Γράφει ο Χρήστος Η. ΧαλαζιάςΥπάρχουν πολλά «τελευταία οχυρά» τα οποία κάποτε πέφτουν. Ένα από αυτά ήταν του Μισισιπή στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής που επί 132 ολόκληρα χρόνια αρνιόταν να καταργήσει την «ανθρώπινη δουλεία» μη υπογράφοντας το περίφημο άρθρο 13 του αμερικανικού Συντάγματος. Το «οχυρό» έπεσε τελικώς αφού αυτή η πολιτεία του αμερικανικού νότου αποφάσισε να επικυρώσει και επισήμως πλέον την κατάργηση της δουλείας, υπογράφοντας, το σχετικό πρόσθετο άρθρο, το 13 του Συντάγματος (1).
Το θέμα ήρθε στο Καπιτώλιο με πρωτοβουλία του τοπικού γερουσιαστή Χίλμαν Φρανστέρ και ο Μισισιπής έπαψε να αποτελεί την εξαίρεση μεταξύ άλλων πολιτειών.
Το θέμα της δουλείας στις Η.Π.Α είναι πολύ παλιό και αποτελούσε θεσμό, ο ιστορικός Σ. Μοραζέ έχει γράψει: «Μαζί με πολλά άλλα έθνη του δυτικού κόσμου, οι Η.Π.Α κληρονόμησαν στο τέλος του 18ου αιώνα έναν «ιδιάζοντα» και ενοχλητικό θεσμό: την ανθρώπινη δουλεία. Διαφορετικά ωστόσο από ότι γινόταν σε οποιοδήποτε άλλο έθνος για την Αμερική η λύση του προβλήματος της δουλείας στάθηκε από την αρχή θεμελιώδης για την ίδια την ανάπτυξη της. Το πρόβλημα μεγάλωσε σε σπουδαιότητα και σοβαρότητα κατά την διάρκεια των έξι πρώτων δεκαετιών του 19ου αιώνα ώσπου ένας μαζικός εμφύλιος πόλεμος και η αναγκαστική χειραφέτηση έβαλαν τέλος στο θεσμό. Ακόμη και μετά τον πόλεμο οι συνέπειες του συστήματος της δουλείας εξακολουθούν να διατηρούνται και να περιπλέκουν την αμερικανική ζωή.»
Το άρθρο 13 του αμερικανικού Συντάγματος συντάχθηκε το 1865 και σε αυτό αναφέρεται συγκεκριμένα μεταξύ άλλων ότι «δουλεία και αναγκαστική υποταγή απαγορεύονται εντός της επικράτειας των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής, εκτός από τις περιπτώσεις προσώπων τα οποία έχουν κριθεί ένοχα σε επίσημη ακροαματική διαδικασία. Με την πάροδο του χρόνου αλλού αμέσως και αλλού πολύ αργότερα κάθε πολιτεία επικύρωνε το άρθρο 13 και τοζ ζήτημα της δουλείας έπαυε να υπάρχει επισήμως.
Η πολιτεία του Μισισιπή ήταν η μόνη τις 51 αμερικανικές πολιτείες που διατηρούσε επιφυλάξεις μέχρι προσφάτως, σαν να ήθελε να προασπιστεί τη ρατσιστική αντίληψη των αμερικανών του νότου του 19ου αιώνα. Η πολιτεία του Μισισιπή πριν από τον εμφύλιο αμερικανικό πόλεμο ήταν η 5η κατά σειρά πλουτοπαραγωγική αλλά μετά τον πόλεμο άρχισε να «παρακμάζει». Στη σύγχρονη εποχή παρουσιάζει το χαμηλότερο κατά κεφαλήν εισόδημα στις Η.Π.Α, το υψηλότερο ποσοστό αναλφαβητισμού που πλησιάζει το 30% και την μεγαλύτερη παιδική θνησιμότητα. Το άρθρο 13 όμως έμεινε σταθερό και ακλόνητο «συνδέοντας το παρόν με το παρελθόν». Ο καθηγητής Μοροζέ συνεχίζει: «Ως το 1750 περίπου ελάχιστα πρόσωπα σε όλες, χωρίς εξαίρεση τις αποικίες είχαν εκφράσει ενδοιασμούς κατά της δουλείας ως αρχή. Οι Ινδιάνοι όμως αποτελούσαν φτωχούς δούλους και οι έμμισθοι φτωχοί λευκοί που έρχονταν από την Αγγλία ήταν ολιγάριθμοί και για προσωρινή υπηρεσία. Μόνο οι Νέγροι αποδείχθηκαν ικανοποιητικοί. Οι πρώτοι Αφρικανοί είχαν μεταφερθεί στην Βιρτζίνια το 1619 και αποδείχθηκαν προσαρμόσιμοι στις εκεί συνθήκες της γεωργίας.
Από το ξεκίνημα αυτό ο νεγρικός πληθυσμός των δούλων αυξήθηκε, τόσο με την εισαγωγή, όσο και με τον φυσικό πολλαπλασιασμό, από τους 20 που ήταν όλοι και όλοι στην αρχή, στο ένα έκτο του λευκού πληθυσμού κατά την έκρηξη της επανάστασης. Αυτόν τον καιρό η δουλεία είχε αποκτήσει ότι έμελλε να καταστεί το κυρίαρχο και το πιο δυσοίωνο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της: την γεωγραφική συγκέντρωση. Οι Νέγροι ήταν εξαιρετικά χρήσιμοι στην καλλιέργεια των φυτειών που απαιτούσες μεγάλες ποσότητες ανειδίκευτης εργασίας για την παραγωγή εμπορεύσιμων εσόδων, αλλά ήταν σχεδόν χωρίς αξία για τη μικρή κλίμακα ποικίλης και βιοποριστικής γεωργίας(2)
Αυτό σε συνδυασμό με τους παράγοντες του κλίματος και της κατανομής της γης σήμαινε ότι το σύστημα της δουλείας ευδοκιμούσε στις παράκτιες πεδιάδες του νότου, αλλά έφθινε και πέθαινε στα νοτιοανατολικά και στις ορεινές περιοχές των Απαλλαχίων. Έτσι ο τοπικισμός, η βασική αιτία του εμφυλίου πολέμου είχε γεννηθεί πριν ακόμη από την ανεξαρτησία. Στο Βορρά το Βέρμοντ άνοιγε το δρόμο στη χειραφέτηση. Στον καταστατικό χάρτη του 1777 η δουλεία ήταν απαγορευμένη. Ακολουθούσαν γρήγορα και άλλες πολιτείες ωσότου και το 1804 ίσχυε άμεση ή σταδιακή κατάργηση σε όλες τις βορειοανατολικές πολιτείες».
Το δουλοκτητικό σύστημα ενισχύθηκε στο νότο από την εφεύρεση της μηχανής εκκοκκισμού του βάμβακος που κατέστησε την μεγάλης κλίμακας βαμβακοπαραγωγή εξαιρετικά επικερδή και στερέωσε το θεσμό της δουλείας στην οικονομία του νότου. Το τοπικιστικό σχήμα εμφανίστηκε από νωρίς. Η βορειοδυτική διάταξη του 1787 απαγόρευσε τη δουλεία στα εδάφη δυτικώς των Αλλεγκάνιων και βορείως του ποταμού Οχάιο. Στη συντακτική συνέλευση του ίδιου χρόνου η θέση εκείνων που είχαν συμφέρον από τη δουλεία ήταν αρκετά ισχυρή ώστε να πετύχουν μια συμβατική αναγνώριση της. Το Σύνταγμα δεν επέτρεπε στο Κογκρέσο να απαγορεύσει το δουλεμπόριο εναντίον του οποίου έχει αυξηθεί η λαϊκή δυσαρέσκεια. «Το μεγαλύτερο πολιτικό ζήτημα-γράφει ο Μοραζέ- που τελικώς διέσπασε το έθνος στα δυο δεν περιλάμβανε τη νομιμότητα της δουλείας στις πολιτείες όπου αυτή υπήρχε στα 1789, αλλά μάλλον την κατεύθυνση και τον τρόπο με τον οποίο θα έπρεπε να επεκταθεί σε νέες περιοχές. Η επέκταση ήταν ζωτική. Η καλλιέργεια του καπνού και του βάμβακος εξαντλούσε γρήγορα το έδαφος και ανάγκαζε τους ιδιοκτήτες των φυτειών να κοιτάζουν πάντα για νέους αγρούς. Στου βορρά, οι δυνάμεις που εναντιώνονταν στη δουλεία προσπαθούσαν επίμονα να εμποδίσουν την επέκταση της. Κάτω από αυτούς τους όρους διεξάγονταν οι μεγάλες πολιτικές μάχες στα μέσα του αιώνα. Ο νότος με την οικονομία του και την κοινωνία του οικοδομημένη πάνω στο θεσμό της δουλείας, είδε νωρίς ότι υπήρχε κίνδυνος να καταστεί μια χωρίς ελπίδα μειοψηφία σε ένα εχθρικό προς τον θεσμό της δουλείας έθνος. Τα πρώτα ωστόσο χρόνια σημαδεύονταν από έναν αποδοτικό συμβιβασμό για διατηρείται ίσως ο αριθμός των ελεύθερων και των δουλοκτητικών πολιτειών».
Με τον τρόπο αυτόν θα διατηρείτο η ισοψηφία του νότου, τουλάχιστον στη γεωργία. Στις αρχικές έξι δουλοκτητικές και επτά ελεύθερες πολιτείες προστέθηκαν ως το 1820 οι νέες δουλοκτητικές πολιτείες της Αλαμπάμα, του Μισισιπή, του Κεντάκι και της Λουϊζιάνα αντισταθμίζοντας έτσι το Βέρμοντ, το Οχάιο, την Ινδιάνα και το Ιλινόις από την πλευρά των εχθρικών προς την δουλεία πολιτειών.
Η κατάργηση του δουλεμπορίου έγινε το 1808 σχεδόν χωρίς συζήτηση και για πολλά χρόνια κατόπιν η αποδοχή ίσον αριθμών δουλοκτητών και ελεύθερων πολιτειών χρησίμευε για να διατηρεί το ζήτημα σε σχετική ύφεση. Αυτό ως την ημέρα που το Μισούρι η πρώτη πολιτεία εξ ολοκλήρου δυτικώς του ποταμού Μισισιπή, ζήτησε να γίνει δεκτό στην ένωση, οπότε ξέσπασε η πρώτη μάχη για τον περιορισμό της δουλείας. Οι εχθρικές προς τη δουλεία δυνάμεις επιτέθηκαν κατά του θεσμού το 1819 προτείνοντας να μην εισαχθούν πια άλλοι δούλοι στο Μισούρι και να απελευθερωθούν όλοι οι δούλοι που είχαν γεννηθεί στην πολιτεία και γίνονταν 25 ετών. (1)
Οι Νότιοι ενσωματώθηκαν και ξέσπασε ζωηρή φιλονικία που την χαρακτήριζε σκληρή γλώσσα εκατέρωθεν. Το 1820 το Μισούρι έγινε δεκτό ως δουλοκτητική πολιτεία ζευγαρωτά όμως με την πολιτεία του Μαίν και έτσι διατηρήθηκε η ισορροπία και εκτός από το ίδιο το Μισούρι η δουλεία απαγορεύτηκε βορείως μιας γραμμής που περνούσε από το πρώην έδαφος της Λουϊζιάνα. Η πολιτική και κοινωνική φιλοσοφία της δουλείας εκφράστηκε καλύτερα από τον Τζων Κάλχουν ο οποίος ανέπτυξε ένα συνταγματικό δόγμα που δεχόταν να αποκλίνει ο νότιος από το υπόλοιπο έθνος αλλά που υπερασπιζόταν αυτό το σχήμα ως επιθυμητό και προσπάθησε να υποτάξει όλη την εθνική νομοθεσία αντίθετα προς την επιθυμία της κάτω από τα συμφέροντα των οπαδών της δουλείας. «Η πίεση του νότου στη Δύση-γράφει ο Μοραζέ-έφερε καρπούς με την προσάρτηση του Τέξας το 1845, γεγονός που συμπλήρωσε τον κατάλογο των δουλοκτητικών πολιτειών. (Το Αρκάνσας και η Φλόριντα είχαν μπει στην ένωση νωρίτερα) . Στο μεταξύ ο Βορράς ακολουθούσε κατά πόδας προσθέτοντας το Μίσιγκαν, την Αιόβα και το Ουισκόνσιν. Με την προσάρτηση του Τέξας η δουλική αυτοκρατορία έφτασε στα γεωγραφικά όρια της …. Ο πόλεμος με το Μεξικό (1846-1848) ήταν η τελευταία ευκαιρία για να εξαπλωθεί η δουλεία. Οι Βόρειοι προσπάθησαν χωρίς επιτυχία να περάσουν τον «όρο Ουίλμστ» που θα απαγόρευε τη δουλεία σε κάθε περιοχή που κερδιζόταν από το Μεξικό. Η κατάσταση σώθηκε με ένα συμβιβασμό. Η Καλιφόρνια έγινε δεκτή ως ελεύθερη πολιτεία. Δυο νέες επικράτειες-το Νέο Μεξικό και η Γιούτα- δημιουργήθηκαν με το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης σχετικώς με τη δουλεία. Για τους φυγάδες δούλους ίσχυε ένας πιο αυστηρός νόμος και το δουλεμπόριο απαγορεύτηκε στην επαρχία της Κολούμπια. Ο Νότος κέρδισε περισσότερα από έχασε».
Η εκλογή του 1856 κερδήθηκε από τον δημοκρατικό Τζαίμς Μπιουκάναν έναν Πενσυλβανό υποστηριχτή του θεσμού της δουλείας. Ο πρόεδρος αυτός ήλπιζε ότι θα έθετε τελικώς τέρμα στο πρόβλημα της δουλείας και ακριβώς αυτό προσπάθησε να πετύχει το ανώτατο δικαστήριο το οποίο εξαιτίας μιας υπόθεσης που εκδικάστηκε, κήρρυξε ουσιαστικά τη διαιτησία του Μισούρι-κατ’ επέκταση κάθε απόπειρα απαγορεύσεως της δουλείας σε μια επικράτεια των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής- αντισυνταγματική ως αδικαιολόγητη παρέμβαση στην ατομική ιδιοκτησία. Έτσι το Σύνταγμα προβαλλόταν ως αδιαπέραστο φράγμα ενάντια σε κάθε απόπειρα να απαγορευτεί η εξάπλωση της δουλείας. Ο Νότος πανηγύριζε ….. «Ο εμφύλιος πόλεμος άρχισε το 1861 στη διαμάχη σχετικώς με το χαρακτήρα της ένωσης και το δικαίωμα αποχώρησης. Πολύ πριν ωστόσο ο Αβραάμ Λίνκολ διαπίστωσε ότι στο βάθος του ζητήματος ήταν η δουλεία. Αν και βασανιζόμενος από συνταγματικές αμφιβολίες αποφάσισε να πλήξει το νότο καταστρέφοντας τις βάσεις που είχε σε αυτόν ο θεσμός της δουλείας. Το Κογκρέσο κατάργησε τη δουλεία στις περιοχές που δεν είχαν ακόμη ανακηρυχτεί σε πολιτείες στα μέσα του 1862. Η προκήρυξη της χειραφέτησης της 1ης Ιανουαρίου 1863, ελευθέρωσε όλους τους δούλους στις πολιτείες που είχαν πάρει τα όπλα κατά της ένωσης, αλλά άφηνε όπως ήταν τους δούλους στις νομιμόφρονες δουλοκτητικές πολιτείες. Προς το τέλος του πολέμου ψηφίστηκε από το Κογκρέσο η 13η τροπολογία (άρθρο) στο Σύνταγμα, η οποία απαγόρευε τη δουλεία παντού και εξασφάλισε αρκετές επικυρώσεις, έτσι που ενσωματώθηκε στο Σύνταγμα το Δεκέμβρη του 1865. Τουλάχιστον στο επίπεδο της εθνικής νομοθεσίας το ζήτημα της δουλείας είχε τακτοποιηθεί.
Μετά το πέρασμα των δεκαετιών όλες οι πολιτείες επικύρωσαν το άρθρο 13 και κατήργησαν σε τοπικό επίπεδο τη δουλεία. Όλες πλην της πολιτείας του Μισισιπή. Σήμερα-επιτέλους- μετά από ενάμιση αιώνα «πεισματικής αντίστασης» έπεσε αυτό το «οχυρό» της δουλείας. Στην πραγματικότητα η δουλεία με την έννοια του θεσμού του 19ου αιώνα, δεν λειτούργησε ούτε στον Μισισιπή. Οι διακρίσεις όμως σε βάρος των Νέγρων δεν έπαψαν να υπάρχουν. Το 1962 όταν ο πρώτος μαύρος φοιτητής Τζαίμς Μέρεντιθ γράφτηκε στους καταλόγους του πολιτειακού πανεπιστήμιου συνοδεία αστυνομικών λόγω της αναταραχής που είχε προκληθεί έγινε φανερό ότι στον Μισισιπή ο «απόηχος» της δουλείας ήταν ακόμη ισχυρός. Σήμερα τα πνεύματα είναι ηρεμότερα αλλά είναι βέβαιο ότι δεν δέχτηκαν όλοι οι λευκοί με ικανοποίηση το άρθρο 13. Η δουλεία πάντως στον 21ο αιώνα δεν έχει πια κανένα «οχυρό» νομικό στις Η.Π.Α.
Σημειώσεις
1.Άρθρο13 : Η δουλεία και η στέρηση της ελευθερίας πλην ως τιμωρία δια διαπραχθέν αδίκημα δί ο υπαίτιος δεόντως κατεδικάσθη, απαγορεύεται εις τις Ηνωμένες Πολιτείες ή οπουδήποτε εκτείνεται η δικαιοδοσία αυτών.
2: Αι διατάξεις του παρόντος άρθρου τίθενται εις εφαρμογήν παρά του Κογκρέσου δια κατάλληλων νομοθετικών μέτρων.
2.BERMAN HAROLD: Ομιλίες για το Αμερικάνικο Δίκαιο σελ.77
1.Άρθρο13 : Η δουλεία και η στέρηση της ελευθερίας πλην ως τιμωρία δια διαπραχθέν αδίκημα δί ο υπαίτιος δεόντως κατεδικάσθη, απαγορεύεται εις τις Ηνωμένες Πολιτείες ή οπουδήποτε εκτείνεται η δικαιοδοσία αυτών.
2: Αι διατάξεις του παρόντος άρθρου τίθενται εις εφαρμογήν παρά του Κογκρέσου δια κατάλληλων νομοθετικών μέτρων.
2.BERMAN HAROLD: Ομιλίες για το Αμερικάνικο Δίκαιο σελ.77
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου