Ποίηση και πολιτική στον 21ο αιώνα
Οι ποιητές του ’70 παρουσιάζονται ως οι τελευταίοι του 20ου αιώνα και της εν γένει μεταπολεμικής ποίησης της χώρας μας, οι οποίοι θυμούνται, έστω και αμυδρά, τις αξίες και την ανθρωπιστική ρητορική μέσω της οποίας διατηρούνταν η ελπίδα μιας άλλης προοπτικής για τον κόσμο. Μιας προοπτικής, η οποία, στην ολοκλήρωσή της, θα επέφερε πλήγμα στην ανισότητα, στην εργασιακή εκμετάλλευση, στον εθνικισμό και στο φυλετικό και θρησκευτικό διαχωρισμό. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το «ποίημα για το τέλος του καιρού», του Λ. Πούλιου:
“Τα πόδια του Homo Sapiens/ κάτω απ’τον χιτώνα, το ράσο, το κουστούμι ή το μπλουτζίν, βάδισαν μέσω της Ελληνοεβραϊκής αναγκαιότητας ως εδώ· στο τέρμα.
Οπλισμένος με το πυρηνικό ρόπαλο και με χαμόγελο διοπτροφόρου Διός / πάει να πάρει τη θέση του στο μουσείο”.
Η εγκατάλειψη αυτής της προοπτικής από τα κέντρα εξουσίας από τη μία και από την «μουδιασμένη» διανόηση από την άλλη δεν έχει συντελεστεί χωρίς συνέπειες. Τις τελευταίες δεκαετίες γίνεται ολοένα και πιο αισθητό το τεράστιο πολιτιστικό και αξιακό κενό στις χώρες της Δύσης. Η απόρριψη των ανθρωπιστικών ιδεωδών ως βάση πολιτικής πράξης, φιλοσοφικής προσέγγισης και ως έναυσμα καλλιτεχνικής δημιουργίας, έχει δώσει χώρο έκφρασης στις πλέον αντιδραστικές αντιλήψεις που καλύπτονται από το εύρος του επιτιθέμενου φονταμενταλισμού.
Ανά διαστήματα παρουσιάζονται στη χώρα μας, ως εκφραστές αυτών των αντιλήψεων, διάφοροι θεράποντες του νεοφιλελευθερισμού, άλλοτε με το προκάλυμμα της διανόησης, άλλοτε με εκείνο της δημοσιογραφικής ιδιότητας κι άλλοτε χωρίς καν προκάλυμμα. Κοινό γνωρισματικό των παραπάνω, μεταξύ άλλων, αποτελεί το μετά-νεωτερικό σύστημα αξιών. O μετά-νεωτερισμός, χρονολογείται στον 19ο αιώνα, ενώ δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στο πρόσωπο του S. Kierkegaard. Ο Kierkegaard ισχυρίστηκε, πως, η ατομικότητα είναι σημαντικότερη από την κοινότητα και εξυμνεί τον Αβραάμ καθώς απορρίπτει τις πανανθρώπινες ηθικές αξίες (εν προκειμένω, περί της αυταξίας της ανθρώπινης ζωής), για να καταφέρει να υπακούσει στην εντολή που του δόθηκε από την φωνή του Θεού. Από αυτό το πρίσμα, το «νέο» και «ρηξικέλευθο» ρεύμα του μεταμοντερνισμού βρίσκει επάξια τη θέση του ανάμεσα στα προγενέστερά του Μεσσιανικά έκδοχα. Κάποιοι εκ των εκφραστών του μετά-νεωτερισμού προάγουν ανερυθρίαστα τη διχόνοια και το μίσος μεταξύ των ανθρώπων. Ποιος, όμως, θα μπορούσε να είναι ο καταλληλότερος τρόπος αντιμετώπισης των αντιλήψεων αυτών;
Στις 28 Δεκέμβρη του 1925 ο ποιητής S. Esenin βάζει τέλος στη ζωή του αφήνοντας στο σημείωμά του, τους εξής στίχους: «Σ’ αυτή τη ζωή δεν είναι καινούργιο να πεθαίνεις / μα και να ζεις δεν είναι, βέβαια, πιο καινούργιο». Ο V. Mayakovsky αναφέρει πως «ύστερα απ’ αυτούς τους στίχους ο θάνατος του Esenin έγινε λογοτεχνικό γεγονός. Έγινε αμέσως φανερό πόσους ταλαντευόμενους αυτός ο δυνατός στίχος θα τους ρίξει στη θηλιά και στα ρεβόλβερ. Και κανενός είδους αναλύσεις και άρθρα εφημερίδας δεν μπορούν να ακυρώσουν αυτόν τον στίχο». Για να καταλήξει λέγοντας πως « …το στίχο μπορεί και πρέπει να τον πολεμήσουμε με στίχο και μόνο με στίχο».
Δεν χρειάζονται, λοιπόν, εξουσιαστικά εργαλεία, οποιασδήποτε μορφής, για να αντιπαλευτούν οι αντιλήψεις οι οποίες προάγουν το μίσος και τη διχόνοια. Εκείνο το οποίο κρίνεται απαραίτητο, αν όντως επιθυμούμε, ως κοινωνικό σύνολο, τη διαφοροποίησή μας από αυτές τις θέσεις, είναι η προαγωγή της αλληλεγγύης και της συλλογικότητας. Το ιδιαίτερα αισιόδοξο γεγονός είναι πως πολλοί από τους νεώτερους κοινωνικούς και πολιτικούς λογοτέχνες, τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ευρώπη μετουσιώνουν μέσω του έργου τους αυτές τις έννοιες, δίνοντας ώθηση προς έναν κόσμο με «ανοιχτά» σύνορα και ακόμη πιο «ανοιχτές» συνειδήσεις.
Ο Τ. Πατρίκιος έχει επισημάνει πως: «κανένας στίχος σήμερα δεν ανατρέπει καθεστώτα / κανένας στίχος δεν κινητοποιεί τις μάζες». Αυτή η παρατήρηση, όμως, υποδηλώνει πως κάτι τέτοιο έχει συμβεί στο παρελθόν και, πως, με τις κατάλληλες συνθήκες μπορεί να ξανασυμβεί.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου