Αν δεν αλλάξουμε, θα βουλιάξουμε στην πρώτη πλημμύρα – Τι πρέπει να γίνει

Ποιες είναι οι αιτίες για τις οποίες ο αντιπλημμυρικός σχεδιασμός υλοποιείται σε λάθος βάση

Γιάννης Μυλόπουλος

Η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, όπως άλλωστε συμβαίνει και στις περισσότερες περιφέρειες της χώρας, είναι αθωράκιστη απέναντι στα ακραία φαινόμενα που φέρνει η εποχή της Κλιματικής Κρίσης. Όπως διαπιστώσαμε από τις προτάσεις αντιπλημμυρικών έργων που έρχονται για έγκριση, ο αντιπλημμυρικός σχεδιασμός εκτελείται αποσπασματικά και συμπτωματικά, εκτός πνεύματος ολοκληρωμένου σχεδιασμού, μακράν των νέων και εξαιρετικά ακραίων υδρολογικών δεδομένων, αλλά και εκτός των αντιλήψεων του σύγχρονου επιστημονικού σχεδιασμού.

Οι αιτίες για τις οποίες ο αντιπλημμυρικός σχεδιασμός υλοποιείται σε λάθος βάση, είναι οι εξής:

• Αποσπασματικός σχεδιασμός που δεν λαμβάνει υπόψη το μέγεθος του πλημμυρικού κινδύνου και δεν ακολουθεί ιεράρχηση προτεραιοτήτων.

Τα προς έγκριση αντιπλημμυρικά έργα έρχονται αποσπασματικά και συμπτωματικά, με κριτήρια συνήθως τοπικά ή και πολιτικά, χωρίς έναν συνολικό σχεδιασμό που να αναδεικνύει την ιεράρχησή τους, σύμφωνα με την εκτίμηση του πλημμυρικού κινδύνου.
Οι Χάρτες Πλημμυρικού Κινδύνου που συντάχθηκαν το 2018, άλλωστε, που αναδεικνύουν και αξιολογούν τις ζώνες επικινδυνότητας στην περιφέρεια, δεν έχουν ενημερωθεί και δεν αξιοποιούνται.
Υπάρχει, συνεπώς, ο κίνδυνος με τη μέθοδο αυτή να χρηματοδοτούνται κατά προτεραιότητα έργα χαμηλού κινδύνου και να μένουν, αντίστοιχα, απροστάτευτες περιοχές υψηλού πλημμυρικού κινδύνου, επειδή κανείς δεν βρέθηκε να πιέσει την περιφέρεια να υλοποιηθούν έργα σε αυτές.

• Τα αντιπλημμυρικά έργα που έρχονται προς έγκριση δεν είναι αποτελεσματικά ως προς την αντιμετώπιση του πλημμυρικού κινδύνου, γιατί δεν ακολουθούν έναν ολοκληρωμένο σχεδιασμό σε επίπεδο λεκάνης απορροής.

Το βασικό κριτήριο επιλογής τους είναι η ανταπόκριση σε τοπικές ή σε πολιτικές πιέσεις και όχι η ολοκληρωμένη προστασία της λεκάνης απορροής.
Με αποτέλεσμα ο αντιπλημμυρικός σχεδιασμός να μην είναι αποτελεσματικός.
Τα έργα που εγκρίνονται αναφέρονται σε περιορισμένο μήκος των υδατορευμάτων και ουδείς ενδιαφέρεται τι θα συμβεί σε περίπτωση πλημμύρας ανάντι και κατάντι των συγκεκριμένων παρεμβάσεων, εκεί δηλαδή που η κοίτη στενεύει και πάλι. Γεγονός που όπως είναι φυσικό αυξάνει κατακόρυφα τον συνολικό πλημμυρικό κίνδυνο.
Ο αντιπλημμυρικός σχεδιασμός, σύμφωνα με την αρχή της ολοκληρωμένης προσέγγισης που προβλέπει η παραδοχή της Βιώσιμης Ανάπτυξης, για να είναι αποτελεσματικός στις χαμηλές κατάντι περιοχές, πρέπει να ξεκινά κατά προτεραιότητα από τα ανάντι των υδατορευμάτων, με έργα παρεμπόδισης και καθυστέρησης των πλημμυρικών απορροών στις ορεινές περιοχές.

• Ο καθαρισμός της κοίτης των ποταμών γίνεται με βαριά μηχανήματα που καταστρέφουν την παρόχθια βλάστηση σε όλο το μήκος των εκτελούμενων έργων.

Η βλάστηση και οι δενδροστοιχίες που καταστρέφονται όμως, λειτουργούν προστατευτικά σε περίπτωση πλημμύρας, καθώς εμποδίζουν και καθυστερούν την επέκταση της πλημμυρικής απορροής στις γύρω περιοχές.
Ο αντιπλημμυρικός σχεδιασμός για να είναι αποτελεσματικός και εντός πνεύματος Βιώσιμης Ανάπτυξης, πρέπει να λαμβάνει υπόψη του και να ενισχύει τη λειτουργία της φύσης, σύμφωνα με τη σύγχρονη επιστημονική αντίληψη των Nature Based Solutions, των λύσεων δηλαδή που βασίζονται στη λειτουργία της φύσης.
Σύμφωνα με τις σύγχρονες αντιλήψεις ο αντιπλημμυρικός σχεδιασμός δεν μπορεί να γίνεται άλλοθι για την καταστροφή της φύσης και την ανατροπή της οικολογικής ισορροπίας.
Το παράδειγμα του ποταμού Αγγίτη στην ΠΕ Σερρών, όπου κόπηκαν δένδρα παρόχθια σε μήκος 4πλάσιο από το υπό κατασκευή αντιπλημμυρικό έργο και μάλιστα χωρίς να υπάρχει λόγος που να συνδέεται με την αντιπλημμυρική προστασία, δεν πρέπει να επαναληφθεί. Είναι καταστροφικό και ως προς την αντιπλημμυρική προστασία, την οποία οι κοπές των δένδρων επιδεινώνουν, αλλά και ως προς τη διατάραξη της οικολογικής ισορροπίας.

• Οι γραφειοκρατικές καθυστερήσεις στην υλοποίηση των αντιπλημμυρικών έργων λειτουργούν σε βάρος της ασφάλειας απέναντι στον κίνδυνο της πλημμύρας, που είναι διαρκής και ανά πάσα στιγμή παρών.

Το παράδειγμα του Αγγίτη είναι και πάλι ένα παράδειγμα προς αποφυγή. Ένα έργο που 4 χρόνια πριν χαρακτηρίστηκε ως εξαιρετικά επείγον, ακόμη και σήμερα δεν έχει ξεκινήσει να εκτελείται. Εκτός από την άνευ λόγου και αιτίας καταστροφική περιβαλλοντικά και αρνητική ως προς την πλημμυρική προστασία κοπή των δένδρων παρόχθια σε μήκος τετραπλάσιο του αντιπλημμυρικού έργου.

• Ο αντιπλημμυρικός σχεδιασμός για να είναι αποτελεσματικός, οφείλει να λάβει υπόψη του τα νέα και πολύ δυσμενέστερα υδρολογικά δεδομένα που φέρνει η Κλιματική Αλλαγή.

Τα έργα που εκτελούνται με τα ίδια υδρολογικά δεδομένα της προηγούμενης εποχής, χωρίς αναθεώρηση επί το δυσμενέστερο, θα αποδειχθούν αναποτελεσματικά, όπως δείχνουν οι δυο συνεχόμενες εξαιρετικά σπάνιες και γι αυτό καταστροφικές πλημμύρες  που έπληξαν τη Θεσσαλία το 2020 και το 2023.

Χρειάζεται επικαιροποίηση του υδρολογικού σχεδιασμού προκειμένου να ληφθούν υπόψη τα σημερινά δυσμενέστατα υδρολογικά δεδομένα τόσο ως προς τις μέγιστες τιμές της βροχόπτωσης και των πλημμυρικών απορροών, όσο όμως και ως προς τη συχνότητα επανεμφάνισης των ακραίων φαινομένων.
Το παράδειγμα της Θεσσαλίας, όπου μέσα σε τρία χρόνια σημειώθηκαν δύο διαδοχικά πλημμυρικά φαινόμενα το ένα με περίοδο επανεμφάνισης 500 ετών και το δεύτερο 1.000 ετών, κατά τη διάρκεια του οποίου μάλιστα το νερό που μετρήθηκε ήταν αυτό που αντιστοιχεί σε βροχοπτώσεις που αντιστοιχούν σε διάρκεια 1,5 έτους, δείχνει τον δρόμο για το νέο σχεδιασμό.
Για την αντιμετώπιση της άμεσης και επείγουσας ανάγκης της αλλαγής κατεύθυνσης ως προς τον αντιπλημμυρικό σχεδιασμό, η παράταξη «ΑΛΛΑΓΗ στην Περιφέρεια Κ. Μακεδονίας» επεξεργάστηκε πρόταση την οποία και υπέβαλε στο περιφερειακό συμβούλιο.
Σύμφωνα με αυτήν, πρότεινε τη συγκρότηση Ειδικής διαπαραταξιακής Επιτροπής από το Περιφερειακό Συμβούλιο, (Task Force), με αρμοδιότητα την προσαρμογή της αντιπλημμυρικής προστασίας της περιφέρειας στις νέες ακραίες συνθήκες της Κλιματικής Αλλαγής.
Ο περιφερειάρχης Απόστολος Τζιτζικώστας έκανε την πρόταση κατ’ αρχήν δεκτή.
Αποστολή της Task Force είναι η εκπόνηση σχεδίου για τον ολοκληρωμένο αντιπλημμυρικό σχεδιασμό της Περιφέρειας, σύμφωνα με τις σύγχρονες επιστημονικές αντιλήψεις και μεθόδους.
Η πρόταση αυτή μπορεί να αποτελέσει μοντέλο για την ανάληψη δράσης και στις υπόλοιπες περιφέρειες της χώρας, οι οποίες μαστίζονται από την ίδια ανάγκη άμεσης προσαρμογής στις νέες και ακραίες συνθήκες της κλιματικής κρίσης.

Πηγή: tvxs.gr