Οι επτά σταθμοί στον οδικό χάρτη της συμφωνίας των Πρεσπών

              

Από Σταύρος Λυγερός

 

Μπορεί οι δυτικές κυβερνήσεις, το ΝΑΤΟ, η ΕΕ και τα δυτικά κατεστημένα Μίντια να χειροκροτούν τους Τσίπρας και Ζάεφ (το Foreign Policy τους πρότεινε και για το βραβείο Νόμπολ Ειρήνης), αλλά το κλίμα και στις δύο άμεσα ενδιαφερόμενες χώρες είναι βαρύ. Κι αυτό δεν έχει σημασία μόνο για το πολιτικό-εκλογικό κόστος που ενδεχομένως θα κληθούν να πληρώσουν οι δύο πρωταγωνιστές και τα κόμματά τους. Έχει σημασία, επειδή θα κρίνει και την επιβίωση της συμφωνίας, αν δηλαδή το «τρένο» θα καταφέρει να περάσει και τους επτά σταθμούς στον προβλεπόμενο από τη συμφωνία οδικό χάρτη.

Το  “τρένο” πέρασε ήδη από τον πρώτο σταθμό του οδικού χάρτη, που ήταν η τελετουργική υπογραφή της συμφωνίας στις Πρέσπες. Κατά πάσα πιθανότητα θα περάσει και τον δεύτερο σταθμό, που είναι η κύρωση της συμφωνίας από τη Βουλή της ΠΓΔΜ. Ο τρίτος σταθμός είναι η σύνοδος κορυφής της ΕΕ (28 Ιουνίου), όπου θα αποφασισθεί η έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Βόρειας Μακεδονίας πλέον. Η Ελλάδα θα άρει την αντίρρησή της, αλλά υπάρχουν χώρες-μέλη, όπως η Γαλλία και η Ολλανδία, οι οποίες είναι αντίθετες στο να τεθούν αυτή την περίοδο οι χώρες των δυτικών Βαλκανίων σε τροχιά ένταξης.

Αυτό μπορεί να έχει συνέπειες για την εφαρμογή της συμφωνίας, δεδομένου ότι η αλλαγή-προσαρμογή των εγγράφων που είναι για εσωτερική χρήση στο γειτονικό κράτος θα πραγματοποιείται παραλλήλως με το άνοιγμα καθενός από τα 35 κεφάλαια και με μεταβατική περίοδο πέντε ετών. Απλοελληνικά αυτό σημαίνει πως στα εσωτερικά έγγραφα το “Δημοκρατία της Μακεδονίας” όχι μόνο θα παραμείνει για πολλά χρόνια, αλλά μπορεί και να μην αλλάξει εάν για διάφορους λόγους που δεν έχουν να κάνουν με την Ελλάδα, η ενταξιακή πορεία της Βόρειας Μακεδονίας παγώσει.

Είναι ένα από τα χοντρά λάθη που διέπραξε ο Κοτζιάς στις διαπραγματεύσεις. Όλα τα έγγραφα (και για εξωτερική και για εσωτερική χρήση) έπρεπε να αλλάξουν-προσαρμοσθούν μόλις αρχίσει η εφαρμογή της συμφωνίας και σε ένα εύλογο περιθώριο ενός έτους, αφού η κρατική ονομασία θα έχει αλλάξει. Και επειδή –σύμφωνα με πληροφορίες– ο Ντιμιτρόφ έθεσε θέμα μήπως η Αθήνα χρησιμοποιήσει κάποια στιγμή μελλοντικά το βέτο της για να αποσπάσει και άλλα ανταλλάγματα από τα Σκόπια, η ανησυχία αυτή θα μπορούσε να καλυφθεί με αντίστοιχη ελληνική δέσμευση που θα είχε εγγυητή την Κομισιόν και τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.

 

Το πολιτικό τετελεσμένο στο ΝΑΤΟ

Ο τέταρτος σταθμός είναι η σύνοδος κορυφής του ΝΑΤΟ στα μέσα Ιουλίου. Η Συμμαχία θα απευθύνει πρόσκληση στη Βόρεια Μακεδονία να γίνει μέλος, αλλά η πρόσκληση θα ενεργοποιηθεί μόνο όταν ολοκληρωθούν οι διαδικασίες συνταγματικής αναθεώρησης στη γειτονική χώρα και η συμφωνία κυρωθεί από την ελληνική Βουλή. Η Αθήνα έχει, βεβαίως, το όπλο ότι η γειτονική χώρα δεν μπορεί να γίνει μέλος της Συμμαχίας πριν η ελληνική Βουλή κυρώσει το σχετικό πρωτόκολλο.

Ο Κοτζιάς, ωστόσο, θα έπρεπε να έχει φροντίσει κανένα κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ να μην μπορεί να προχωρήσει σε κύρωση του πρωτοκόλλου πριν ολοκληρωθούν οι διαδικασίες και η συμφωνία τεθεί σε εφαρμογή. Έτσι όπως προβλέπεται η διαδικασία, μπορούν να πραγματοποιηθούν κυρώσεις, οι οποίες ναι μεν δεν δημιουργούν θεσμικά τετελεσμένο, αλλά δημιουργούν πολιτικό πρόβλημα. Εάν έχουμε τέτοιες κυρώσεις η Βόρεια Μακεδονία θα είναι με το ένα πόδι εντός και με το άλλο εκτός του ΝΑΤΟ, γεγονός το οποίο μπορεί να προκαλέσει πολιτικές παρενέργειες.

 

Η δοκιμασία του δημοψηφίσματος

Το κρίσιμο ερώτημα είναι εάν το τρένο θα περάσει τον πέμπτο σταθμό, που είναι το δημοψήφισμα. Ο Ζάεφ αισιοδοξεί, αλλά τίποτα δεν είναι σίγουρο. Η τελετή στις Πρέσπες με την παρουσία πολλών διεθνών αξιωματούχων έχει σκοπό ακριβώς να δημιουργήσει την εντύπωση στους ψηφοφόρους της Βόρειας Μακεδονίας πως δεν υπάρχει δρόμος επιστροφής.

Παραλλήλως, ο Ζάεφ θα βάλει στο τραπέζι την απόφαση για έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων και την πρόσκληση για ένταξη στο ΝΑΤΟ για να δελεάσει τους ψηφοφόρους. Σύμφωνα με πηγή από τα Σκόπια, το δίλημμα που θα τεθεί στους ψηφοφόρους είναι πως το ΝΑΙ στη συμφωνία ισοδυναμεί με ένταξη στους ευρωατλαντικούς θεσμούς και εγγύηση για την ενότητα του κράτους. Αντιθέτως, το ΟΧΙ μπορεί να διατηρεί το όνομα “Δημοκρατία της Μακεδονίας”, αλλά σημαίνει απομόνωση και κίνδυνο διάλυσης, λόγω του αλβανικού αλυτρωτισμού.

Πηγή στα Σκόπια θεωρεί πως ο Ζάεφ ποντάρει στο αλβανικό στοιχείο το οποίο αντιπροσωπεύει το 25% των ψηφοφόρων. Πράγματι, όλα δείχνουν πως οι Αλβανοί θα ψηφίσουν μαζικά ΝΑΙ. Επειδή, όμως, αρκετές αλβανικές οικογένειες έχουν μεταναστεύσει, από αυτή την πλευρά ποντάρει να εξασφαλίσει το 20% των ψήφων. Του χρειάζεται, λοιπόν, ένα 30% και κάτι από το σλαβομακεδονικό στοιχείο για να εξασφαλίσει την πλειοψηφία.

Το κρίσιμο ερώτημα είναι εάν οι ψηφοφόροι του κόμματός του, που διαπνέονται κι αυτοί από εθνικισμό και από το ιδεολόγημα του Μακεδονισμού, θα ακολουθήσουν την ηγεσία τους και θα ψηφίσουν θετικά. Προς το παρόν κανείς σοβαρός αναλυτής δεν μπορεί να δώσει κατηγορηματική απάντηση. Σύμφωνα με πληροφορίες, οι Δυτικοί έχουν ασκήσει ασφυκτικές πιέσεις στην ηγεσία του VMRO, ζητώντας του αφενός να μην μποϊκοτάρει το δημοψήφισμα, αφετέρου να μην υψώσει πολύ τους τόνους. Μένει να αποδειχθεί στην πράξη κατά πόσο έχει γίνει τέτοια παρασκηνιακή συμφωνία.

 

Η συνταγματική αναθεώρηση

Εάν το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος είναι αρνητικό, το τρένο θα κολλήσει εκεί. Η συμφωνία θα ακυρωθεί και θα επιστρέψουμε στα προηγούμενα με την ΠΓΔΜ να είναι, όπως προαναφέραμε, με το ένα πόδι μέσα και με το άλλο έξω από το ΝΑΤΟ. Εάν το αποτέλεσμα είναι θετικό, το τρένο θα πάει στον επόμενο σταθμό που είναι η συνταγματική αναθεώρηση στη Βουλή.

Για να πραγματοποιηθεί απαιτεί πλειοψηφία δύο τρίτων, δηλαδή τουλάχιστον 80 βουλευτικές ψήφους και ταυτοχρόνως πλειοψηφία και της ομάδας των Αλβανών βουλευτών και της ομάδας των Σλαβομακεδόνων βουλευτών. Η κυβέρνηση Ζάεφ δεν διαθέτει την ενισχυμένη. Ποντάρει στο ότι θα μπορεί να επικαλεσθεί τη λαϊκή ψήφο και να ζητήσει  από το VMRO (αξιωματική αντιπολίτευση) να τη σεβασθεί και να ψηφίσει θετικά.

Το επιχείρημα Ζάεφ θα είναι πολιτικά ισχυρό, αλλά θεσμικά δεν υποχρεώνει το VMRO να υπερψηφίσει την αναθεώρηση του Συντάγματος. Προφανώς, η Δύση θα “πιάσει από το λαιμό” την ηγεσία και τους βουλευτές της αξιωματικής αντιπολίτευσης, αλλά και πάλι, εάν φθάσουμε σε εκείνο το σημείο, θα αποδειχθεί στην πράξη πόσο θα αποδώσουν οι πιέσεις. Σύμφωνα με πληροφορίες, δυτικοί αξιωματούχοι έχουν συζητήσει παρασκηνιακά αυτό το σενάριο με την ηγεσία του VMRO, αλλά δεν είναι σαφές εάν αυτή έχει συμφωνήσει να συμμορφωθεί με τη λαϊκή βούληση.

 

Η μπάλα στην ελληνική Βουλή

Εάν το τρένο καταφέρει να περάσει και από τον σταθμό της συνταγματικής αναθεώρησης, ο επόμενος σταθμός είναι η κύρωση της συμφωνίας από την ελληνική Βουλή. Όλα δείχνουν πως η Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ δεν θα έχει ρήγματα, αν και υπάρχουν ΠΑΣΟΚογενείς βουλευτές, οι οποίοι είναι δυσαρεστημένοι με τη συμφωνία. Δεδομένου ότι οι ΑΝΕΛ θα καταψηφίσουν, υπάρχει ένα έλλειμμα, το οποίο με κάποιον τρόπο το Μαξίμου θα προσπαθήσει να καλύψει.

Το Ποτάμι έχει δηλώσει πως θα υπερψηφίσει, ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να υπολογίζει και στην ψήφο του βουλευτή των ΑΝΕΛ Παπαχριστόπουλου. Μετά την απορριπτική θέση της Γεννηματά, το κρίσιμο ερώτημα είναι εάν θα υπάρξουν βουλευτές της Δημοκρατικής Συμπαράταξης που θα υπερψηφίσουν. Όλα δείχνουν πως θα υπάρξουν. Προφανώς, τότε θα ασκηθούν και ασφυκτικές πιέσεις από τη Δύση στις ηγεσίες και σε επιλεγμένους βουλευτές της αντιπολίτευσης, με σκοπό να ψηφίσουν θετικά. Ακόμα και εάν δεν φέρουν αποτέλεσμα, συγκροτείται μία κοινοβουλευτική πλειοψηφία, αν και τίποτα δεν αποκλείει να προκύψουν εκπλήξεις.

Αμέσως μετά την κύρωση της συμφωνίας, η ελληνική Βουλή θα κυρώσει και το πρωτόκολλο ένταξης της Βόρειας Μακεδονίας στο ΝΑΤΟ. Είναι τότε που το τρένο θα έχει φθάσει στον προορισμό του. Από εκεί και πέρα, ο χρόνος θα δείξει κατά πόσο η συμφωνία Κοτζιά-Ντιμιτρόφ ή Τσίπρα-Ζάεφ είναι ή όχι βιώσιμη και βεβαίως ποιές θα είναι οι επιπτώσεις της στα εθνικά συμφέροντα.

slpress.gr