Σαν σήμερα, 1η Αυγούστου του 1973, έφυγε από τη ζωή ο –κατά γενική ομολογία- επιφανέστερος γραμματέας του ΚΚΕ Νίκος Ζαχαριάδης. Έχουν ακουστεί πολλά γύρω από το αν πράγματι αυτοκτόνησε ή δολοφονήθηκε. Το σίγουρο είναι ότι δεν πέθανε από φυσιολογικά αίτια (καρδιά), όπως έγραψαν τότε στο πιστοποιητικό θανάτου του.Άλλωστε, και στην επικρατούσα εκδοχή της αυτοκτονίας, με τον τρόπο που αυτή έγινε, ισοδυναμεί στην ουσία με εξόντωση.
Προκαλεί πολλές σκέψεις το γεγονός ότι...έφυγε από τη ζωή με βίαιο τρόπο, λίγους μήνες πριν από την πτώση της δικτατορίας και την νομιμοποίηση του ΚΚΕ. Πώς θάταν άραγε η ιστορία, αν γραφότανε «αλλιώς»; Θα είχε ίσως ενδιαφέρον να γραφτεί ένα μυθιστόρημα εναλλακτικής ιστορίας, μ’ αυτήν την ‘άλλη’ εκδοχή: Ο Νίκος Ζαχαριάδης ανεβαίνει για δεύτερη φορά τις σκάλες των γραφείων του κόμματος, και λέει στα έκπληκτα στελέχη για άλλη μια φορά, όπως το 1945, «Γειά σας, είμαι ο γραμματέας του κόμματος»…
Πώς θάταν άραγε το τοπίο στην αριστερά της μεταπολίτευσης; Το σίγουρο είναι ότι οι αγωνιστές του κόμματος, ο κόσμος της αριστεράς και του κομμουνιστικού κινήματος έτρεφε μεγάλη εκτίμηση στο πρόσωπό του. Ακόμα και οι πολιτικοί του αντίπαλοι, μιλούσαν με σεβασμό για την προσωπικότητα και τη συμβολή του στην οικοδόμηση του ελληνικού κομμουνιστικού κινήματος. Βέβαια, ο ρόλος της προσωπικότητας στην ιστορία είναι πολύ συζητήσιμος, άλλωστε οι προσωπικότητες διαμορφώνονται μέσα στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Η ίδια η ιστορία –και όχι η εξιστόρησή της- δεν έχει υποκείμενο αλλά κινητήριο μοχλό την πάλη των τάξεων.
Έτσι και ο Νίκος Ζαχαριάδης, με θετικές και αρνητικές πλευρές στη δύσκολη περίοδο που διαχειρίστηκε υψηλές ευθύνες, αναμετρήθηκε με ιστορικής σημασίας καμπές της ταξικής πάλης.
Τα αποτελέσματα, είναι αλήθεια, τα ξέρουμε. Όπως ξέρουμε και τι έγινε με την αποκήρυξη του Άρη. Του Άρη, που έλπιζε πως όλα θα διορθώνονταν, αν μιλούσε «με το Νίκο». Ο φίλος του Νίκου Ζαχαριάδη λογοτέχνης και συγγραφέας Αλέξης Πάρνης (κατά κόσμον Σωτήρης Λεωνιδάκης), αναφέρει κάπου ότι ο Ζαχαριάδης στη δύση της ζωής του έφερε βαρέως και αναγνώρισε το λάθος του με την αποκήρυξη του Άρη.
Δεν έχουμε την πρόθεση σ’ αυτό το σύντομο σημείωμα να αποτιμήσουμε τη συμβολή αλλά και τις ευθύνες του Νίκου Ζαχαριάδη για την πορεία της ελληνικής αριστεράς και του κομμουνιστικού κινήματος. Στις επόμενες μέρες θα ακολουθήσουν κι άλλες αναρτήσεις στο μπλογκ και την ιστοσελίδα μας με ιστορικά ντοκουμέντα και απόψεις. Το σίγουρο είναι ότι οι ηγέτες είναι προϊόν της εποχής τους. Και είναι πράγματι άχαρο να παριστάνει κανείς τον ‘μετά Χριστόν προφήτη’, κάνοντας κριτική από την ασφάλεια του πληκτρολογίου του και με την απόσταση των 6, 7 ή 8 δεκαετιών που μας χωρίζουν από τα γεγονότα.
