Ενας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της αμερικανικής πολιτικής φιλοσοφίας μιλά στην «Εφημερίδα των Συντακτών» για την Ευρώπη, τις ΗΠΑ και τον νεοφιλελευθερισμό, ενώ καλεί τους Ελληνες να μην υποκύψουν στις πιέσεις των Ευρωπαίων ολιγαρχών, αλλά και να αντιμετωπίσουν τη διαφθορά, την ανισότητα και τον νεοφασισμό στην Ελλάδα.
• Οπως υποστηρίζουν οι περισσότεροι διανοούμενοι, οι πιστωτές επέβαλαν στην Ελλάδα μια τιμωρητική συμφωνία, χρησιμοποιώντας ως εργαλείο της την αέναη λιτότητα. Πόσο επικίνδυνο είναι να ταπεινώνεις ένα λαό με τέτοιο τρόπο;
Ζεις με τους κινδύνους. Δεν νομίζω ότι έχω πολλά να σας πω σχετικά μ' αυτό, παρότι υπάρχουν μακροπρόθεσμοι κίνδυνοι όχι μόνο για την Ελλάδα, αλλά επίσης για την Ε.Ε. και την ευρωζώνη. Και οι δύο αυτοί οργανισμοί αποδεικνύονται τώρα ριζικά αντιδημοκρατικές ενώσεις, τα μέλη των οποίων δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τις χρηματοπιστωτικές κρίσεις ή να αναλάβουν δράση για να προστατεύσουν τους πολίτες τους. Νομίζω –και ελπίζω– ότι η κυριαρχία των Ευρωπαίων ολιγαρχών κινδυνεύει εξαιτίας της βάναυσης τιμωρίας που επέβαλαν στον ελληνικό λαό.
Βλέποντας από μια κάποια απόσταση, και με αρκετό δισταγμό, νομίζω επίσης ότι θα ήταν καλύτερο για την Ελλάδα να φύγει από την ευρωζώνη. Μια πλήρης συνθηκολόγηση με τους Γερμανούς τραπεζίτες και αξιωματούχους, μετά το θριαμβευτικό «όχι» στο δημοψήφισμα, θα ήταν όντως ταπεινωτική - και μια ταπείνωση φοβάμαι ότι θα προωθήσει περισσότερο μια ακροδεξιά πολιτική, παρά τον όποιο αριστερισμό. Αλλά μπορεί ένας άσχημα διαιρεμένος ΣΥΡΙΖΑ να δώσει στην Ελλάδα μια κυβέρνηση ικανή να κάνει τη ρήξη; Υπάρχουν κίνδυνοι σ' αυτό τους οποίους δεν μπορώ να αξιολογήσω.
• Η εφαρμογή του νεοφιλελεύθερου προγράμματος έχει προκαλέσει τεράστιες ανισότητες και βάσανα για εκατομμύρια ανθρώπους. Πόσο συμβατό είναι αυτό το πρόγραμμα με τη δημοκρατία;
Υπάρχουν δύο ερωτήματα εδώ. Πρώτον, το νεοφιλελεύθερο πρόγραμμα έχει δημοκρατική νομιμοποίηση; Και, δεύτερον, ποιες είναι οι συνέπειές του για τη δημοκρατική πολιτική; Φοβάμαι ότι η απάντηση στην πρώτη ερώτηση είναι «ναι». Στις ΗΠΑ και στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης, πρόσφατα και στη Μεγάλη Βρετανία, πολιτικοί που υποστηρίζουν τα νεοφιλελεύθερα οικονομικά καταφέρνουν να κερδίσουν τις εκλογές, εν μέρει για λόγους στους οποίους θα επανέλθω απαντώντας στην επόμενη ερώτησή σας.
Και αυτές οι νίκες ανοίγουν τον δρόμο για άλλες μελλοντικές νίκες, όπως η διαπίστωσή σας ότι ο νεοφιλελευθερισμός παράγει «τεράστιες ανισότητες», κάτι που, με τη σειρά του, οδηγεί σε μια αυξανόμενα ολιγαρχική πολιτική. Οι ολιγάρχες έχουν όλο και περισσότερα χρήματα να επενδύσουν για να κερδίζουν τις εκλογές, ενώ το παλιό αντίπαλο δέος –συνδικάτα, φιλελεύθερες και αριστερές ΜΚΟ– αδυνατίζει όλο και περισσότερο. Ετσι, μακροπρόθεσμα, ο νεοφιλελευθερισμός δεν είναι συμβατός με τη δημοκρατία.
• Παγκοσμίως η Σοσιαλδημοκρατία έχει μεταλλαχθεί στον καλύτερο υπηρέτη των συντηρητικών, εγκαταλείποντας κάθε πρόγραμμα κοινωνικής δικαιοσύνης. Τι λέτε γι' αυτό;
Η Σοσιαλδημοκρατία αποτέλεσε μια από τις μεγαλύτερες επιτυχίες του εικοστού αιώνα. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι πλέον αξιοπρεπείς κοινωνίες στην ανθρώπινη ιστορία υπήρξαν αποτέλεσμα της ευρωπαϊκής Σοσιαλδημοκρατίας. Αλλά, επίσης, συμφωνώ ότι υπήρξε μεγάλη παρακμή. Γνωρίζουμε όλοι τις αιτίες. Η λίστα είναι μεγάλη: εφησυχασμός, γραφειοκρατία, απώλεια της ιδεολογικής θέρμης, αδυνάτισμα των συνδικάτων και απόσυρση από το εκλογικό σώμα πολλών ανθρώπων που παλιότερα κινητοποιούνταν από το εργατικό κίνημα και τα αριστερά κόμματα. Κάποτε πίστευα ότι η Αριστερά ήταν πάντα έξυπνη, ενώ η Δεξιά ανόητη.
Ομως η Δεξιά έγινε εξυπνότερη, ζωντανή πνευματικά, ενώ η Αριστερά έγινε πιο ανόητη και πνευματικά νεκρή. Στη συνέχεια, στα παλιά αριστερά κόμματα εμφανίστηκαν πολιτικοί που νόμιζαν ότι ο μόνος τρόπος για να νικήσουν είναι να κινηθούν προς τα δεξιά. Και όντως κέρδισαν εκλογικές μάχες κάνοντάς το αυτό, αλλά έχασαν κάθε λόγο για να κερδίσουν τις εκλογές. Η κοινωνική δικαιοσύνη είναι ο μοναδικός λόγος για την Αριστερά. Εάν εγκαταλείψει αυτόν τον λόγο, τότε τι είναι Αριστερά;
• Υπό το φως των τελευταίων εξελίξεων στο πεδίο της μαζικής μετανάστευσης, ποια είναι η σχέση μεταξύ ισότητας και ελευθερίας;
Ισως ο όρος «μαζική μετανάστευση» να μην είναι σωστός. Αυτό που πραγματικά έχουμε είναι ένας μαζικός εκτοπισμός και ο μεγαλύτερος αριθμός των εκτοπισμένων ανθρώπων δεν έχει καμία δυνατότητα να μεταναστεύσει σε έναν νέο τόπο. Τα εκατομμύρια ανδρών, γυναικών και παιδιών που ζουν σε στρατόπεδα ή βρίσκονται σε κίνηση χωρίς καμία χώρα να είναι πρόθυμη να τους δεχτεί βρίσκονται στον πάτο της παγκόσμιας κοινωνικής και οικονομικής ιεραρχίας. Η ισότητα και η ελευθερία σχεδόν δεν υπάρχουν γι' αυτούς. Η επιβίωση είναι το μόνο τους θέμα.
Ομως σίγουρα η μετανάστευση είναι ένα ευρωπαϊκό πρόβλημα (και οι αντιμεταναστευτικές πολιτικές είναι ίσως ένα ακόμα μεγαλύτερο πρόβλημα). Ανθρωποι από τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική φωνάζουν για να έρθουν στην Ευρώπη και φτάνουν παράνομα, κυρίως στην Ιταλία και την Ελλάδα. Οι συζητήσεις για το πώς θα τους δεχτούμε και πώς θα μοιράσουμε το κόστος με έναν δίκαιο τρόπο δεν φαίνεται να έχουν προχωρήσει και πολύ. Αυτό αποτελεί ακόμα μία ένδειξη ότι η Ε.Ε. δεν είναι η ένωση που πολλοί από εμάς ήλπισαν ότι θα είναι.
• Ποια είναι η αποτίμηση που κάνετε της θητείας Ομπάμα; Και ποιο είναι το σημερινό καθεστώς της δημοκρατίας στις ΗΠΑ;
Ο κόσμος του Ομπάμα, εσωτερικά και διεθνώς, δεν έχει να μας επιδείξει και πολλά θετικά επιτεύγματα. Δεδομένων των εμποδίων που θέτουν οι Ρεπουμπλικανοί στο εσωτερικό και η απρόσμενη άνοδος του θρησκευτικού φανατισμού στο εξωτερικό, στη Μέση Ανατολή και στην Αφρική, [ο Ομπάμα] δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι έχει πολλές επιτυχίες. Ενα σύστημα υγείας, προϊόν ενός κακού συμβιβασμού, το οποίο μπορεί όμως να βελτιωθεί προϊόντος του χρόνου, είναι ίσως το σημαντικότερο επίτευγμά του – παρότι δεν θα επιβιώσει, εκτός εάν οι Δημοκρατικοί κερδίσουν την επόμενη προεδρική εκλογή.
Εάν η συμφωνία με το Ιράν διαρκέσει και εάν οι μελλοντικοί ηγέτες των ΗΠΑ και της Ε.Ε. έχουν το κουράγιο να την ενισχύσουν, τότε θα είναι μια πρόοδος για όλους. Αλλά ο Ομπάμα δεν έχει κατορθώσει να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά το χάος στο Ιράκ και το Αφγανιστάν, το οποίο κληρονόμησε από τους προκατόχους του, ή τον φοβερό εμφύλιο πόλεμο στη Συρία. Ισως κανένας να μην μπορεί να τα καταφέρει καλύτερα, αλλά σε κάθε περίπτωση είναι ένα χάος που θα κληροδοτήσει στον διάδοχό του.
• Ποιο είναι το μήνυμά σας στους Ελληνες;
Δεν διαθέτω κανένα κύρος για να στείλω ένα «μήνυμα» στον ελληνικό λαό. Αλλά μπορώ, ίσως, να μιλήσω εκ μέρους πολλών φίλων μου στην αμερικανική Αριστερά, αλλά και αρκετών μη νεοφιλελεύθερων οικονομολόγων. Μην ενδίδετε στους Ευρωπαίους ολιγάρχες. Αλλά επίσης: αντιμετωπίστε δυναμικά τους δικούς σας ολιγάρχες, τη διαφθορά και τη φοροδιαφυγή, την ανισότητα και τον νεοφασισμό. Εχετε πολλούς φίλους που σας παρακολουθούν και ελπίζουν για την ανάκαμψη της χώρας σας και τη μελλοντική σας ευημερία.
Ποιος είναι;
Γεννημένος στη Νέα Υόρκη το 1935 από Εβραίους γονείς που μετανάστευσαν στις ΗΠΑ από την Ανατολική Ευρώπη, είναι σήμερα ομότιμος καθηγητής Πολιτικής Θεωρίας στο Πρίνστον και συνδιευθυντής του αριστερού περιοδικού Dissent. Εχει ασχοληθεί ιδιαίτερα με την ιστορία της σύγχρονης πολιτικής σκέψης και το πρόβλημα της δικαιοσύνης.
Στα ελληνικά κυκλοφορούν τα βιβλία του «Εξοδος και Επανάσταση», Αρτος Ζωής (2015), «Δίκαιοι και άδικοι πόλεμοι», Ιωλκός (2008), «Η ηθική εντός και εκτός των συνόρων», Πόλις (2003) και «Περί ανεκτικότητας», Καστανιώτης (1998).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου