Βασιλική Δέσποινα Ζουριδακη
Τα ψήγματα που αφήνει η σχέση μας με τους γονείς μας στην παιδική ηλικία είναι σαφώς εμφανή στις σχέσεις που κάνουμε στην ενήλικη ζωή και δη τις συντροφικές σχέσεις. Φτάνουμε σε ένα σημείο που αναρωτιόμαστε τι πήγε λάθος άραγε όταν είμασταν παιδιά και αντιδρούμε με τον τάδε ή τον δείνα τρόπο. Ένας πολύ ζηλιάρης σύντροφος λ.χ. βιώνει ανασφάλεια, η οποία σίγουρα έχει τις ρίζες της στο πως του συμπεριφέρονταν οι γονείς του όταν ήταν μικρός. Η αδυναμία δέσμευσης από την άλλη ίσως μας κάνει να σκεφτούμε τον μη συναισθηματικά διαθέσιμο γονέα. Τα μοτίβα είναι άπειρα και όταν τα αντιληφθούμε σκεφτόμαστε και λίγο Φροιδικά και λέμε σχεδόν με χιούμορ ‘’μίλησέ μου για την παιδική σου ηλικία’’. Στην δε ψυχοθεραπευτική δουλειά, γνωρίζουμε πολύ καλά ότι η παιδική ηλικία και η σχέση με τους γονείς είναι το κλειδί για την επιτυχία των ανθρωπίνων σχέσεων στην ενήλικη ζωή. Πόσο ρόλο παίζει τελικά η αλληλεπίδραση με τους γονείς;
Μερικά ερωτήματα
Αντιδρούν όλα τα παιδιά με τον ίδιο τρόπο, όταν νιώθουν ότι απορρίπτονται από τους γονείς τους; Σε ποιο βαθμό εξακολουθούν να υφίστανται στην ενήλικη ζωή οι επιδράσεις της απόρριψης κατά την παιδική ηλικία; Ποιες από τις προδιαθέσεις της προσωπικότητας είναι πιθανό να μεταβληθούν κατά την πορεία προς την ενηλικίωση; Γιατί ορισμένα παιδιά είναι σε θέση περισσότερο από άλλα να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες της γονικής απόρριψης και της συναισθηματικής κακοποίησης; Τι είναι αυτό που δίνει αντοχή σε ορισμένα παιδιά να αντιμετωπίσουν την ψυχική φθορά; Και μιλάμε πράγματι για αντιμετώπιση ή απλώς κάνουν χρήση των αμυνών για να προστατευτούν και να επιβιώσουν; Στα ερωτήματα αυτά απαντά η θεωρία της διαπροσωπικής αποδοχής και απόρριψης από τους γονείς.
Αποδοχή και απόρριψη
Ο πυρήνας της σχέσης γονέα παιδιού χτίζεται γύρω από την αποδοχή και την απόρριψη. Μιλάμε για τα δύο συναισθηματικά αλλά και σωματικά άκρα. Ως αποδοχή εννοούμε κάθε συμπεριφορά που εκδηλώνεται λεκτικά ή σωματικά και μεταβιβάζει συναισθήματα αγάπης, φροντίδας, στοργής στο παιδί. Στον αντίποδα η απόρριψη είναι η απουσία συναισθηματικής ζεστασιάς και εκδηλώνεται με επιθετικότητα, θυμό, αδιαφορία. Σε ορισμένες περιπτώσεις τα παιδιά αναφέρουν ότι δεν έχουν επαρκή στοιχεία για να αποδείξουν ότι οι γονείς ήταν απόντες, θυμωμένοι, επιθετικοί αλλά αυτό αισθάνονται. Αυτό συνιστά την «αδιαφοροποίητη απόρριψη», που αναφέρεται στην υποκειμενική αντίληψη του ατόμου ότι δεν το αγαπούν, χωρίς να παρουσιάζονται σαφείς ενδείξεις απόρριψης.