Έχει επικρατήσει σε ένα τμήμα της αριστεράς να αναφέρεται σαν ‘ζαχαριαδισμός’ κάθε διαστρέβλωση της εσωκομματικής δημοκρατίας, κάθε τι στραβό στην εσωτερική λειτουργία του κόμματος. Ας μας εξηγηθεί όμως, πώς με την ‘έκλειψη’ του λαοπρόβλητου ηγέτη της κομμουνιστικής αριστεράς δεν εξέλιπαν οι λόγοι της ‘κακοδαιμονίας’…
Η ίδια η καθαίρεση του γραμματέα του κόμματος, έγινε με απόφαση του ΚΚΣΕ. Μάλιστα, την εισήγηση στην 6η ολομέλεια του ’56 τη διάβασε ο …Ρουμάνος Γκεοργκίου Ντεζ! Αυτός και ο Φινλανδός Ότο Κοουσίνεν έλυναν και έδεναν στο ελληνικό κομμουνιστικό κόμμα όταν ‘αποκαταστάθηκε’ η εσωκομματική δημοκρατία.
Δεν επιχειρούμε να μπούμε σε βάθος, να μιλήσουμε για το μεγαλείο αλλά και τις σκοτεινές σελίδες του ελληνικού κομμουνιστικού κινήματος. Για την πρακτορολογία που ήταν σύμφυτη με τη ζωή του κόμματος σε δύσκολες εποχές. Άλλωστε θύμα της έπεσε και ο ίδιος ο Ζαχαριάδης, επίσημα και ανεπίσημα. Υπάρχει βιβλίο αγωνιστή της αριστεράς (δραπέτη των Βούρλων), που σε κάποια σελίδα αφήνει σκιές για τον ρόλο του Νίκου Ζαχαριάδη στο Νταχάου, όπου δήθεν είχε ύποπτα προνομιακή μεταχείριση. Πράκτορας των Γερμανών λοιπόν… Όμως, στο προοίμιο του ίδιου βιβλίου καταγγέλλεται σαν τυφλό όργανο της Μόσχας, αυτός που ήταν ίσως ο μόνος από τους ηγέτες της εποχής που πήγε κόντρα. Στο επίμετρο βέβαια, επικρίνεται γιατί παράκουσε τον Στάλιν κι έκανε το 2ο αντάρτικο! Αφού προηγουμένως στις εσωτερικές σελίδες παρουσιάζεται σαν …πράκτορας των Άγγλων, καθώς επέστρεψε από το Νταχάου με αγγλικό αεροπλάνο.
Αλλά και επίσημα το κόμμα, αφού τον καθαίρεσε στην 6η ολομέλεια του 1956 και τον διέγραψε στην 7η το 1957, είχε συστήσει επιτροπή για να διερευνήσει το αν ο Ζαχαριάδης ήταν χαφιές! Το ‘πόρισμά’ της κάποια χρόνια αργότερα ήταν κατάπτυστο: «Από την εξέταση που κάναμε δεν προέκυψαν αποδείξεις ότι ο Ζαχαριάδης είναι χαφιές»… Αυτό το μαράζι το έσυρε ο Ζαχαριάδης, αδικαίωτος, μέχρι τον τάφο του, με όποιον τρόπο και αν μπήκε εκεί μέσα. Πάλευε μέχρι το τέλος της ζωής του με διαβήματα, απεργίες πείνας και την απόπειρα (1962) να έρθει στην Ελλάδα να δικαστεί, για την αποκατάσταση της αγωνιστικής του τιμής. «Την τιμή κανένας δεν μπορεί να σου την αφαιρέσει. Την τιμή μπορείς μονάχα να την χάσεις», γράφει ο ίδιος στο τελευταίο γραφτό του, το συγκλονιστικό «Μήνυμα από την άλλη μεριά».
Ο Νίκος Ζαχαριάδης έγινε γραμματέας του κόμματος μετά τη λήξη της περιόδου 1928-1931 που έμεινε στην ιστορία σαν «χωρίς αρχές φραξιονιστική πάλη». Έμεινε κρατούμενος στο Νταχάου την περίοδο της Κατοχής μέχρι τον Μάη του 1945. Στη θέση του ανέλαβε γραμματέας του ΚΚΕ ο Γιώργης Σιάντος. Επέστρεψε και ανέλαβε πάλι γραμματέας, μετά από την υπογραφή της συμφωνίας της Βάρκιζας. Στο βιβλίο του «Η Οδύσσεια των διδύμων», ο Αλέξης Πάρνης περιγράφει ότι ο Ζαχαριάδης με το όπλο στον ώμο περίμενε να περάσει και ο τελευταίος αντάρτης στο έδαφος της Αλβανίας για να αποχαιρετήσει και αυτός –για πάντα, παρά τις προσπάθειές του- την ελληνική γη.
«Λίγα σπυριά ελληνική γη βάλε στο φάκελο της απάντησής σου», έγραφε πολύ αργότερα, εξόριστος στο μακρινό Μποροβίτσι, στον φίλο του Αλέξη Πάρνη. Του τάστειλε ο φίλος του. «Τα μαντιλόδεσε κι είπε στα παιδιά του να τα βάλουν στον τάφο του. Η επιθυμία του πραγματοποιήθηκε ύστερα από δεκαεφτά χρόνια, τον Αύγουστο του 1973», γράφει στο βιβλίο του «ΓΕΙΑ ΧΑΡΑ- ΝΙΚΟΣ» ο συγγραφέας. Το σχετικό κεφάλαιο του βιβλίου ξεκινάει με τους στίχους του Αλέξη Πάρνη:
Έχει επικρατήσει σε ένα τμήμα της αριστεράς να αναφέρεται σαν ‘ζαχαριαδισμός’ κάθε διαστρέβλωση της εσωκομματικής δημοκρατίας, κάθε τι στραβό στην εσωτερική λειτουργία του κόμματος. Ας μας εξηγηθεί όμως, πώς με την ‘έκλειψη’ του λαοπρόβλητου ηγέτη της κομμουνιστικής αριστεράς δεν εξέλιπαν οι λόγοι της ‘κακοδαιμονίας’…
Η ίδια η καθαίρεση του γραμματέα του κόμματος, έγινε με απόφαση του ΚΚΣΕ. Μάλιστα, την εισήγηση στην 6η ολομέλεια του ’56 τη διάβασε ο …Ρουμάνος Γκεοργκίου Ντεζ! Αυτός και ο Φινλανδός Ότο Κοουσίνεν έλυναν και έδεναν στο ελληνικό κομμουνιστικό κόμμα όταν ‘αποκαταστάθηκε’ η εσωκομματική δημοκρατία.
Δεν επιχειρούμε να μπούμε σε βάθος, να μιλήσουμε για το μεγαλείο αλλά και τις σκοτεινές σελίδες του ελληνικού κομμουνιστικού κινήματος. Για την πρακτορολογία που ήταν σύμφυτη με τη ζωή του κόμματος σε δύσκολες εποχές. Άλλωστε θύμα της έπεσε και ο ίδιος ο Ζαχαριάδης, επίσημα και ανεπίσημα. Υπάρχει βιβλίο αγωνιστή της αριστεράς (δραπέτη των Βούρλων), που σε κάποια σελίδα αφήνει σκιές για τον ρόλο του Νίκου Ζαχαριάδη στο Νταχάου, όπου δήθεν είχε ύποπτα προνομιακή μεταχείριση. Πράκτορας των Γερμανών λοιπόν… Όμως, στο προοίμιο του ίδιου βιβλίου καταγγέλλεται σαν τυφλό όργανο της Μόσχας, αυτός που ήταν ίσως ο μόνος από τους ηγέτες της εποχής που πήγε κόντρα. Στο επίμετρο βέβαια, επικρίνεται γιατί παράκουσε τον Στάλιν κι έκανε το 2ο αντάρτικο! Αφού προηγουμένως στις εσωτερικές σελίδες παρουσιάζεται σαν …πράκτορας των Άγγλων, καθώς επέστρεψε από το Νταχάου με αγγλικό αεροπλάνο.
Αλλά και επίσημα το κόμμα, αφού τον καθαίρεσε στην 6η ολομέλεια του 1956 και τον διέγραψε στην 7η το 1957, είχε συστήσει επιτροπή για να διερευνήσει το αν ο Ζαχαριάδης ήταν χαφιές! Το ‘πόρισμά’ της κάποια χρόνια αργότερα ήταν κατάπτυστο: «Από την εξέταση που κάναμε δεν προέκυψαν αποδείξεις ότι ο Ζαχαριάδης είναι χαφιές»… Αυτό το μαράζι το έσυρε ο Ζαχαριάδης, αδικαίωτος, μέχρι τον τάφο του, με όποιον τρόπο και αν μπήκε εκεί μέσα. Πάλευε μέχρι το τέλος της ζωής του με διαβήματα, απεργίες πείνας και την απόπειρα (1962) να έρθει στην Ελλάδα να δικαστεί, για την αποκατάσταση της αγωνιστικής του τιμής. «Την τιμή κανένας δεν μπορεί να σου την αφαιρέσει. Την τιμή μπορείς μονάχα να την χάσεις», γράφει ο ίδιος στο τελευταίο γραφτό του, το συγκλονιστικό «Μήνυμα από την άλλη μεριά».
Ο Νίκος Ζαχαριάδης έγινε γραμματέας του κόμματος μετά τη λήξη της περιόδου 1928-1931 που έμεινε στην ιστορία σαν «χωρίς αρχές φραξιονιστική πάλη». Έμεινε κρατούμενος στο Νταχάου την περίοδο της Κατοχής μέχρι τον Μάη του 1945. Στη θέση του ανέλαβε γραμματέας του ΚΚΕ ο Γιώργης Σιάντος. Επέστρεψε και ανέλαβε πάλι γραμματέας, μετά από την υπογραφή της συμφωνίας της Βάρκιζας. Στο βιβλίο του «Η Οδύσσεια των διδύμων», ο Αλέξης Πάρνης περιγράφει ότι ο Ζαχαριάδης με το όπλο στον ώμο περίμενε να περάσει και ο τελευταίος αντάρτης στο έδαφος της Αλβανίας για να αποχαιρετήσει και αυτός –για πάντα, παρά τις προσπάθειές του- την ελληνική γη.
«Λίγα σπυριά ελληνική γη βάλε στο φάκελο της απάντησής σου», έγραφε πολύ αργότερα, εξόριστος στο μακρινό Μποροβίτσι, στον φίλο του Αλέξη Πάρνη. Του τάστειλε ο φίλος του. «Τα μαντιλόδεσε κι είπε στα παιδιά του να τα βάλουν στον τάφο του. Η επιθυμία του πραγματοποιήθηκε ύστερα από δεκαεφτά χρόνια, τον Αύγουστο του 1973», γράφει στο βιβλίο του «ΓΕΙΑ ΧΑΡΑ- ΝΙΚΟΣ» ο συγγραφέας. Το σχετικό κεφάλαιο του βιβλίου ξεκινάει με τους στίχους του Αλέξη Πάρνη:
Απ΄τη γη του Βίτσι και του Γράμμου
μέχρι του Προμηθέα τον ουρανό,
για την Ιθάκη της πολέμησε η γενιά μου
κι όχι για κάποιο «πουκάμισο αδειανό».
Μία από τις δύο μεγαλύτερες μορφές του ελληνικού κομμουνιστικού κινήματος ο Νίκος Ζαχαριάδης, συμπυκνώνει συμβολικά στο πρόσωπο, τη διαδρομή και το τραγικό ούτως ή άλλως τέλος του, μια μεγάλη εποχή αγώνων, μια εποχή που επιχειρήθηκε η ελληνική ‘έφοδος στον ουρανό’. Έναν αγώνα που συνεχίζεται, για την ανατροπή του απάνθρωπου καπιταλιστικού συστήματος και την επικράτηση των πιο ευγενικών ιδανικών που γέννησε η ανθρωπότητα.
Ακριβώς γι’ αυτό δεν είναι τυχαίο ότι στη ‘δεύτερη κηδεία’ του, εκείνη την κρύα μέρα του Δεκέμβρη του 1991 στο Α’ Νεκροταφείο, έδωσαν το ‘παρών’ αγωνιστές από τους πιο ετερόκλιτους πολιτικά χώρους… Αναγνωρίζοντας ότι στο πρόσωπό του συμβολίζεται μια ολόκληρη εποχή αγώνων και θυσιών, ανιδιοτελών αγώνων και θυσιών, για μια Ελλάδα της δουλειάς και της λευτεριάς.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου