Γουαίην Ντύερ
Απόσπασμα από το βιβλίο «Οι περιοχές των σφαλμάτων σας» του Γουαίην Ντύερ, εκδόσεις Γλάρος.
Επιμέλεια: Λίλα Μήτσουρα
Ο Γουώλτ Ντίσνεϋ γύρισε μια υπέροχη ταινία εδώ και μερικά χρόνια, με τίτλο "Η αρκούδα της εξοχής". Αναφερόταν σε μια αρκούδα και στα δυο μωρά της κατά τους πρώτους μήνες της ζωής τους. Η μαμά-αρκούδα δίδασκε τα μωρά της πως να κυνηγούν ψάρια και να σκαρφαλώνουν στα δέντρα. Τα δίδασκε πώς να προστατεύουν τον εαυτό τους όταν αντιμετωπίζουν κίνδυνο. Μια μέρα, η μαμά-αρκούδα για δικούς της ενστικτώδεις λόγους αποφάσισε πως ήταν καιρός να φύγει. Ανάγκασε τα παιδιά της να σκαρφαλώσουν σ' ένα δέντρο και χωρίς καν να κοιτάξει πίσω της, έφυγε. Για πάντα! Συμφωνα με το αρκουδίσιο της μυαλό, είχε εκπληρώσει τη γονεϊκή της υποχρέωση. Δεν δοκίμασε να εκμεταλλευτεί τα παιδιά της, επιβάλλοντάς τους να την επισκέπτονται κάθε 2η Κυριακή. Δεν τα κατηγόρησε για αγνωμοσύνη ούτε τ'απείλησε ποτέ ότι θα πάθει νευρική κρίση αν την απογοητευσουν. Απλούστατα, τ' άφησε κι έφυγε. Μέσα σ' ολόκληρο βασίλειο, η ανατροφή των παιδιών συνίσταται στη διδασκαλία των αναγκαίων δεξιοτήτων, ώστε να γίνουν ανεξάρτητα και να πάρουν μόνα το δρόμο τους. Στα ανθρώπινα πλάσματα, το ένστικτο είναι το ίδιο, δηλαδή θέλουμε να είμαστε ανεξάρτητοι, αλλά η νευρωτική ανάγκη να κατέχουμε τον άλλο και να ζούμε τη ζωή μας μέσα από τη ζωή των παιδιων μας φαίνεται να επικρατεί· κι ο σκοπός ν' αναθρέψουμε ένα παιδί για να γίνει ανεξάρτητο μετατρέπεται στην ιδέα να αναθρέψουμε τα παιδιά μας για να κρατηθούμε από πάνω τους.
Τι θέλετε για τα παιδιά σας; Θέλετε ν' αποκτήσουν αυτοεκτίμηση κι αυτοπεποίθηση, να είναι απαλλαγμένα από νευρώσεις, ολοκληρωμένα κι ευτυχισμένα; Φυσικά και το θέλετε. Αλλά τι κάνετε για να εξασφαλίσετε ένα τέτοιο αποτέλεσμα; Μόνο αν είστε κι εσείς έτσι, θα το καταφέρετε. Τα παιδιά μαθαίνουν από τη συμπεριφορά των προτύπων τους. Αν είστε γεμάτοι ενοχές και ανεκπλήρωτοι και λέτε στα παιδιά σας να γίνουν το αντίθετο, τότε πλασάρετε ένα σκάρτο προϊόν. Αν έχετε χαμηλή εκτίμηση για τον εαυτό σας, τότε θα διδάξετε στα παιδιά σας να υιοθετήσουν κι αυτά την ίδια στάση. Και κάτι ακόμη πιο ενδεικτικό: αν τοποθετείτε τα παιδιά σας σε μια πιο σημαντική θέση απ' τον εαυτό σας, δεν τα βοηθάτε, απλούστατα τα διδάσκετε να τοποθετούν τους άλλους πιο ψηλά απ' τον εαυτό τους και να μένουν πίσω, ανολοκλήρωτα. Τι ειρωνεία, ε; Δεν μπορείτε να προσφέρετε αυτοπεποίθηση στα παιδιά σας πρέπει να την αποκτήσουν έχοντας εσάς ως υπόδειγμα ζωής. Μόνο αν θεωρείτε τον εαυτό σας πολύ σημαντικό και αν δεν θυσιάζεστε πάντα για χάρη των παιδιών σας, θα τα διδάξετε να έχουν αυτοπεποίθηση και σιγουριά στον εαυτό τους. Αν θυσιάζεστε, προσφέρετε ως πρότυπο τη συμπεριφορά της θυσίας. Και τι σημαίνει αυτού του είδους η συμπεριφορά; Σημαίνει να τοποθετείτε τον εαυτό σας πιο χαμηλά απ' τους άλλους, να μη σας αρέσει ο εαυτός σας, να ζητάτε την έγκριση των άλλων κι ένα σωρό άλλες λαθεμένες συμπεριφορές. Ενώ το να κάνετε κάτι για τους άλλους είναι καμιά φορά υπέροχο, αν αυτό γίνεται σε βάρος του εαυτού σας, τότε απλούστατα διδάσκετε στους άλλους το ίδιο είδος συμπεριφοράς που εκτρέφει την αγανάκτηση.
Από την πρώτη στιγμή της ζωής τους τα παιδιά θέλουν να κάνουν πράγματα μόνα τους. «Μπορώ να το κάνω μόνος μου!» «Κοίτα, μαμά, μπορώ να το κάνω χωρίς βοήθεια», «Τρώω μόνος μου». Συνεχώς μας δίνουν τέτοια μηνύματα και παρ' όλο που η εξάρτηση είναι μεγάλη αυτά τα πρώτα χρόνια, συνοδεύεται από μια εμφανή παρόρμηση προς την αυτονομια, σχεδόν από την πρώτη μέρα.
Η τετράχρονη Ρωξάνη πάντα τρέχει στη μαμά και στον μπαμπά όταν χτυπήσει ή όταν χρειάζεται κάποια συναισθηματική υποστήριξη. Αρχίζει και αποκαλύπτει την ψυχή της όταν φτάσει γύρω στα δέκα. Ενώ θέλει να τη θεωρούν μεγά κορίτσι («Κουμπώνω μόνη μου το παλτό μου»), θέλει μαζί την υποστήριξη ενός όλο φροντίδα γονιού («Κοίτα, μαμα γρατσούνισα το γόνατό μου και μάτωσε»). Η εικόνα και αντίληψη για τον εαυτό της αναπτύσσεται μέσα από τις αποψεις των γονιών της και των άλλων σημαντικών προσώπων στη ζωή της. Τώρα η Ρωξάνη είναι δεκατεσσάρων χρονών .Έρχεται στο σπίτι κλαίγοντας γιατί καβγάδισε με το φίλο της και τρέχει να κλειστεί στο δωμάτιό της χτυπώντας την πόρτα πίσω της. Η μαμά πηγαίνει να τη βρει και ζητεί να της τα πει όλα, με το χαρακτηριστικό, όλο φροντίδα τρόπο της. Αλλά τώρα ακούει τη Ρωξάνη να της λέει σε πολύ σοβαρό τονο: «Δεν θέλω να μιλήσω γι' αυτό. Αφησέ με μόνη». Αντί η μαμά να καταλάβει πως τούτη η μικρή σκηνή αποτελεί απόδειξη ότι υπήρξε αποτελεσματική μητέρα κι ότι η μικρή Ρωξάνη, που πάντα έλεγε όλα της τα προβλήματα στη μαμά, τώρα πια επεξεργάζεται μόνη της (συναισθηματική ανεξαρτησία), η μαμά στενοχωριέται. Δεν είναι έτοιμη να φύγει, ν' αφήσει Ρωξάνη να λειτουργήσει με το δικό της ανεξάρτητο τρόπο. Εξακολουθεί να βλέπει τη Ρωξάνη μέσα στην ίδια φωλιά όπου βρισκόταν μόλις πριν από λίγο καιρό. Αλλά, αν η μαμά επιμείνει και πιέσει τη Ρωξάνη, θα ξυπνήσει μέσα της τερά στια αγανάκτηση.
Η επιθυμία του παιδιού να φύγει από τη φωλιά είναι πολύ ισχυρή. Αλλά όταν η ιδιοκτησία κι η θυσία είναι το λάδι τη οικογενειακής μηχανής, η φυσική πράξη της φυγής μετατραπεται σε κρίση.
Η εγκατάλειψη της φωλιάς μέσα σε μια ψυχολογικα υγιή ατμόσφαιρα δεν επιτρέπει ούτε κρίσεις ούτε αναστάτωση είναι η φυσική συνέπεια μιας αποτελεσματικής ζωής. Αλλά αν η ενοχή κι ο φόβος της απογοήτευσης χρώματίζουν την εγκατάλειψη της φωλιάς, τότε θα συνεχιστούν σ' ολόκληρη τη ζωή, και καμιά φορά ώς το σημείο ο γάμος να γίνεται μάλλον μια γονεϊκή σχέση παρά μια σχέση ισότιμων ατόμων.
Ποιοι είναι λοιπόν οι γονεϊκοί σας στόχοι και πού αποσκοπεί η δημιουργία μιας αποδοτικής τωρινής σχέσης με το ίδιους τους γονείς σας; Σίγουρα, η οικογένεια είναι μια σημαντική μονάδα μέσα στην αναπτυξιακή διαδικασία, αλλά δεν θα έπρεπε να είναι μόνιμη. Δεν θα έπρεπε να είναι φορέας ενοχής και νευρώσεων όταν τα διάφορα μέλη της κάνουν διαβήματα συναισθηματικής ανεξαρτησίας.
Μπορεί να έχετε ακούσει γονείς να λένε: «Έχω το δικαίωμα να κάνω το παιδί μου αυτό που θέλω». Αλλά ποια είναι η ανταμοιβή για μια τέτοια κυριαρχική στάση; Το μίσος, η αγανάκτηση, ο θυμός και όλο απογοήτευση ενοχή, όταν το παιδί θα μεγαλώσει. Αν εξετάσετε αποδοτικές σχέσεις γονέων-παιδιών που δεν έχουν μεταξύ τους απαιτήσεις κι υποχρεώσεις, θ' ανακαλύψετε γονείς που μεταχειρίζονται τα παιδιά τους σαν φίλους τους. Αν ένα παιδί ρίξει τη σάλτσα στο τραπέζι, δεν θα του πουν: «Γιατι δεν προσέχεις ό,τι κάνεις; Τι αδεξιότητα είναι αυτή;» Αντι γι'αυτό θα δείτε να συμπεριφέρονται όπως στην περίπτωση ενός φίλου που θα πάθαινε το ίδιο: «Δεν πειράζει! Μπορώ να βοηθήσω;» Καμιά αυθαιρεσία επειδή τα παιδιά είναι δικα τους, αλλά σεβασμός στην αξιοπρέπεια του παιδιού. Ακομη θ'ανακαλύψετε ότι οι αποτελεσματικοί γονείς ενισχύουν την ανεξαρτησία παρά την εξάρτηση και δεν δημιουργούν καμμία σκηνή όταν εκδηλωθεί η φυσιολογική επιθυμία του παιδιού γι'ανεξαρτησία.
Τι θέλετε για τα παιδιά σας; Θέλετε ν' αποκτήσουν αυτοεκτίμηση κι αυτοπεποίθηση, να είναι απαλλαγμένα από νευρώσεις, ολοκληρωμένα κι ευτυχισμένα; Φυσικά και το θέλετε. Αλλά τι κάνετε για να εξασφαλίσετε ένα τέτοιο αποτέλεσμα; Μόνο αν είστε κι εσείς έτσι, θα το καταφέρετε. Τα παιδιά μαθαίνουν από τη συμπεριφορά των προτύπων τους. Αν είστε γεμάτοι ενοχές και ανεκπλήρωτοι και λέτε στα παιδιά σας να γίνουν το αντίθετο, τότε πλασάρετε ένα σκάρτο προϊόν. Αν έχετε χαμηλή εκτίμηση για τον εαυτό σας, τότε θα διδάξετε στα παιδιά σας να υιοθετήσουν κι αυτά την ίδια στάση. Και κάτι ακόμη πιο ενδεικτικό: αν τοποθετείτε τα παιδιά σας σε μια πιο σημαντική θέση απ' τον εαυτό σας, δεν τα βοηθάτε, απλούστατα τα διδάσκετε να τοποθετούν τους άλλους πιο ψηλά απ' τον εαυτό τους και να μένουν πίσω, ανολοκλήρωτα. Τι ειρωνεία, ε; Δεν μπορείτε να προσφέρετε αυτοπεποίθηση στα παιδιά σας πρέπει να την αποκτήσουν έχοντας εσάς ως υπόδειγμα ζωής. Μόνο αν θεωρείτε τον εαυτό σας πολύ σημαντικό και αν δεν θυσιάζεστε πάντα για χάρη των παιδιών σας, θα τα διδάξετε να έχουν αυτοπεποίθηση και σιγουριά στον εαυτό τους. Αν θυσιάζεστε, προσφέρετε ως πρότυπο τη συμπεριφορά της θυσίας. Και τι σημαίνει αυτού του είδους η συμπεριφορά; Σημαίνει να τοποθετείτε τον εαυτό σας πιο χαμηλά απ' τους άλλους, να μη σας αρέσει ο εαυτός σας, να ζητάτε την έγκριση των άλλων κι ένα σωρό άλλες λαθεμένες συμπεριφορές. Ενώ το να κάνετε κάτι για τους άλλους είναι καμιά φορά υπέροχο, αν αυτό γίνεται σε βάρος του εαυτού σας, τότε απλούστατα διδάσκετε στους άλλους το ίδιο είδος συμπεριφοράς που εκτρέφει την αγανάκτηση.
Από την πρώτη στιγμή της ζωής τους τα παιδιά θέλουν να κάνουν πράγματα μόνα τους. «Μπορώ να το κάνω μόνος μου!» «Κοίτα, μαμά, μπορώ να το κάνω χωρίς βοήθεια», «Τρώω μόνος μου». Συνεχώς μας δίνουν τέτοια μηνύματα και παρ' όλο που η εξάρτηση είναι μεγάλη αυτά τα πρώτα χρόνια, συνοδεύεται από μια εμφανή παρόρμηση προς την αυτονομια, σχεδόν από την πρώτη μέρα.
Η τετράχρονη Ρωξάνη πάντα τρέχει στη μαμά και στον μπαμπά όταν χτυπήσει ή όταν χρειάζεται κάποια συναισθηματική υποστήριξη. Αρχίζει και αποκαλύπτει την ψυχή της όταν φτάσει γύρω στα δέκα. Ενώ θέλει να τη θεωρούν μεγά κορίτσι («Κουμπώνω μόνη μου το παλτό μου»), θέλει μαζί την υποστήριξη ενός όλο φροντίδα γονιού («Κοίτα, μαμα γρατσούνισα το γόνατό μου και μάτωσε»). Η εικόνα και αντίληψη για τον εαυτό της αναπτύσσεται μέσα από τις αποψεις των γονιών της και των άλλων σημαντικών προσώπων στη ζωή της. Τώρα η Ρωξάνη είναι δεκατεσσάρων χρονών .Έρχεται στο σπίτι κλαίγοντας γιατί καβγάδισε με το φίλο της και τρέχει να κλειστεί στο δωμάτιό της χτυπώντας την πόρτα πίσω της. Η μαμά πηγαίνει να τη βρει και ζητεί να της τα πει όλα, με το χαρακτηριστικό, όλο φροντίδα τρόπο της. Αλλά τώρα ακούει τη Ρωξάνη να της λέει σε πολύ σοβαρό τονο: «Δεν θέλω να μιλήσω γι' αυτό. Αφησέ με μόνη». Αντί η μαμά να καταλάβει πως τούτη η μικρή σκηνή αποτελεί απόδειξη ότι υπήρξε αποτελεσματική μητέρα κι ότι η μικρή Ρωξάνη, που πάντα έλεγε όλα της τα προβλήματα στη μαμά, τώρα πια επεξεργάζεται μόνη της (συναισθηματική ανεξαρτησία), η μαμά στενοχωριέται. Δεν είναι έτοιμη να φύγει, ν' αφήσει Ρωξάνη να λειτουργήσει με το δικό της ανεξάρτητο τρόπο. Εξακολουθεί να βλέπει τη Ρωξάνη μέσα στην ίδια φωλιά όπου βρισκόταν μόλις πριν από λίγο καιρό. Αλλά, αν η μαμά επιμείνει και πιέσει τη Ρωξάνη, θα ξυπνήσει μέσα της τερά στια αγανάκτηση.
Η επιθυμία του παιδιού να φύγει από τη φωλιά είναι πολύ ισχυρή. Αλλά όταν η ιδιοκτησία κι η θυσία είναι το λάδι τη οικογενειακής μηχανής, η φυσική πράξη της φυγής μετατραπεται σε κρίση.
Η εγκατάλειψη της φωλιάς μέσα σε μια ψυχολογικα υγιή ατμόσφαιρα δεν επιτρέπει ούτε κρίσεις ούτε αναστάτωση είναι η φυσική συνέπεια μιας αποτελεσματικής ζωής. Αλλά αν η ενοχή κι ο φόβος της απογοήτευσης χρώματίζουν την εγκατάλειψη της φωλιάς, τότε θα συνεχιστούν σ' ολόκληρη τη ζωή, και καμιά φορά ώς το σημείο ο γάμος να γίνεται μάλλον μια γονεϊκή σχέση παρά μια σχέση ισότιμων ατόμων.
Ποιοι είναι λοιπόν οι γονεϊκοί σας στόχοι και πού αποσκοπεί η δημιουργία μιας αποδοτικής τωρινής σχέσης με το ίδιους τους γονείς σας; Σίγουρα, η οικογένεια είναι μια σημαντική μονάδα μέσα στην αναπτυξιακή διαδικασία, αλλά δεν θα έπρεπε να είναι μόνιμη. Δεν θα έπρεπε να είναι φορέας ενοχής και νευρώσεων όταν τα διάφορα μέλη της κάνουν διαβήματα συναισθηματικής ανεξαρτησίας.
Μπορεί να έχετε ακούσει γονείς να λένε: «Έχω το δικαίωμα να κάνω το παιδί μου αυτό που θέλω». Αλλά ποια είναι η ανταμοιβή για μια τέτοια κυριαρχική στάση; Το μίσος, η αγανάκτηση, ο θυμός και όλο απογοήτευση ενοχή, όταν το παιδί θα μεγαλώσει. Αν εξετάσετε αποδοτικές σχέσεις γονέων-παιδιών που δεν έχουν μεταξύ τους απαιτήσεις κι υποχρεώσεις, θ' ανακαλύψετε γονείς που μεταχειρίζονται τα παιδιά τους σαν φίλους τους. Αν ένα παιδί ρίξει τη σάλτσα στο τραπέζι, δεν θα του πουν: «Γιατι δεν προσέχεις ό,τι κάνεις; Τι αδεξιότητα είναι αυτή;» Αντι γι'αυτό θα δείτε να συμπεριφέρονται όπως στην περίπτωση ενός φίλου που θα πάθαινε το ίδιο: «Δεν πειράζει! Μπορώ να βοηθήσω;» Καμιά αυθαιρεσία επειδή τα παιδιά είναι δικα τους, αλλά σεβασμός στην αξιοπρέπεια του παιδιού. Ακομη θ'ανακαλύψετε ότι οι αποτελεσματικοί γονείς ενισχύουν την ανεξαρτησία παρά την εξάρτηση και δεν δημιουργούν καμμία σκηνή όταν εκδηλωθεί η φυσιολογική επιθυμία του παιδιού γι'ανεξαρτησία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου