Του Διαμαντή Μαστρογιαννάκη.
Ο χουλιγκανισμός και η ιστορική του εξέλιξη
Αντίθετα από ότι συνήθως πιστεύεται, η εκδήλωση βίαιων επεισοδίων στα πλαίσια αθλητικών εκδηλώσεων, ευρύτερα γνωστή ως χουλιγκανισμός, δεν αποτελεί πρόσφατο φαινόμενο. Ήδη από τα τέλη του 19ου αιώνα, λίγο μετά δηλαδή την εμφάνιση του ποδοσφαίρου και την διοργάνωση των πρώτων πρωταθλημάτων στην Αγγλία, εκδηλώνονται και τα πρώτα επεισόδια στα πλαίσια ποδοσφαιρικών συναντήσεων.
Αντίθετα από ότι συνήθως πιστεύεται, η εκδήλωση βίαιων επεισοδίων στα πλαίσια αθλητικών εκδηλώσεων, ευρύτερα γνωστή ως χουλιγκανισμός, δεν αποτελεί πρόσφατο φαινόμενο. Ήδη από τα τέλη του 19ου αιώνα, λίγο μετά δηλαδή την εμφάνιση του ποδοσφαίρου και την διοργάνωση των πρώτων πρωταθλημάτων στην Αγγλία, εκδηλώνονται και τα πρώτα επεισόδια στα πλαίσια ποδοσφαιρικών συναντήσεων.
Ο τρόπος εκδήλωσης των συγκεκριμένων επεισοδίων δεν διαφέρει ριζικά από τον σημερινό. Η ειδοποιός διαφορά έγκειται στο γεγονός, ότι στην συντριπτική τους πλειοψηφία, τα επεισόδια αυτά εκδηλώνονται αυθόρμητα και είναι άμεσα συνδεδεμένα με την εξέλιξη του ποδοσφαιρικού αγώνα.
Ειδικότερα, η βίαιη συμπεριφορά των φιλάθλων εκδηλώνεται μέσα στο γήπεδο κατά την διάρκεια της ποδοσφαιρικής συνάντησης και επικεντρώνεται, κυρίως, σε επιθέσεις εναντίον των διαιτητών και των αθλητών τις αντίπαλης ποδοσφαιρικής ομάδας.
Η συγκεκριμένη μορφή βίας κορυφώθηκε την δεκαετία του 30 σε τέτοιο βαθμό, ώστε οι κρατικές και αθλητικές αρχές να αναγκαστούν να επιβάλουν την απαγόρευση διεξαγωγής ποδοσφαιρικών συναντήσεων σε αρκετές περιπτώσεις.
Παρ’ όλο που στην μεταπολεμική περίοδο καταγράφεται μια σημαντική μείωση των επεισοδίων, την δεκαετία του 60 οι βίαιες συμπεριφορές στα πλαίσια ποδοσφαιρικών συναντήσεων πολλαπλασιάζονται και μεταβάλλονται.
Η νέα μορφή χουλιγκανισμού εκδηλώνεται αρχικά στις υποβαθμισμένες συνοικίες του Λονδίνου, αλλά πολύ γρήγορα θα εξαπλωθεί και στις οικονομικά κατεστραμμένες βιομηχανικές πόλεις της Κεντρικής και Βόρειας Αγγλίας. Στις αρχές της δεκαετίας του 70 ο χουλιγκανισμός αποτελεί ένα σοβαρό πρόβλημα στην Αγγλία, έχει ήδη μεταφερθεί στην Ολλανδία και την Ιταλία και στις της δεκαετίας του 80 εκδηλώνονται σοβαρά επεισόδια στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες.
Μολονότι η νέα μορφή βίαιης συμπεριφοράς δεν εμφανίστηκε ταυτόχρονα στα ευρωπαϊκά κράτη, παρατηρήθηκε ότι η εκδήλωση του χουλιγκανισμού παρουσιάζει κάποια κοινά χαρακτηριστικά.
Σε γενικές γραμμές αυτό που χαρακτηρίζει τον χουλιγκανισμό στην σύγχρονη του μορφή είναι η ποιοτική μεταβολή των επεισοδίων και η χωρική μετατόπιση της βίαιης συμπεριφοράς των φιλάθλων.
Παρόλο που οι επιθέσεις εναντίων των διαιτητών και των ποδοσφαιριστών, κατά την διάρκεια των ποδοσφαιρικών συναντήσεων, δεν έπαψαν ποτέ να αποτελούν μια μορφή βίας, το κύριο χαρακτηριστικό των επεισοδίων εντοπίζεται στην αποσυσχέτισή τους από την εξέλιξη του ποδοσφαιρικού αγώνα.
Τα επεισόδια μεταξύ αντιπάλων οπαδών εκδηλώνονται πλέον εκτός γηπέδων πριν την έναρξη ή/και μετά το τέλος των συναντήσεων και χαρακτηρίζονται από τον υψηλό βαθμό προετοιμασίας, οργάνωσης και σοβαρότητας. Οι συμπλοκές μεταξύ οπαδών και αστυνομίας αυξάνονται σε τέτοιο βαθμό ώστε στα μέσα της δεκαετίας του 80 να χαρακτηριστούν με τον όρο « αντάρτικο πόλεων ».
Διείσδυση πολιτικής
Επιπλέον, η βίαιη συμπεριφορά επενδύεται με συμβολικά στοιχεία. Η οικειοποίηση συγκεκριμένων χώρων μέσα στο γήπεδο και η υπεράσπιση τους γίνονται αφορμές για βίαιες συμπλοκές.Οι φραστικές αντιπαραθέσεις μεταξύ οπαδών και η συμβολική επικράτηση μέσα στο γήπεδο συνδυάζονται με την πρόκληση επεισοδίων.
Επιπλέον, στα μέσα τις δεκαετίας του 70 παρατηρείται η διείσδυση της πολιτικής στα γήπεδα γίνεται συστηματικότερη. Τόσο ακροδεξιές όσο και ακροαριστερές οργανώσεις θα προσπαθήσουν μέσα από την εισχώρηση τους σε ομάδες οργανωμένων οπαδών να στρατολογήσουν νέα μέλη.
Παρότι τα παραπάνω στοιχεία αποτελούν τον κοινό παρονομαστή στην εξέλιξη του φαινομένου μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 70 και διαμορφώνονται από την επιρροή που ασκεί το βρετανικό πρότυπο στις υπόλοιπες χώρες, στις αρχές τις δεκαετίας του 80 ο χουλιγκανισμός θα διαφοροποιηθεί αισθητά.
Σημαντικό ρόλο σε αυτή την εξέλιξη θα συντελέσει η εμφάνιση στην Ιταλία ενός νέου τρόπου οπαδικής συμπεριφοράς που θα επηρεάσει την Ισπανία, την Νότια Γαλλία και την Ελλάδα.
Ενώ το βρετανικό πρότυπο με την χαλαρή συνοχή των ομάδων χούλιγκαν, τη θορυβώδη ατμόσφαιρα και τα ομαδικά τραγούδια θα κυριαρχήσει στη Ολλανδία, το Βέλγιο και την Γερμανία, στην Νότια Ευρώπη θα υπερισχύσει το ιταλικό πρότυπο το οποίο διαφοροποιείται στα εξής δύο στοιχεία.
Αφ’ ενός, η δημιουργία θεάματος στις κερκίδες με τη χρήση καπνογόνων, βεγγαλικών και η ανάρτηση γιγαντιαίων πανό θα αποτελέσει το βασικό τρόπο έκφρασης, τόσο σε πραγματικό όσο και σε συμβολικό επίπεδο, της οπαδικής συμπεριφοράς.
Αφ ετέρου, οι οπαδικές ομαδοποιήσεις θα αναπτύξουν πολύ σύντομα έναν υψηλότατο βαθμό οργάνωσης και συνοχής που θα τους επιτρέψει να συντονίσουν τη δράση τους τόσο εντός όσο και εκτός γηπέδων.
Αναντίρρητα η άνοιξη του 1985 υπήρξε καταλυτική για την ιστορία του χουλιγκανισμού. Τα σοβαρά επεισόδια στο Birmingham και ο θάνατος ενός οπαδού , στις 13 Μαΐου, η πυρκαγιά στο γήπεδο του Bradford την ίδια ημέρα με 57 νεκρούς (παρόλο που δεν σχετίζεται σε καμία περίπτωση με τον χουλιγκανισμό), όπως και τα επεισόδια, δύο εβδομάδες αργότερα, στο τελικό του κυπέλλου πρωταθλητριών ανάμεσα στην Juventus και στην Liverpool που προκάλεσαν το θάνατο 37 οπαδών θα σημαδέψουν την μετέπειτα εξέλιξη του φαινομένου.
Βέβαια η εξέλιξη αυτή δεν οφείλεται ουσιαστικά στην μεταβολή της συμπεριφοράς των χούλιγκαν. Παρόλο που στην Αγγλία στις αρχές τις δεκαετίας του 90 παρατηρείται μια σημαντική ύφεση των επεισοδίων μέσα στα γήπεδα, κυρίως λόγω των μέτρων που υιοθετήθηκαν, στην υπόλοιπη Ευρώπη η εκδήλωση του φαινομένου παραμένει αμείωτη.
Η εντύπωση «της ειρήνευσης των γηπέδων» που καλλιεργήθηκε στην Αγγλία την ίδια εποχή θα αμφισβητηθεί από την βίαιη συμπεριφορά των Βρετανών φιλάθλων κατά τη διάρκεια των επίσης και στους αγώνες του Champions League.
Δύο κυρίαρχες μορφές
Σε γενικές γραμμές θα μπορούσαμε να διακρίνουμε την σημερινή εκδήλωση του χουλιγκανισμού σε δύο κυρίαρχες μορφές.
Η πρώτη μορφή, που εκδηλώνεται στις χώρες τις Βόρειας Ευρώπης, Αγγλία, Ολλανδία, Βέλγιο, Γερμανία, χαρακτηρίζεται από τα ανύπαρκτα επεισόδια εντός των γηπέδων. Βέβαια η εικόνα αυτή οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στον τρόπο αστυνόμευσης ο οποίος αποτρέπει την δυνατότητα εκδήλωσης βίαιων συμπεριφορών. Αυτή όμως η εικόνα δεν συνεπάγεται και την εξάλειψη του χουλιγκανισμού από τις χώρες αυτές. Τα επεισόδια εκδηλώνονται μακριά από τα γήπεδα, ενώ έχουν καταγραφεί και περιπτώσεις προκαθορισμένων συναντήσεων μεταξύ αντιπάλων οπαδών, με σκοπό την επίλυση των μεταξύ των διαφορών σε χώρους όπου η παρουσία αστυνομικών δυνάμεων είναι ανύπαρκτη.
Η δεύτερη μορφή που απαντάται στις χώρες της Νότιας Ευρώπης, κυρίως στην Ελλάδα και την Ιταλία, διακρίνεται από την συνεχή παρουσία του φαινομένου τόσο πριν όσο και κατά την διάρκεια και μετά τη λήξη των ποδοσφαιρικών αγώνων.
Αυτό όμως που διαφοροποιεί αισθητά την εκδήλωση του χουλιγκανισμού στην Ελλάδα σε σχέση με τις υπόλοιπες Ευρωπαϊκές χώρες είναι η εκδήλωση του στα πλαίσια και άλλων αθλητικών εκδηλώσεων, όπως σε αγώνες basket και volley.
Συνοψίζοντας, μπορούμε να πούμε ότι η εκδήλωση του χουλιγκανισμού όπως αποδεικνύεται από την ευρωπαϊκή εμπειρία, δεν είναι ομοιογενής αλλά καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό με τους τρόπους και τα μέσα αστυνόμευσης του φαινομένου.
Η πρώτη μορφή, που εκδηλώνεται στις χώρες τις Βόρειας Ευρώπης, Αγγλία, Ολλανδία, Βέλγιο, Γερμανία, χαρακτηρίζεται από τα ανύπαρκτα επεισόδια εντός των γηπέδων. Βέβαια η εικόνα αυτή οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στον τρόπο αστυνόμευσης ο οποίος αποτρέπει την δυνατότητα εκδήλωσης βίαιων συμπεριφορών. Αυτή όμως η εικόνα δεν συνεπάγεται και την εξάλειψη του χουλιγκανισμού από τις χώρες αυτές. Τα επεισόδια εκδηλώνονται μακριά από τα γήπεδα, ενώ έχουν καταγραφεί και περιπτώσεις προκαθορισμένων συναντήσεων μεταξύ αντιπάλων οπαδών, με σκοπό την επίλυση των μεταξύ των διαφορών σε χώρους όπου η παρουσία αστυνομικών δυνάμεων είναι ανύπαρκτη.
Η δεύτερη μορφή που απαντάται στις χώρες της Νότιας Ευρώπης, κυρίως στην Ελλάδα και την Ιταλία, διακρίνεται από την συνεχή παρουσία του φαινομένου τόσο πριν όσο και κατά την διάρκεια και μετά τη λήξη των ποδοσφαιρικών αγώνων.
Αυτό όμως που διαφοροποιεί αισθητά την εκδήλωση του χουλιγκανισμού στην Ελλάδα σε σχέση με τις υπόλοιπες Ευρωπαϊκές χώρες είναι η εκδήλωση του στα πλαίσια και άλλων αθλητικών εκδηλώσεων, όπως σε αγώνες basket και volley.
Συνοψίζοντας, μπορούμε να πούμε ότι η εκδήλωση του χουλιγκανισμού όπως αποδεικνύεται από την ευρωπαϊκή εμπειρία, δεν είναι ομοιογενής αλλά καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό με τους τρόπους και τα μέσα αστυνόμευσης του φαινομένου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου