Την ώρα που η οικονομία και τα συστήματα υγείας των πλουσιότερων και ισχυρών χωρών κλονίζονται από την πανδημία του κορονοϊού, ο φονικός ιός «χτυπάει» ήδη τις εμπόλεμες ζώνες του πλανήτη.
Την περασμένη εβδομάδα, ο Γενικός Γραμματέας Ηνωμένων Εθνών, Αντόνιο Γκουτιέρες απηύθυνε έκκληση για παγκόσμια εκεχειρία, προκειμένου να αντιμετωπιστεί ο ιός, εκφράζοντας μάλιστα τη βεβαιότητα ότι η μάχη κατά του «αόρατου» εχθρού αποτελεί μια ευκαιρία για να μειωθούν ή και να σταματήσουν πολλές ένοπλες συγκρούσεις ανά τον κόσμο.
Ωστόσο, το «ευγενές» όραμα του Γκουτιέρες δεν φαίνεται να βρίσκει κάποια ανταπόκριση. Οι προσπάθειες για την αντιμετώπιση της πανδημίας σε εμπόλεμες ζώνες και «ευάλωτα» κράτη, κάθε άλλο παρά μείωση των συγκρούσεων έχουν επιφέρει. Και αυτό, διότι, όπως αναφέρεται σε πρόσφατη έκθεση της δεξαμενής σκέψης Carnegie Endowment for International Peace (CEIP)(1), «οι συνέπειες της πανδημίας σε αναπτυσσόμενα κράτη και εμπόλεμες ζώνες θα είναι πιθανότατα ακόμη πιο βαθιές από ότι στις χώρες με υψηλότερο εισόδημα, και ικανότερη διακυβέρνηση».
Σύμφωνα με τους ερευνητές του Carnegie, σε μια σειρά σημαντικές συγκρούσεις στον κόσμο παρατηρείται: «υψηλός κίνδυνος κλιμάκωσης της βίας, δραματικές αποτυχίες διακυβέρνησης, χαμένες ευκαιρίες για ειρήνη και πολιτική πρόοδο, αστάθεια καθεστώτος ή ακόμη και κατάρρευση κράτους».
Εργαλειοποίηση της πανδημίας
Την ίδια ώρα, τις νέες συνθήκες που δημιουργεί η πανδημία σε «εμπόλεμες ζώνες» και ασταθείς περιοχές του κόσμου, επιχειρούν να εκμεταλλευτούν πολλές χώρες, προωθώντας προϋπάρχουσες ατζέντες.
Για παράδειγμα, στο πλαίσιο της έντασης γύρω από το πυρηνικό πρόγραμμα της Βόρειας Κορέας, χώρες όπωςη Κίνα, η Νότια Κορέα και οι Ηνωμένες Πολιτείες, προσπαθούν να ισχυροποιήσουν τη θέση τους στις μελλοντικές συνομιλίες, μέσω της προσφοράς ανθρωπιστικής βοήθειας στη Βόρεια Κορέα.
Στη Συρία, το καθεστώς του Προέδρου Μπασάρ αλ Άσαντ χρησιμοποιεί την πανδημία για να πιέσει -μέσω των υποστηρικτών του, (Ρωσία και Κίνα)- τις ΗΠΑ και την Ευρώπη να άρουν τις κυρώσεις, ανοίγοντας έτσι το δρόμο για πιθανή χρηματοδότηση της ανασυγκρότησης και «ομαλοποίησης» του καθεστώτος.
Στο μεταξύ, η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ, εν μέσω πανδημίας, εξακολουθεί να κινείται στην κατεύθυνση της αυστηρής εφαρμογής κυρώσεων κατά του Ιράν, και ταυτόχρονα ασκεί νομικές πιέσεις εναντίον της Βενεζουέλας στο πλαίσιο της εφαρμογής «μέγιστης πίεσης» προς τον αντίπαλο.
Οι παραπάνω χειρισμοί, σύμφωνα με του ερευνητές του Carnegie μπορούν να φέρουν τα εξής αποτελέσματα: «Κατ’ αρχήν, υπονόμευση της δημόσιας υγείας στο εγγύς μέλλον, λόγω των κυρώσεων, και στη συνέχεια, λιγότερη διεθνή συνεργασία και συντονισμό γύρω από την πολιτική κυρώσεων, εν γένει».
«Ευκαιρίες» για όλους
Πολιτοφυλακές, παραστρατιωτικές ομάδες και άλλοι μη κρατικοί παράγοντες εκμεταλλεύονται, επίσης, ευκαιρίες που δημιουργούνται από την πανδημία για να προωθήσουν τους στόχους τους.
Στην Υεμένη, το κίνημα των Χούτι, αντιμετωπίζει την πανδημία ως ευκαιρία για στρατολόγηση μαχητών. Όπως αναφέρεται στην έκθεση, ακτιβιστές Χούτι δηλώνουν στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, ότι «είναι καλύτερο να πεθάνεις μάρτυρας σε ηρωικές μάχες παρά να πεθάνεις στο σπίτι από τον κορονοϊό» και πως «το να βρίσκεσαι σε μάχη είναι ασφαλέστερο από το να κινδυνεύεις σε πολυσύχναστες πόλεις».
Στη Σομαλία, επίσης, η εξτρεμιστική ισλαμιστική οργάνωση Αl-Shababκατηγορεί δημοσίως, τις «δυνάμεις των σταυροφόρων», ως υπεύθυνες για την εξάπλωση του ιού.
Στο Αφγανιστάν, οι Ταλιμπάνεφαρμόζουν την εκεχειρία και τα μέτρα αντιμετώπισης της πανδημίας μόνο σε πληγείσες περιοχές που βρίσκονται υπό τον έλεγχό τους και όχι σε περιοχές που ελέγχονται από την κυβέρνηση, κάτι που μοιάζει περισσότερο με παιχνίδι εξουσίας, παρά με μάχη κατά του «αόρατου» κοινού εχθρού.
Εν τω μεταξύ, στη Λιβύη, εκτιμάται ότι πολλές ένοπλες ομάδες είναι πιθανό να χρησιμοποιήσουν την κρίση δημόσιας υγείας για να προωθήσουν την επιρροή τους.
Ο Στρατηγός Χαλίφα Χάφταρ δείχνει να μετατρέπει την πανδημία σε πρόσφορο έδαφος στρατιωτικοποίησης της διακυβέρνησης στην Ανατολική Λιβύη. Ιδού ένα χαρακτηριστικό στοιχείο: «Άνδρες της ένοπλης ομάδας του Χάφταρ συνέλαβαν Λίβυο γιατρό που μίλησε δημόσια για ιατρικές ελλείψεις στη Βεγγάζη, ενώ ο επικεφαλής της διοίκησης υποστήριξε ότι μόνο ο στρατός έχει το δικαίωμα να μιλάει για την κρίση», καταγράφεται στην έρευνα του Carnegie
Ακόμη, οι συντάκτες της μακροσκελούς έκθεσης εκτιμούν, ότι οι στρατιωτικές εγκαταστάσεις σε πολλές ζώνες σύγκρουσης πιθανότατα θα γίνουν «καυτά σημεία» της λοίμωξης.
Στο Ιράκ και το Αφγανιστάν, οι Ηνωμένες Πολιτείες δίνουν προτεραιότητα στην υγεία των μελών των βάσεών τους, μειώνοντας την επαφή με τις δυνάμεις των εταίρων, κι αφήνοντας σε αντιπάλους- όπως το Ισλαμικό Κράτος- ελεύθερο πεδίο για να δράσουν.
Τεστ νομιμότηταςΗ «μάχη» κατά τη πανδημίας σε πολλές αμφισβητούμενες περιοχές φαίνεται πως έχει πυροδοτήσει την έντονη δραστηριοποίηση κρατικών και μη κρατικών παραγόντων με στόχο την επιδίωξη της νομιμοποίησή τους, αναφέρουν οι κατά τόπους ερευνητές του Carnegie.
Ως γνωστόν, εδώ και μήνες, η Παλαιστινιακή Αρχή δέχεται σοβαρές δημοσιονομικές πιέσεις. Παρόλα αυτά, η πρώτη απάντηση στην πανδημία ήταν η αυξημένη δημόσια στήριξη, ενώ η κρίση ενδέχεται να διαρκέσει περισσότερο από την ικανότητα της Ραμάλα να πληρώνει μισθούς.
H υπηρεσιακή κυβέρνηση του Ιράκ, από την άλλη, προσπαθεί εναγωνίως κι εν μέσω αμφισβητήσεων, να δώσει μια ολοκληρωμένη απάντηση σχετικά με τους προϋπολογισμούς, αλλά και την εξουσία σε όλη την επικράτεια.
Όσο για την Ανατολική Ουκρανία, ο ερευνητής Thomas de Waal, αναφέρει, ότι «σε περίπτωση που οι ‘μητρικές χώρες’ -Ρωσία ή Ουκρανία- προσφέρουν αποτελεσματική βοήθεια στην αντιμετώπιση του ιού, ή εάν ακόμη οι αυτόνομες αρχές το πράξουν αντ΄αυτών, τότε θα προκύψει μια νομιμοποίηση των πρωταγωνιστών με μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην πολιτική της σύγκρουσης».
Παρομοίως, ο Paul Staniland υποστηρίζει ότι ο κορονοϊός αντιπροσωπεύει μια πρώτη δοκιμή της ινδικής κυβέρνησης για αποτελεσματική διακυβέρνηση στο Κασμίρ. Η επιτυχία θα αποτελέσει μια καλή δικαιολογία για την κατάργηση του ειδικού καθεστώτος στο Κασμίρ, πέρυσι. Εάν δεν τα καταφέρει, τότε είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα ισχυροποιηθεί η αντιπολίτευση στο κρατίδιο.
Σε πολλές από τις συγκρούσεις, πάντως, γίνεται φανερό ότι ο κατακερματισμός εξουσιών υπονομεύει την αντιμετώπιση της πανδημίας, και έχει βαθιές επιπτώσεις στο πεδίο της νομιμοποίησης.
Στη Συρία για παράδειγμα , η οποία λόγω του εμφυλίου είναι χωρισμένη σε περιοχές, - του καθεστώτος Άσαντ, της αντιπολίτευσης που υποστηρίζεται από την Τουρκία και των Κούρδων- ο έλεγχος της πανδημίας και η προώθηση της ανθρωπιστικής βοήθειας για την αντιμετώπισή της, συνιστούν τεράστια πρόκληση.
Στη Λιβύη η διαχείριση έκτακτης ανάγκης για την πανδημία υπονομεύεται ακόμη περισσότερο από τις αντίπαλες διοικήσεις- στην Τρίπολη και την ανατολική Λιβύη αντίστοιχα- αλλά και από την ανυπαρξία άμεσης εξουσίας στις υπερ-κατακερματισμένες πόλεις και περιοχές της χώρας.
Στη Δυτική Όχθη και τη Γάζα παρατηρούνται διαφορετικά προϋπάρχοντα τρωτά σημεία καθώς και άλλου είδους σχέσεις είτε με την ισραηλινή κυβέρνηση είτε με τον έξω κόσμο: η Χαμάς ελέγχει σταθερά την πολύ φτωχότερη και πιο απομονωμένη Λωρίδα της Γάζας, ενώ η Παλαιστινιακή Αρχή έχει χαλαρότερη εξουσία στη σχετικά πιο ευημερούσα Δυτική Όχθη. Η πανδημία του κορονοϊού, σύμφωνα με τους ερευνητές της έκθεσης του Carnegie «θα έχει πιθανότατα αποκλίνουσες επιπτώσεις στις δύο κυβερνήσεις και στους πολίτες τους».
Επισιτιστική κρίση
Το καμπανάκι για μεγάλο οικονομικό κίνδυνο κρούει η εν λόγω έκθεση, περιγράφοντας με μελανά χρώματα τις επιπτώσεις από την πανδημία σε εμπόλεμες ζώνες και αμφισβητούμενες περιοχές,
«Οι κυρώσεις από μόνες τους απέχουν πολύ από τις οικονομικές επιπτώσεις που θα επιφέρει η πανδημία», αναφέρουν, προβλέποντας ακόμη και σοβαρή επισιτιστική κρίση σε αυτές τις περιοχές.
Η βοήθεια υπολογίζεται ότι θα περιοριστεί, καθώς οι δωρητές θα επικεντρωθούν στην αντιμετώπιση της κρίσης των χωρών τους, ενώ η παράδοσή της, λόγω μείωσης των ταξιδιών και του προσωπικού, θα είναι δύσκολη. Όσον αφορά στα μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης σε περιοχές που πλήττονται από συγκρούσεις, εκτιμάται, ότι θα έχουν πιο επιζήμια επίδραση, καθώς οι αντίστοιχες κυβερνήσεις δεν είναι σε θέση να διασφαλίσουν τη διατροφή των πολιτών τους, ώστε να παραμείνουν στο σπίτι.
Απόκρυψη και παραπληροφόρηση
Σε ορισμένες συγκρούσεις κάποιοι πολεμιστές δείχνουν να «φλερτάρουν» με την απόκρυψη ή άρνηση οποιασδήποτε εστίας κορονοϊού, προκειμένου να διεκδικήσουν ικανότητα διακυβέρνησης και, συνεπώς, νομιμότητα.
Βραχυπρόθεσμα, οι τακτικές αυτές επέτρεψαν σε αυταρχικές κυβερνήσεις της Βόρειας Κορέας, της Συρίας, αλλά και στα ένοπλα κόμματα της Υεμένης να καυχηθούν για αποτελεσματική διαχείριση κρίσεων.
«Η απόκρυψη επιτρέπει στις κυβερνήσεις να καθυστερήσουν τις οδυνηρές οικονομικές συνέπειες», αναγνωρίζει ανοιχτά, η ηγεσία της Λαϊκής Δημοκρατίας του Ντόνετσκ, σύμφωνα με την αναφορά του de Waal για την ανατολική Ουκρανία.
Μακροπρόθεσμα, ωστόσο, οι καταστροφικές συνέπειες από τέτοιου είδους προπαγάνδα είναι προφανείς, καθώς οδηγούν σε ακόμη μεγαλύτερα δεινά για τον άμαχο πληθυσμό.
Νέοι κύκλοι αστάθειας
«Οι απαιτήσεις για την αντιμετώπιση της πανδημίας αναμένεται να αναμορφώσουν την εμπλοκή των διεθνών ενδιαφερομένων σε συγκρούσεις, μειώνοντας τις προοπτικές για ειρήνη»σημειώνουν κομψά οι αναλυτές τις έρευνας, φέρνοντας ως χαρακτηριστικό παράδειγμα την δικαιολογημένη απόφαση της κυβέρνησης της Σομαλίας να κλείσει τον εναέριο χώρο σε εμπορικές πτήσεις- λόγω των περιορισμένων εγκαταστάσεων υγείας της χώρας- η οποία όμως προκάλεσε έξοδο από τη διεθνή κοινότητα, αφήνοντας την κυβέρνηση Farmaajo χωρίς υποστήριξη.
Η προγραμματισμένη αποχώρηση των στρατευμάτων των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν και μια ενδεχόμενη δραματική μείωση της αμερικανικής και διεθνούς χρηματοδοτικής βοήθειας αναμένεται επίσης να επιδεινώσουν την κατάσταση. Στο Ιράκ, οι εντάσεις ΗΠΑ-Ιράν και ο φόβος του ιού ώθησαν χώρες του διεθνούς συνασπισμού κατά του Ισλαμικού Κράτους, όπως η Γαλλία και ο Καναδάς, να αποσύρουν πλήρως ή εν μέρει τα στρατεύματά τους.
Εμπόδια προδιαγράφονται και στις προσωπικές διαπραγματεύσεις και πολιτικές διαδικασίες στα μέτωπα της Σομαλίας, του Αφγανιστάν, της Υεμένης.
«Οι διαπραγματευτές και οι διπλωμάτες που έχουν συνηθίσει να συναντώνται τακτικά αυτοπροσώπως θα πρέπει να προσαρμοστούν γρήγορα για να βρουν εναλλακτικούς τρόπους», συμπεραίνουν οι ερευνητές του Carnegie, προβλέποντας μεσοπρόθεσμα νέους κύκλους αστάθειας και αναζωπύρωση των διαδηλώσεων σε Ιράν, Ιράκ και Κασμίρ.
Δεδομένου ότι η πανδημία χαράσσει αναμφισβήτητα βαθύτερες πληγές στους πιο ευάλωτους πληθυσμούς, οι επιπτώσεις σε εμπόλεμες ζώνες και αδύναμες χώρες προβλέπονται τρομακτικές, καταλήγει η έκθεση.
(1) Η δεξαμενή σκέψης Carnegie Endowment for International Peace (CEIP), είναι η τρίτη κορυφαία δεξαμενή σκέψης στον κόσμο, και διαθέτει κέντρα έρευνας στην Ουάσινγκτον, τη Μόσχα, τη Βηρυτό, το Πεκίνο, τις Βρυξέλλες και το Νέο Δελχί.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου