υπάρχει στην πρωτόγονη κοινωνία

Η ελληνική περίπτωση
Η ελληνική κοινωνία της εποχής μας είναι μια καπιταλιστική κοινωνία, δηλαδή μια κοινωνία ταξική. Η διαπίστωση αυτή μοιάζει, βέβαια, προφανής και κοινότοπη και είναι τέτοια, χρειάζεται, όμως, για να τεκμηριώσει ένα συμπέρασμα που επίσης έπρεπε να φαίνεται προφανές και κοινότοπο: Οτι η σημερινή (και η χτεσινή και η αυριανή) ελληνική κοινωνία είναι μια κοινωνία «θρησκευτική», δηλαδή μια κοινωνία στην οποία κυριαρχεί, και δεν μπορεί παρά να κυριαρχεί, η θρησκευτική συνείδηση.
Αυτό σημαίνει, με τη σειρά του, ότι οι πολύπλοκες διεργασίες που παρουσιάζονται, και είναι φυσικό να παρουσιάζονται στην ελληνική κοινωνία, εκφράζονται και εκδηλώνονται και μέσα από τον εκκλησιαστικοθρησκευτικό κόσμο. Πέραν της γενικής, σημασία έχει η αναφορά και στη συγκεκριμένη πλευρά του φαινομένου: Ποια είναι η συγκεκριμένη μορφή της ελληνικής εκκλησιαστικοθρησκευτικής συνείδησης;
Η ελληνική κοινωνία ανήκει στην Ανατολική Χριστιανική Εκκλησία, τη λεγόμενη Ορθόδοξη. Καθώς κάθε εκκλησιαστικοθρησκευτική ένταξη έχει και τις ιδιομορφίες της, η Ορθόδοξη εκκλησιαστικοθρησκευτική ένταξη έχει τις δικές της: Πρόκειται για ιδιομορφίες, των οποίων η μελέτη δε θα μας απασχολήσει εδώ γιατί τραβούν πολύ μακριά, αλλά που μπορούμε να συνοψίσουμε ως εξής: Ιδιαίτερα στενή σύνδεση με τον εθνικό και πολιτιστικό «πολιτικό» παράγοντα. Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία, γιατί σημαίνει κάτι πολύ σημαντικό: Οτι η μεγάλη μάζα του ελληνικού πληθυσμού ταυτίζει την εκκλησιαστικοθρησκευτική της ένταξη με την εθνική και κρατική της ταυτότητα.

Μια κρίσιμη πλευρά
Όταν κανείς ασχολείται με μια τόσο «συμπαντική» συνείδηση όσο η θρησκευτική, είναι φυσικό να προσανατολίζεται στην εξέταση γενικότερων παραγόντων, δηλαδή παραγόντων που ξεπερνούν το εκάστοτε άμεσο περιβάλλον του μεμονωμένου ατόμου. Ενας τέτοιος παράγων είναι η παγκόσμια εξέλιξη του ιστορικού περιβάλλοντος.
Η ορθόδοξη εκκλησιαστικοθρησκευτική ένταξη είναι κυρίως φαινόμενο της Ανατολικής και Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Πρωτοπόρο κάποτε κομμάτι της ηπείρου, το ευρωπαϊκό αυτό τμήμα έπεσε, στα πλαίσια μιας ιστορικής πορείας που κυριαρχείται από βαθιές διαλεκτικές αντιθέσεις, σε δεύτερη θέση. Η περιοχή αυτή δεν απέχει, ασφαλώς, από το στοιχείο εκείνο που απετέλεσε την πιο χαρακτηριστική πλευρά της ιστορικής πορείας της ηπείρου των τελευταίων αιώνων, τον ιδιαίτερο ρόλο στην εμφάνιση και την παγκόσμια επικράτηση του καπιταλισμού. Ωστόσο, η συμμετοχή αυτή γίνεται από καθαρά «δεύτερη» θέση και με υποβαθμιστικούς όρους (μεγάλη οικονομική αδυναμία, μεγαλύτερη αντοχή των παραδοσιακών τομέων, εκτεταμένα - που, καμιά φορά, όμως, παρουσιάζονται μεγαλύτερα από ό,τι πράγματι είναι - αναχρονιστικά και πατριαρχικά στοιχεία κλπ.). Καθώς η «ανατολική» αυτή πορεία σημειώνεται σε συνθήκες διείσδυσης (και, σε πολύ μεγάλο βαθμό, εξ αιτίας της διείσδυσης) του «δυτικού» εμπορικού και βιομηχανικού κεφαλαίου, οι κοινωνίες που, τελικά, διαμορφώνονται βρίσκονται σε στενή εξάρτηση από το τελευταίο. Στον 19ο αιώνα, είναι φανερό ότι, στη «δεύτερη» σειρά, βρίσκονται όχι μόνο τα μικρά βαλκανικά κράτη (γι' αυτά, δε χρειάζεται συζήτηση) αλλά όλο και πιο πολύ ακόμη και μεγάλες δυνάμεις, όπως η Ρωσία.
Σιγά - σιγά, η Καθολική και Προτεσταντική «Δύση» γίνεται το κέντρο, χώρος προτύπων μίμησης, αλλά και απειλών επιδρομής. Αντίθετα, η «Ανατολική» Ορθόδοξη ταυτότητα γίνεται η ταυτότητα του «παρωχημένου», του «στάσιμου», εκείνου που έχει περιθωριοποιηθεί.
Για να περιοριστούμε μόνο στην Ελλάδα της εποχής, τα παραδείγματα βοούν. Οχι μόνο ο πανταχού παρών ρόλος της «Προστασίας» (δηλαδή της εξάρτησης από τη «Δύση») κατέχει πρώτη θέση, αλλά και η κατάληψη της Αθήνας και του Πειραιά από τα Βρετανικά και Γαλλικά στρατεύματα το 1854 - '57, στην περίοδο του Κριμαϊκού Πολέμου, έδειξε ότι οι ενδιαφερόμενοι αγρυπνούσαν και δεν ανέχονταν παρασπονδίες. Σπινθηροβόλα πνεύματα, όπως ο Εμμ. Ροΐδης στην «Πάπισσα Ιωάννα» του, αιχμαλωτίζονται από την αισθητική αξία των καλλιτεχνικών δημιουργημάτων της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας σε αντίθεση με εκείνα της Ορθόδοξης. Και έχουμε βασικούς λόγους να πιστέψουμε ότι το θέμα της υποχρεωτικής μεταστροφής του μοναρχικού ηγεμόνος στην Ορθόδοξη Εκκλησία, που τίθεται καθώς το Βασίλειον της Ελλάδος αρχίζει τη ζωή του, δεν έχει σα στόχο του τον αίνον της δόξης του Παναγάθου: Πέραν δυναστικών διαφορών και αντιθέσεων, δείχνει και την ανησυχία ισχυρών δυνάμεων για κίνδυνο επιπροσθέτων εξωτερικών προσδέσεων της χώρας.
Ενώ συμβαίνουν όλα αυτά, ξεσπά η θύελλα: Ο καπιταλισμός περνά στον ιμπεριαλισμό. Με αυτό το ιστορικής έκτασης γεγονός, τα πράγματα μένουν όπως ήταν (αφού ο καπιταλισμός παραμένει στη θέση του) και, ταυτόχρονα, αλλάζουν προς το χειρότερο (αφού, τώρα, έχουμε ένα διαφορετικό και καινούριο καπιταλισμό, τον καπιταλισμό της παρακμής).
Τώρα, ο χωρισμός σε κέντρο που κυριαρχεί και σε περιφέρεια που εξαρτάται όχι μόνο παραμένει, αλλά, με την ολοκλήρωση της διανομής του κόσμου μεταξύ «μιας χούφτας» μεγάλων δυνάμεων, παγκοσμιοποιείται και παγιώνεται. Ο παρασιτικός χαρακτήρας του μονοπωλιακού καπιταλισμού δυναμώνει την εκμετάλλευση και, συνεπώς, κάνει ακόμη βαρύτερο το δίδυμο «εξάρτηση - και - υποταγή», που, έτσι κι αλλιώς, χαρακτηρίζει το καπιταλιστικό σύστημα. Οι οικονομικές, αλλά και οι στρατηγικές και διπλωματικές και ακόμη και ιδεολογικές ανάγκες του νέου αυτού καπιταλισμού δυναμώνουν και γενικεύουν το εθνικό και τον εκκλησιαστικοθρησκευτικό ζυγό, συχνά μέχρι θανάτου. Οι υπόδουλοι και εξαρτημένοι λαοί της καπιταλιστικής περιφέρειας πρέπει να αδειάσουν εντελώς, ακόμη και με τη βία, από το ιστορικό και κληροδοτημένο από το παρελθόν περιεχόμενό τους, γιατί αλλιώς δεν μπορούν να γίνουν κατάλληλοι για τις νέες μορφές εξάρτησης και εκμετάλλευσης. Στη βάση αυτή, το κέντρο γίνεται το «μόνο που αξίζει». Η ιστορική μίμηση γίνεται μια άλλη πλευρά της ιμπεριαλιστικής εξάρτησης και υποδούλωσης (η ιδεολογική εξάρτηση και υποδούλωση) και αυτό φαίνεται από την υστερική μορφή που συχνά παίρνει. Τώρα, η εκκλησιαστικοθρησκευτική ταυτότητα, π.χ. του ορθοδόξου, γίνεται όχι μόνο ένδειξη παρωχημένης εποχής, αλλά και στοιχείο ντροπής και ενόχλησης που καλύτερα να μην πολυφαίνεται. Ενα ενδιαφέρον και διδακτικό παράδειγμα τέτοιας υστερικής μίμησης στην περιοχή μας και, μάλιστα, ανάμεσα στο στοιχείο που δεν είναι καν φορέας της χριστιανικής εκκλησιαστικοθρησκευτικής παράδοσης ήταν το περίφημο κίνημα των Νεοτούρκων, όπου η μίμηση της «Δύσης» γίνεται πραγματικό Ευαγγέλιο (συγγνώμη, Κοράνι εννοούσαμε).

 

Φωνή βοώντων εν τη ερήμω;
Είναι πραγματικά περίεργη η κατάσταση που ζούμε σήμερα στην Ελλάδα. Υστερα από σχεδόν 200 χρόνια ανεξαρτήτου κρατικού βίου και χωρίς αυτά να έχουν ποτέ απασχολήσει κανέναν, πέφτουν από τον ουρανό, διάφορα «σύγχρονα» προβλήματα προς λύσιν. Και, καθώς, όπως είναι γνωστό, τα προβλήματά μας ήταν τόσο λίγα, ώστε η ζωή μας είχε αρχίσει να γίνεται μονότονη, να 'σου και προβάλλει ένα θέμα που, αν πιστέψουμε μερικούς, συνεπαίρνει κυριολεκτικά τα πλήθη των συμπατριωτών μας: Θα πρέπει, άραγε, να αναγράφουν το θρήσκευμα οι ταυτότητες ή όχι;
Εκείνο που αξίζει να σημειωθεί είναι το εξής: Η πλήρης αδιαφορία του πλη8θυσμού, που φαίνεται να μένει εντελώς έξω από τον σχετικό θόρυβο. Η μεγάλη μάζα του λαού είναι φανερό πώς σκέπτεται: Μπορεί, κατά περιόδους, να διαμαρτύρεται για τη συμπεριφορά του Α ή του Β ατομικού εκπροσώπου της Εκκλησίας ή για άλλα σχετικά αίτια, αλλά δε σκέπτεται καθόλου να απομακρυνθεί από αυτή την Εκκλησία, με την οποία, άλλωστε, επαναλαμβάνουμε, ταυτίζει και την εθνική της ταυτότητα.

 

Τότε, προς τι ο θόρυβος αυτός;
Εδώ θα πούμε καθαρά τη γνώμη μας. Οχι, δεν πρόκειται για μερικούς τρελούς ή, έστω, για μερικά γραφικά και, εξ αυτού, συμπαθή SUI GENERIS άτομα. Βρισκόμαστε μάλλον μπροστά σε μια λίγο ως πολύ σχεδιασμένη επιχείρηση, κατά την οποία θα σημάνει νέος κύκλος εξέλιξης, ενός εκ των κυρίων προβλημάτων της ελληνικής κοινωνίας, του εθνικού προβλήματος.
Ήδη συνηθισμένοι στο φαινόμενο, θα διακινδυνεύσουμε να δούμε άλλη μια φορά την ελιτίστικη διανόηση να σουφρώνει τη μύτη της, συμπληρώνοντας ότι, πίσω από την επιχείρηση αυτή, κρύβεται ο ιμπεριαλισμός. Αλλωστε, αυτό δεν είναι περίεργο, αφού, στην Ελλάδα, το εθνικό πρόβλημα έχει τη μορφή της στενής εξάρτησης από τον ιμπεριαλισμό σε συνθήκες πολιτικής ανεξαρτησίας.
Ξέρουμε, ξέρουμε. Οι κύκλοι που προαναφέραμε και οι οποίοι, στη διάρκεια της 10ετίας του '80, είχαν διαμορφώσει τη βαθιά ανάλυση ότι «εκτός από τον ιμπεριαλισμό, υπάρχει και η μοναξιά», δε θα διστάσουν (και ήδη δε διστάζουν) να δηλώσουν με αγγελικό ύφος ότι δεν υπάρχει ιμπεριαλισμός και ότι η αναφορά σ' αυτόν είναι το αποτέλεσμα της πυρετικής δραστηριότητας εξάλλων ή (ακόμη χειρότερα) δογματικών εγκεφάλων. Μπορεί. Τονίζουμε, πάντως, ότι προτιμάμε να έχουμε εγκέφαλο έξαλλο και δογματικό παρά να μην έχουμε εγκέφαλο καθόλου.

 

Αλλού το (ψεύτικο)όνειρο και αλλού το (πραγματικό) θαύμα
Δε θεωρούμε καθόλου τυχαίο το ότι όλη αυτή η φασαρία γίνεται στις συνθήκες όπου, σε όλη τη χώρα «αχός βαρύς ακούγεται», από τις απανωτές διακηρύξεις του λεγομένου «εκσυγχρονισμού».
Τι είναι, τελοσπάντων, αυτός ο περιβόητος «εκσυγχρονισμός»; Φυσικά, δεν μπορούμε, όσον αφορά την ερμηνεία του, να σταθούμε σ' αυτά που λένε οι ευαγγελιζόμενοι αυτόν. Και αυτό για τον απλούστατο λόγο ότι αυτοί, σαν καλοί περιοδεύοντες αντιπρόσωποι, θα μας υποσχεθούν λαγούς μετά περιτραχηλίων, αληθινά σημεία και τέρατα.
Ας συνοψίσουμε, λοιπόν. Σ' αυτό το φαινόμενο, που είναι ιστορικό και, σαν τέτοιο, βαθιά αντιφατικό, υπάρχουν δυο στοιχεία:
α) Το στοιχείο, το οποίο, ελλείψει άλλης πιο κατάλληλης έκφρασης, θα αποκαλέσουμε «προς τα εμπρός». Το στοιχείο αυτό είναι το στοιχείο του εκσυγχρονισμού ή του μερικού εκσυγχρονισμού των υποδομών ή μερικών υποδομών, όπως μπορούμε και τώρα ακόμη να δούμε εύκολα γύρω μας.
β) Το στοιχείο εκείνο που θα αποκαλέσουμε «προς τα πίσω». Στις συγκεκριμένες συνθήκες του συγκεκριμένου εκσυγχρονισμού, του εκσυγχρονισμού που γίνεται με τα κριτήρια και τους στόχους του μονοπωλιακού κεφαλαίου και του ιμπεριαλισμού, αυτό το τελευταίο στοιχείο είναι, δυστυχώς, το κυρίαρχο. Πράγματι, ο ιμπεριαλισμός δεν έχει κανένα λόγο να δέχεται οποιονδήποτε εκσυγχρονισμό εκτός από ένα: Τη μετατροπή του ενδιαφερομένου χώρου σε πιο κατάλληλο και χρήσιμο όργανό του. Ο ιμπεριαλισμός, όμως, δεν είναι φιλανθρωπικό ίδρυμα ούτε φιλόπτωχο ταμείο. Είναι μια κοινωνία σε κατάσταση ακραίας όξυνσης του ούτως ή άλλως εκμεταλλευτικού και καταπιεστικού της χαρακτήρα. Ακριβώς γι' αυτό, πιο κατάλληλος και πιο χρήσιμος χώρος γι' αυτόν σημαίνει και μπορεί να σημαίνει μόνο ΠΙΟ ΥΠΟΔΟΥΛΟΣ.
Ακριβώς για το λόγο αυτό, εκείνο που πρέπει να συγκεντρώσει την προσοχή μας σε αυτόν τον περιβόητο «εκσυγχρονισμό» δεν είναι οι αλλαγές που θα φέρει, όσο μεγάλες και σημαντικές και αν είναι αυτές, αλλά ο νέος γύρος ιμπεριαλιστικής υποδούλωσης που αυτός αναγκαστικά θα συνεπάγεται.
Εδώ, τώρα, είναι ο κόμπος: Τι θα πει «ακόμη μεγαλύτερη υποδούλωση» και πώς μπορεί αυτή να επιτευχθεί; Το έχουμε, νομίζουμε, ήδη πει: Με το «άδειασμα» της προς υποδούλωση κοινωνίας από την εσωτερική της ιστορική ουσία, με άλλα λόγια, με την ιστορική αλλοτρίωση.

 

Τεχνοτροπίας (και, ίσως, και μωρίας) εγκώμιο

Πριν προχωρήσουμε σε οποιοδήποτε άλλο σημείο της θέσης μας, ας διατυπώσουμε ένα ερώτημα που βγαίνει κατ' ευθείαν από τα μέχρι τώρα:
- Τι σχέση έχουν όλα αυτά με τα θέματα των ημερών;
Νομίζουμε ότι, στην απάντηση σ' αυτό το ερώτημα, βρίσκεται η αποκάλυψη του κινδύνου που η χώρα μας διατρέχει. Οταν κανείς δεν έχει να κάνει με μερικούς τρελούς ή, έστω, με μερικά γραφικά και, εξ αυτού, συμπαθή SUI GENERIS άτομα, πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικός απέναντι στις μεθόδους που αυτά χρησιμοποιούν. Εδώ, δεν έχουμε να κάνουμε με ανοήτους ή με διανοητικά καθυστερημένους. Εχουμε να κάνουμε με έναν τεράστιο και ισχυρότατο μηχανισμό, που διαθέτει όχι μόνο τεράστιους πόρους αλλά και τεράστιες εμπειρίες. Δεν αγνοεί, π.χ. την τέχνη της σιωπηλής διείσδυσης. Ακόμη περισσότερο δεν αγνοεί τη μεγάλη τέχνη της «μαλακής εφαρμογής».
Ασφαλώς, δε θα έρθει να σου πει ότι «πρέπει να γλείψουμε τον ιμπεριαλισμό». Κάτι τέτοιο, παρ' όλο που αυτό ακριβώς τον συγκινεί, μπορεί να δημιουργήσει περιπλοκές. Θα σου μιλήσει, π.χ., ενάντια στην «ξενοφοβία» (ένας ξένος, όπως, άλλωστε, δείχνει και μακρόχρονη ελληνική εμπειρία, δεν μπορεί ποτέ να είναι πραγματική απειλή!) και άλλα ηχηρά παρόμοια. Το στόμα του, το στόμα του οργανωτή των ιμπεριαλιστικών επεμβάσεων και του εμπεδωτή της ιμπεριαλιστικής σκλαβιάς, θα στάζει κυριολεκτικά μέλι όταν αναφέρεται στην ανοχή που πρέπει να δείχνουμε απέναντι στους συνανθρώπους μας. Μπροστά στη μεγάλη οικογένεια, στην οποία όλοι ανήκουμε, τι αξία, αλήθεια, έχουν μερικά γράμματα σε ένα επίσημο έγγραφο....
Έξοχη τεχνική! Στη μάχη των συμβόλων, εκείνο που έχει σημασία και αξία δεν είναι το ίδιο το σύμβολο, αλλά εκείνο που συμβολίζεται. Ο ειδικός μας έχει διαλέξει με μεγάλη τέχνη το στόχο του: Αυτός δεν είναι ένα επίσημο έγγραφο με το οποίο κανείς δεν ασχολείται (αν και αυτό μας φαίνεται κάθε άλλο παρά αθώο, όπως έχει ήδη παρατηρηθεί από άλλους), αλλά το πρώτο βήμα που κάνεις για να μην είσαι πια ο ίδιος.
Αλώστε, ο ιδιόμορφος αυτός κήρυκας της ιδιόμορφης αυτής και βασισμένης στην αποδοχή της ιμπεριαλιστικής κυριαρχίας παγκόσμιας αρμονίας δε θα σου φανερώσει αμέσως όλες του τις απαιτήσεις. Οι άλλες θα ακολουθήσουν εν καιρώ τω δέοντι και, (προφανώς, εξίσου καλά επιλεγμένες). Εχοντας κάνει το πρώτο βήμα, ο φίλος μας ελπίζει ότι δε θα του αρνηθείς και τα επόμενα.
Είναι χαρακτηριστικό ότι ο στόχος του φίλου μας έχει επιλεγεί τόσο έντεχνα, ώστε βρήκε ακόμη και αφελή θύματά του να τον υποστηρίξουν...

 

Η Ελλάδα σήμερα ή περίεργη σειρά συμπτώσεων 

Η άποψη ότι «οι συμπτώσεις δεν είναι ποτέ τυχαίες» έχει τόσο διαδοθεί και εδρασθεί, ώστε, όταν συμβαίνουν συμπτώσεις, κανείς δεν προσπαθεί να καταλάβει γιατί και πώς δεν είναι τυχαίες.
Αλήθεια, δεν πρέπει να αναρωτηθεί κανείς πώς ένας νέος υπουργός Δικαιοσύνης δε βρήκε άλλο θέμα να ασχοληθεί στις πρώτες του δηλώσεις από τις ταυτότητες;
Μια βέβηλη απάντηση θα ήταν ότι αυτό σχετίζεται άμεσα με την περιβόητη ένταξη στην ΟΝΕ. Εκτός από εκείνους που έχουν πράγματι πιστέψει τα ανόητα φληναφήματα της «ισχυρής Ελλάδας», όλοι οι άλλοι, δηλαδή η πολύ μεγάλη πλειοψηφία, ξέρουν (ανεξάρτητα από το τι λένε) ότι αυτό σημαίνει αφαίρεση νέων κυριαρχικών δικαιωμάτων από τη χώρα. Ο εθνικός και εκκλησιαστικοθρησκευτικός ζυγός γίνεται ακόμη βαρύτερος και, φυσικά, δεν είναι τυχαίο ότι συμπληρώνεται με νέα θεσμικά - συμβολικά μέτρα.
Ένα άλλο ενδιαφέρον συμπτωματικό στοιχείο της στιγμής ήταν η περίφημη ΝΑΤΟική άσκηση DYNAMIC MIX. Η Ελλάδα έγινε, σε πρωτοφανή έκταση, έδαφος ΝΑΤΟικών ασκήσεων σε συνθήκες που είναι όχι απλώς πασιφανές, αλλά και γνωστό ότι ετοιμάζονται σοβαρές εξελίξεις προς διάφορες κατευθύνσεις και όχι μόνο με τη Γιουγκοσλαβία. Η ανακίνηση του γνωστού θέματος είναι μια κίνηση όχι μόνο περαιτέρω υποταγής, αλλά και περισπασμού, αφού μεταφέρει το κέντρο των συζητήσεων αλλού.
Ότι τα γεγονότα αυτά (και πολλά άλλα) ήταν συμπωματικά δεν έχουμε καμιά αντίρρηση ή αμφιβολία. Με την έννοια, όμως, όχι της σύμπτωσης αλλά του συμπτώματος.

 

Λέοντες και όνυχες 

Ήδη ακούμε τις αντιρρήσεις του αναγνώστη.
- Για στάσου, βρε αδερφέ. Μέχρι τώρα, μας ανέπτυξες διάφορες θεωρίες και διάφορες σκέψεις, απέδωσες σε διαφόρους διάφορες προθέσεις, αλλά, στο κάτω - κάτω, γιατί να σε πιστέψουμε; Καμιά συγκεκριμένη απόδειξη θα μας φέρεις;
Το θέμα μας φαίνεται τόσο σοβαρό, ώστε ειλικρινά θα ευχόμαστε να μην υπήρχε καμία. Δυστυχώς, οι αποδείξεις αφθονούν. Στις επόμενες γραμμές μας, θα αποδείξουμε ότι οι πρωταγωνιστές και επίλεκτοι σημαιοφόροι της υπόθεσης είναι οι κήρυκες της υποταγής στον ιμπεριαλισμό και, μάλιστα, ούτε καν της ως τώρα «μετριοπαθούς» υποταγής, αλλά της υποταγής με λοφίο.
Πριν από οποιαδήποτε ανάπτυξη, θα πρέπει να παρατηρήσουμε ότι η συνολική προβληματική του θέματος είναι εντελώς χαρακτηριστική.
Οι πρωταγωνιστές που προαναφέραμε ούτε καν μπαίνουν στον κόπο να κρύψουν πως θεωρούν ότι δεν υπάρχει κανένα ερώτημα. Και δεν υπάρχει γιατί το θέμα δεν είναι τι προβλήματα αντιμετωπίζει η Ελλάδα, αλλά τι έκαναν οι άλλοι, δηλαδή οι «δυτικοί». Εκείνοι αντιμετώπισαν τα δικά τους προβλήματα με τον τρόπο που τα αντιμετώπισαν. Εμείς δεν αντιμετωπίζουμε τα δικά τους προβλήματα, αλλά αυτό δεν έχει καμία σημασία. Πρέπει να κάνουμε ό,τι έκαναν αυτοί για τον απλούστατο λόγο ότι δεν μπορεί, βρε αδερφέ, εμείς να κάνουμε άλλα. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι περιβόητες ταυτότητες επιχειρηματολογήθηκαν με το ότι «έξω γελούν με τις ταυτότητές μας» (ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, σελ. 1, 13.5.2000). Η γενικότερη υποτακτική λογική είναι ολοφάνερη.
Τύχη αγαθή, ο κ. Ν. Μπίστης δεν είναι ο μόνος που μας ενημερώνει για το ότι «η διαδικασία που άρχισε το 1996 πρέπει να επιτύχει». Ο γνωστός δημοσιογράφος, κατόπιν Ευρωβουλευτής και νυν (Μάης 2000) υπουργός Παιδείας κ. Π. Ευθυμίου γράφει σε παλαιότερο άρθρο του: «Ο χωρισμός Εκκλησίας - κράτους εθεωρείτο από δεκαετίας η λυδία λίθος του ευρωπαϊκού εκσυγχρονισμού της χώρας σε επίπεδο θεσμών» (ΤΟ ΒΗΜΑ, 9.4.1995).
Χρειάζεται, άραγε, να προσθέσουμε ότι, «στις πρώτες γραμμές του αγώνα», βρίσκονται χαρακτηριστικά πρόσωπα που κυριολεκτικά έχουν σταμπαριστεί από την πρωτοκλασάτη συμμετοχή τους στην εκστρατεία υποταγής (π.χ., ο κ. Στ. Μάνος, του οποίου η συμμετοχή κυριολεκτικά «βγάζει μάτι», και ο, διακριτικότερος στο συγκεκριμένο θέμα, κ. Α. Ανδριανόπουλος);
Αντίθετα, εκείνο που μας φαίνεται άξιο αναφοράς είναι το γεγονός ότι εμφανίζονται και καινούριες συνταγματικές θεωρίες που μας πλασάρονται για σπουδαίες. Εχει, π.χ., προβληθεί η άποψη ότι ακόμη και του ενός μέσα στα 10.000.000 το δικαίωμα δεν μπορεί να θιγεί κατά τίποτε.
Πολύ ωραία ιδέα! Ωστόσο, εκείνοι που την υποστηρίζουν δε μας εξηγούν γιατί η Ελλάδα δε σπεύδει να αποχωρήσει από την ΕΕ ή το ΝΑΤΟ με αποτέλεσμα να θίγεται τόσο βάναυσα το ΚΚΕ, το οποίο έχει λόγους (τους οποίους δεν είναι υποχρεωμένο ούτε να αποκαλύψει ούτε να αιτιολογήσει) να μη θέλει να βρίσκεται μέσα στους οργανισμούς αυτούς. Αυτό, μάλιστα, γίνεται με την επίκληση του επιχειρήματος ότι το ΚΚΕ... είναι μειοψηφία.
Αν δεν είναι, θα έπρεπε να είναι γνωστή η φράση του Ρόμπερτ Μούζιλ: «Χωρίς τη φιλοσοφία, μόνο οι κακούργοι θα τολμούσαν να μας βλάψουν».
Με αυτή τη σκέψη, θα προχωρήσουμε στην αναψηλάφηση των αποκαλύψεων του επιφανούς πρωθιερέα του «εκσυγχρονισμού» και ανωτάτου GURU της γνωστής εκστρατείας, ο οποίος είναι - ποιος άλλος; - ο γνωστός δημοσιογράφος και επιφυλλιδογράφος της εφημερίδας «ΤΟ ΒΗΜΑ» Ι. Κ. Πρετεντέρης.
Ο κ. Πρετεντέρης είναι - α, όλα κι όλα - αλύγιστος υπερασπιστής της ελευθερίας της συνείδησης. Τόσο που, στην επιφυλλίδα του της 7ης Μάη 2000 και με αφορμή τα θέματα που εξετάζουμε, αναπολεί σε στιλ Ιερεμιακής ελεγείας την «ανεκτική Ελλάδα που χάνεται».
Η συγκινητική του, όμως, φροντίδα αποκαλύπτεται σε όλη της την έκταση στην επιφυλλίδα του της 11ης/11/1999. Οι ημέρες της επιφυλλίδας είναι όχι απλώς πονηρές, αλλά και φορτισμένες. Είναι ημέρες που στο επίκεντρο των συζητήσεων βρίσκεται όχι ακολουθία νεφελωδών και, καμιά φορά, παραπλανητικών διαλογισμών για τη βασιλεία των ουρανών, αλλά η επικείμενη επίσκεψη στην Αθήνα του Προέδρου των ΗΠΑ Ουίλιαμ Τζέφερσον Κλίντον. Εκεί η φροντίδα του κ. Πρετεντέρη για την ελευθερία της συνείδησης είναι όντως εντυπωσιακή.
Γράφει, λοιπόν: «Κυβέρνηση που εκβιάζεται από δέκα καραγκιόζηδες και πέντε σαλεμένους δεν είναι κυβέρνηση. Πιστεύει ο Σημίτης ότι είναι εθνικώς ωφέλιμο να έλθει ο Κλίντον στην Ελλάδα; Βγαίνει και επιβάλλει την άποψή του. Και όταν η Αλέκα αρχίζει να απειλεί με επεισόδια και ταραχές, την προειδοποιεί ηρέμως ότι ο Κλίντον θα έλθει ο κόσμος να χαλάσει διότι αυτό επιβάλλει το συμφέρον του τόπου. Και ότι, αν γίνει το παραμικρό επεισόδιο όσο είναι εδώ ο Κλίντον, το ΚΚΕ θα μετανιώσει την ώρα και τη στιγμή που ο Μαρξ βάφτισε το μανιφέστο του κομμουνιστικό και όχι ορειβατικό, να ζουν στις βουνοκορφές».
Στην ίδια αυτή επιφυλλίδα, ο συγγραφέας επιτίθεται όχι μόνο ενάντια στο ΚΚΕ (πράγμα, στο κάτω - κάτω, και επαγγελματικά κατανοητό) αλλά και σε επώνυμα στελέχη άλλων κομμάτων, τα οποία κατηγορεί ότι ή δεν κλασαυχενίζονται ή δεν κλασαυχενίζονται αρκετά.
Στην ίδια αυτή επιφυλλίδα, βλέπουμε να κατέχει το χώρο της προμετωπίδας κάτι που είχαμε χρόνια να δούμε και που μας δίνει την εντύπωση ότι ο συγγραφέας του έχει αναλάβει και ρόλο εισηγητή: «Σχεδόν ντρέπονται που έφεραν τον Κλίντον. Ντρέπονται που είμαστε στην Ευρώπη και ανήκουμε στη Δύση»! (υπογρ. δική μας).
BINGO! Με άλλα λόγια, βλέπουμε ήδη ανάγλυφα ότι, για τον κ. Πρετεντέρη, η περίφημη αυτή φασαρία δεν είναι παρά η ευκαιρία της εμπέδωσης της ιμπεριαλιστικής κυριαρχίας και επιβολής. Επειδή, μάλιστα, υπάρχει πάντα ο κίνδυνος εκείνος μεν να μας το λέει εμείς δε να μην το καταλαβαίνουμε, ο κ. Πρετεντέρης επιμένει.
Στην επιφυλλίδα του της 7ης/11/1999, έχει ήδη γράψει: «Είναι χαρακτηριστική η περίπτωση με το Μουσείο της Ευρώπης. Ο τελευταίος μαθητής της τελευταίας τάξης του τελευταίου ευρωπαϊκού σχολείου μαθαίνει ότι η ιδέα της Ευρώπης που ξέρουμε σήμερα, αυτή που αποδεχόμαστε ή που απορρίπτουμε, γεννήθηκε μέσα στην καρλομαγνιανή ανασυγκρότηση του δυτικού τμήματος της πάλαι ποτέ Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Δυστυχώς ή ευτυχώς, έτσι είναι....».
Βλέπουμε, δηλαδή, ότι ο κ. Πρετεντέρης υποστηρίζει αναφανδόν το διαβόητο «Μουσείο Καρλομάγνου», το οποίο έχει σαν αποτέλεσμα, αλλά και σαν αποστολή την αφαίρεση του δικαιώματος ακόμη και της ιστορικής ύπαρξης από τους λαούς της Ανατολικής Ευρώπης, ιδιαίτερα τους ορθοδόξους. Φυσικά, δεν μπορούμε να πούμε ότι τα επιχειρήματά του είναι έωλα, γιατί αυτό θα ήταν υπερβολικά επιεικές. Κατ' αρχήν, δεν μπορούμε να καταλάβουμε τι σχέση είχε ο Κάρολος ο Μέγας, ο οποίος στέφθηκε Αυτοκράτωρ των Ρωμαίων στις 25.12.800 από τον Πάπα Λέοντα τον Γ΄, με τη σημερινή Ευρώπη. Ο κ. Πρετεντέρης δε φαίνεται καν να υπολογίζει ότι το είδωλό του στέφθηκε Αυτοκράτωρ των Ρωμαίων και όχι των Ευρωπαίων, πράγμα που δείχνει και τις διπλωματικές σκοπιμότητες, αλλά και τα ιδεολογικά όρια της εποχής. Το ότι η Αυτοκρατορία του Καρόλου του Μεγάλου σε πολύ λίγο διαλύθηκε επίσης δεν τον συγκινεί. Το κυριότερο, όμως, είναι η εθελοδουλία του: Θέσφατο είναι όχι αυτό που είναι αλήθεια, αλλά εκείνο που μαθαίνει ή υποτίθεται ότι μαθαίνει «ο τελευταίος Ευρωπαίος μαθητής» (λες και τα βιβλία του τελευταίου δεν έχουν γραφεί από κάποιον άλλο).
Και, για να το εμπεδώσουμε, διαβάζουμε και στην επιφυλλίδα του της 1ης/1/2000 (πρωτοχρονιάτικα μας την έφερε, ο αθεόφοβος):
«Προϋποθέτει (σ.σ.: η περιβόητη «ευρωπαϊκή πορεία» της χώρας) επίσης την τελεσίδικη συμφωνία όλων των παραγόντων του δημοσίου βίου ότι η Ελλάδα ανήκει στο δυτικό ευρωπαϊκό σύστημα, ότι συμμερίζεται τις ιδέες και τις αξίες του, ότι με αυτό επέλεξε να πορευτεί στο μέλλον».
Με άλλα λόγια, ο κ. Πρετεντέρης δεν αρκείται στην υποταγή. Θέλει να είναι βέβαιος ότι αυτή η υποταγή είναι μόνιμη και οριστική και ότι κάθε δύναμη ή πηγή αντίστασης στον εθνικό και τον εκκλησιαστικοθρησκευτικό ζυγό έχει οριστικά και τελειωτικά εξολοθρευτεί.
Αλλωστε, αυτό φαίνεται από την ιδιόμορφη ιστορική αναδρομή που κάνει στην εν λόγω επιφυλλίδα του: Κατ' αυτόν, ο πόλεμος του 1897 και άλλα προβλήματα της εποχής δεν οφείλονται στις αλληλοσυγκρουόμενες διεργασίες μέσα στο νεοεμφανιζόμενο τότε ιμπεριαλισμό στο φόντο του πολύπλοκου εθνικού προβλήματος των Βαλκανίων, αλλά σε μερικούς «άφρονες και τυχοδιώκτες εθνικιστές και στο θρησκευτικό σκοταδισμό». Και είναι ο ίδιος Ι. Κ. Πρετεντέρης, ο οποίος, στην ίδια επιφυλλίδα και πολύ σωστά, αναφέρει τις υπόγειες κινήσεις των ξένων διπλωματικών αποστολών στην Αθήνα της εποχής και τους αλληλοσυγκρουόμενους στρατηγικούς προσανατολισμούς στις κυρίαρχες κορυφές...
Α, και μια και το 'φερε η κουβέντα, είναι, άραγε, τυχαίο το ότι στη σχετική εκστρατεία «για την ελευθερία της συνείδησης» πρωταγωνιστούν, κατά κανόνα, εκείνοι που έχουν κάνει γαργάρα (στην καλύτερη περίπτωση και όταν δε μιλούν για «επαναστατική γυμναστική») τις μαζικές διώξεις των αγροτών και των μαθητών;
Η κατσίκα του Αισώπου θεωρούσε περιττή την καταγγελία του βοσκού, που είχε σπάσει το κέρατό της, καθώς το τελευταίο ήταν τόσο φανερό, ώστε δεν υπήρχε ανάγκη μαρτύρων. Εδώ, χωρίς κέρατο έχει μείνει ολόκληρο κοπάδι και εμείς ακόμη μάρτυρα ψάχνουμε;

 

Μια περίεργη υπόθεση

Στις 21 Σεπτέμβρη 1999, διαβάζουμε στη γνωστή αθηναϊκή εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, σελ. 3, είδηση με τον παρακάτω τίτλο: «Εκθεση ΗΠΑ κατά της προστατευμένης Ορθοδοξίας».
Πλαγιότιτλος: «Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ αναφέρει ότι η αμερικανική πρεσβεία στην Αθήνα διαπιστώνει εμπόδια και περιορισμούς σε άλλες θρησκευτικές ομάδες».
Αφού παρατηρήσουμε ότι στην Αθήνα υπάρχει πρεσβεία των ΗΠΑ και όχι «αμερικανική», συνεχίζουμε το διάβασμα της είδησης, όπου ανακαλύπτουμε το εξής:
«Η νέα έκθεση, που συντάχθηκε από το γραφείο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών, του οποίου προϊσταται ο κ. Χ. Κο, βοηθός υπουργός Εξωτερικών, βασίζεται σε νόμο του ΄98 που πέρασε από το Κογκρέσο (INTERNATIONAL RELIGION ACT) κατόπιν σοβαρών πιέσεων αμερικανικών θρησκευτικών ομάδων, κυρίως Ευαγγελιστών, που επιδίδονται σε προσηλυτισμό και συναντούν σοβαρά εμπόδια στην προσπάθειά τους σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, μεταξύ των οποίων είναι και η Ελλάδα. Με την αναβάθμιση έτσι της θρησκευτικής αυτής διάστασης στην αμερικανική εξωτερική πολιτική προσδοκάται, προφανώς, ότι το έργο των θρησκευτικών ομάδων που έχουν ως αφετηρία τις Ηνωμένες Πολιτείες θα καταστεί ευκολότερο και θα ξεπεραστούν αποτελεσματικότερα, μέσω πιέσεων, τα προβαλλόμενα στο εξωτερικό εμπόδια».
Οπως βλέπουμε, δηλαδή, τα πράγματα είναι πιο σοβαρά από ό,τι αρχικά νομίσαμε. Ο Μεγάλος Αδελφός δεν ικανοποιείται πια μόνο με τις «εκθέσεις για την τρομοκρατία». Τώρα, απαιτεί όχι πια μόνο το πρόγραμμα μηδενικής ανοχής, αλλά και τον πλήρη έλεγχο της πνευματικής ζωής. Ανοχή, δηλαδή, πραγματικά μηδενική. Ανθρωποι σοβαροί και πρακτικοί, οι νομοθετικοί πατέρες του Κογκρέσου έχουν πλήρη συναίσθηση του αποφασιστικού ρόλου που παίζει σ' αυτό ο εκκλησιαστικοθρησκευτικός κόσμος και, γι' αυτό, αφήνουν τις εκρήξεις «ελιτισμού» για άλλους - ιδιαίτερα για τους αντιπάλους τους. Ο εθνικός και ο εκκλησιαστικοθρησκευτικός ζυγός γίνεται πραγματικά ασήκωτος και αβάσταχτος, εντελώς ασφυκτικός και ταπεινωτικός. Θυμίζει την περιγραφή που κάνει ο Μαρξ για το κράτος στη Γαλλία στην «18η Μπρυμαίρ»:
«Ενα φρικιαστικό παρασιτικό σώμα που τυλίγεται σαν δίχτυ γύρω από το σώμα της κοινωνίας και φράζει όλους τους πόρους της».
Το ίδιο το γεγονός του νόμου που αναφέρει η είδηση το αποδεικνύει. Το Κογκρέσο ψηφίζει νόμους για μας. Φανταστείτε να είχε η δική μας Βουλή ψηφίσει νόμο που θα απαιτούσε από τις ΗΠΑ, ας πούμε, να ισοσκελίσουν τον Ομοσπονδιακό Προϋπολογισμό. Ποιος μας έσωνε τότε. Αν όχι από άλλους, τουλάχιστον από τον αναπόφευκτο κ. Πρετεντέρη που θα είχε ξεσηκωθεί:
«Δε θέλουμε τους Αμερικανούς; Με γεια μας με χαρά μας, αλλά τότε ούτε αυτοί θα μας θέλουν! Μας συμφέρει, όμως, να μη μας θέλουν οι Αμερικανοί;» (ΤΟ ΒΗΜΑ, 3.5.2000, σε συνθήκες νέας ανακίνησης «αντιτρομοκρατικών» θεμάτων και ελληνοτουρκικών συνομιλιών της Νέας Υόρκης).
Δεν είναι τυχαίο ότι ο συγγραφέας του ρεπορτάζ της ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑΣ αρχίζει το κείμενό του ως εξής: «Ενα νέο όχημα άσκησης πιέσεων σε ζητήματα εξωτερικής πολιτικής προστίθεται στο "οπλοστάσιο" της Ουάσιγκτον».

Πολύ σωστά. Πού το ξέρουμε;
Υπάρχει κανείς που πιστεύει ότι η ενασχόληση με την «αντιτρομοκρατική» νομοθεσία ήταν άσχετη με τη γνωστή μετά φωτογραφιών πολύκροτη έκθεση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ; Οχι, ασφαλώς. Τότε, γιατί να πιστέψουμε εμείς ότι οι δηλώσεις του υπουργού Δικαιοσύνης είναι άσχετες από την άλλη έκθεση, επίσης του Στέιτ Ντιπάρτμεντ; Πολύ περισσότερο που ο υπουργός Δικαιοσύνης, κ. Μιχ. Σταθόπουλος, λέει σαφώς ότι η πρωτοβουλία της ανακίνησης του θέματος ανήκει στο υπουργείο Εξωτερικών (ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 26.5.2000, σελ. 17).
Σκλάβοι, ξυπνήστε προτού είναι πολύ αργά!

Δίκην επιλόγου
Το κείμενο που προηγείται των γραμμών αυτών είχε καθαρά προβληματιστικό χαρακτήρα. Αποσκοπούσε να τραβήξει την προσοχή των ενδιαφερομένων σε ένα θέμα που κάθε άλλο παρά τελειώνει. Αντίθετα, βρίσκεται ακόμη στην αρχή του και μας επιφυλάσσει πολλές και απροσδόκητες εξελίξεις και μεταπτώσεις.
Η ένταση στο έπακρο του εκκλησιαστικοθρησκευτικού ζυγού αποτελεί χαρακτηριστικό σύμφυτο με τον ιμπεριαλισμό. Ο δεύτερος δεν μπορεί να υπάρχει και να ζει χωρίς την πρώτη. Οσο θα υπάρχουν ο ιμπεριαλισμός και η κυριαρχία του, ο εκκλησιαστικοθρησκευτικός ζυγός θα υπάρχει επίσης. Και όχι μόνο θα υπάρχει αλλά και, αναπόφευκτα, θα δυναμώνει. Δε φανταζόμαστε ότι θα μας πει κανείς ότι η αναταραχή στην ως τώρα «ήσυχη» Εκκλησία της Ελλάδος είναι τυχαία σήμερα, όταν ο ιμπεριαλισμός γίνεται ακόμη λιγότερο ανεκτικός, όταν ο εθνικός ζυγός παίρνει ακόμη μεγαλύτερες - συχνά, εφιαλτικές - διαστάσεις. Πρόκειται για ένα φαινόμενο πολύπλοκο και πολυσύνθετο, που προσφέρεται για την ανοιχτή δημαγωγία ή και την ανοιχτή προβοκάτσια, όπως καθαρά βλέπουμε τώρα γύρω μας (και όσοι δε βλέπουν θα δουν, αν διαβάσουν τον «Ιό της Κυριακής» στο «Ε» της ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑΣ ΤΗΣ 9ης/4/2000, δηλαδή ανήμερα των εκλογών), και που προβάλλει μεγάλες απαιτήσεις από τις προοδευτικές - και ακόμη περισσότερο, τις πρωτοπόρες - δυνάμεις. Η πιο σοβαρή και η πιο κρίσιμη απαίτηση είναι η απαίτηση μιας ανάλυσης βαθιάς και όσο το δυνατόν πιο ολόπλευρης, που δε στέκεται στους εύκολους αφορισμούς και στα επιφανειακά επιφαινόμενα (όπως, π.χ., τα απλά συνταγματικά δικαιώματα ή οι ταυτότητες), όπου, κατά κανόνα, περιορίζονται αναλύσεις ενστικτωδών αλλά, καμιά φορά, και υποβολιμαίων αντιδράσεων.

Οι καιροί ου μενετοί. Η Ρόδος μάς περιμένει...

εξαίρετο κείμενο του Θανάση Παπαρήγα σχετικό με την Εκκλησία, εδώ:
http://www.resaltomag.gr/179.mag

sibilla-gr-sibilla.blogspot.gr