Είναι η συναισθηματική αναπηρία το τίμημα της επιτυχίας;
Φαίνεται πως η εμπειρία της απόρριψης στιγματίζει τον άνθρωπο περισσότερο στην παιδική ηλικία, μεταξύ 2-12 ετών. Αυτό συμβαίνει επειδή τα παιδιά σε αυτή την ηλικία διαμορφώνουν την ταυτότητά τους και είναι εγωκεντρικά. Δηλαδή, δεν είναι σε θέση να διαχωρίσουν τον εαυτό τους από τους άλλους, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να αντιληφθούν την οπτική του άλλου. Η αντίδραση των παιδιών στην απόρριψη μπορεί να είναι συναισθηματική η συντελεστική. Η δεύτερη αναφέρεται στην ικανότητα των ατόμων να εκτελούν διάφορα έργα στη ζωή τους με μεγάλη επιτυχία. Δεν προβλέπεται ωστόσο το ίδιο και για την ψυχική τους υγεία. Έρευνες επιβεβαιώνουν ότι η δημιουργικότητα, η επίτευξη ασυνήθιστων έργων και η ευφυία συνδέονται με την απόρριψη. Το άτομο λοιπόν που απορρίφθηκε ως παιδί και στερήθηκε τη φροντίδα και τη ζεστασιά, εξελίσσεται σε έναν ενήλικα πολύ επιτυχημένο, με δημιουργικότητα και φιλοδοξίες. Την ίδια στιγμή, όμως δυσκολεύεται αρκετά να επικοινωνήσει συναισθηματικά με άλλους και να δημιουργήσει υγιείς δεσμούς. Έχουν αναπτύξει αυτά τα άτομα έναν μηχανισμό επιβίωσης κατά κάποιο τρόπο που τους προστατεύει και από την ήδη βιωμένη εμπειρία της απόρριψης αλλά και από μελλοντικές ενδεχόμενες απορρίψεις. Μονώνουν το συναίσθημα και προχωρούν.
Τα συναισθηματικά ανθεκτικά παιδιά
Αναμφίβολα η απόρριψη στην παιδική ηλικία αφήνει τα σημάδια στην ενήλικη ζωή. Η ανθεκτικότητα είναι η ικανότητα των ατόμων να ανταπεξέρχονται σε δύσκολες καταστάσεις. Ως ενήλικες λοιπόν είναι άτομα με μια ικανοποιητική ψυχική υγεία, που τα καταφέρνουν στις απαιτήσεις της ζωής. Παρ’ όλα αυτά δεν είναι άτρωτοι. Δεν έχουν αναπτύξει καμία προστασία απέναντι στην απόρριψη. Απλώς αποφεύγουν τις συναισθηματικές δεσμεύσεις, όπως έμαθαν να κάνουν ως παιδιά για να μην πληγωθούν.
Αμυντική ανεξαρτησία
Μεταξύ των συνεπειών της απόρριψης είναι και η αμυντική ανεξαρτησία. Μοιάζει με την υγιή ανεξαρτησία αλλά διαφέρει στο ότι χρησιμοποιείται ως άμυνα για να αποφευχθεί η απόρριψη. Τα άτομα αυτά δηλαδή επιθυμούν, την ζεστασιά, την εγγύτητα και την υποστήριξη αλλά στον φόβο ότι θα απορριφθούν συγκαλύπτουν την ανάγκη αυτή με το να την αρνούνται. Απορρίπτουν οι ίδιοι αυτούς από τους οποίους πιστεύουν ότι δυνητικά θα απορρίπτονταν. Φυσικά εκτός από την αμυντική ανεξαρτησία τα άτομα που έχουν βιώσει απόρριψη τείνουν να είναι περισσότερο εχθρικά, επιθετικά ενεργητικά και παθητικά, αδυνατούν να ανταποκριθούν επαρκώς συναισθηματικά στους άλλους και τέλος, παρουσιάζουν χαμηλή αυτοεκτίμηση και αυτεπάρκεια.
Ένα παιδί εγκαταλελειμμένο, ξυπνά ξαφνικά
Τα τρομαγμένα μάτια του ψάχνουν τριγύρω
Και το μόνο που αντικρύζουν είναι αυτό που δεν μπορούν να βρουν,
Το υπεδεκτικό βλέμμα της αγάπης
George Elliot
Πηγή:Rohner, R. P. (2017). Η συναισθηματική ζεστασιά. εκδ. GUTENBERG,
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου