Καλή Ανάσταση

Τα έθιμα του Πάσχα στις γωνιές της Ελλάδας

Προερχόμενα από παραδόσεις που χάνονται στο βάθος του χρόνου τα έθιμα για τον εορτασμό του Πάσχα... δίνουν ένα ξεχωριστό χρώμα στον τρόπο που η Ελλάδα γιορτάζει και «καλούν» τις τοπικές κοινωνίες να συμμετέχουν στο πνεύμα των ημερών.

 

Οι Μπότηδες στη Σπιανάδα
Το πρωί του Μ. Σαββάτου η Κέρκυρα «βουλιάζει» από το πλήθος πιστών και τουριστών που έρχονται στο νησί για να παρακολουθήσουν μεταξύ άλλων το έθιμο «Μπότηδες», που λαμβάνει χώρα στην «καρδιά» του νησιού: την πλατεία Σπιανάδα.
Σύμφωνα με το έθιμο, με την πρώτη Ανάσταση στις 12 το μεσημέρι, οι κάτοικοι της Κέρκυρας, που έχουν στολίσει τα ψηλά παραθυρόφυλλά τους με κόκκινα εμβλήματα και λουλούδια, πετάνε τους «Μπότηδες».
Πρόκειται για πήλινα κανάτια με στενό στόμιο και δύο χερούλια στο πλάι για τη μεταφορά τους, δεμένα με κόκκινες κορδέλες. Για το εν λόγω έθιμο, που αποτελεί συνδυασμό ενετικών παραδόσεων και ορθόδοξων εθίμων, υπάρχουν διαφορετικές θεωρίες για το πώς ξεκίνησε.
Μία απ' αυτές το θεωρεί μεσαιωνικό έθιμο, κατάλοιπο της Ενετοκρατίας. Οι Βενετοί, ως καθολικοί, έσπαγαν τις παλιές στάμνες την Πρωτοχρονιά, στη μεγαλύτερη γιορτή τους, ως «φόρο» στο νέο χρόνο προκειμένου να τους φέρει καινούργια αγαθά στο σπιτικό τους.
Οι ορθόδοξοι «μετακόμισαν» το έθιμο χρονικά και το μετέφεραν στη δική τους μεγαλύτερη γιορτή, το Πάσχα.
Μια δεύτερη εκδοχή, με μεσαιωνικές ρίζες κι αυτή, αναφέρει ότι πρόκειται για προσπάθεια να εκδιωχθούν τα «μολύσματα», τα κακά και μοχθηρά πνεύματα που έβαζαν σε πειρασμό τους ανθρώπους την προηγούμενη χρονιά.
Η τρίτη εκδοχή κάνει λόγο για παγανιστική προέλευση. Ο οργασμός της φύσης και η συλλογή των φρέσκων καρπών απαιτούν νέα κανάτια και δοχεία για την αποθήκευσή τους, με αποτέλεσμα τα παλιά να πετιούνται και, μάλιστα, όσο πιο τελετουργικά τόσο πιο αποδοτική θα είναι και η νέα συγκομιδή.
Σύμφωνα με τη θρησκευτική μας παράδοση, το σπάσιμο των «Μπότηδων» αναπαριστά με τους κρότους, την οργή για τη προδοσία του Ιούδα.
Το έθιμο συνοδεύουν βροντεροί κανονιοβολισμοί που ακούγονται από το Παλιό Φρούριο της Κέρκυρας, αλλά και οι φιλαρμονικές του τόπου που παίζουν θρησκευτικά εμβατήρια. Οι παρευρισκόμενοι στο έθιμο σπεύδουν να μαζέψουν τα κομμάτια από τα σπασμένα πήλινα κανάτια, να τα πάρουν σπίτι τους και να τα φυλάξουν στο εικονοστάσι τους καθώς -σύμφωνα με τους Κερκυραίους- φέρουν τύχη και ευημερία.

 

Από τις σούβλες στους λάκκους
Απ' άκρη σ' άκρη στη Ρούμελη, ακόμα και χωριά με λιγοστούς κατοίκους αποκτούν ζωή.
Τα πασχαλινά έθιμα στην περιοχή έλκουν την καταγωγή τους από τον περασμένο αιώνα και όχι μόνο δεν ξεθωριάζουν με το πέρασμα του χρόνου, αλλά ζωντανεύουν όλο και περισσότερο καθώς οι νεότερες γενιές συμμετέχουν με ιδιαίτερο μεράκι και κέφι τόσο στην προετοιμασία του «λάκκου» της φωτιάς και στο σούβλισμα όσο και στο πασχαλινό γλέντι που ακολουθεί.
Αν βρεθείτε Πάσχα στη Λαμία, μην παραλείψετε να παρακολουθήσετε την περιφορά και, κυρίως, τη συνάντηση των Επιταφίων στην πλατεία της πόλης τη Μεγάλη Παρασκευή, με τη συμμετοχή της φιλαρμονικής και χιλιάδων κατοίκων και επισκεπτών.

 

Όλη η γειτονιά ένα τραπέζι
Στην Αμφίκλεια, η κάθε οικογένεια δεν ψήνει μόνη της το πατροπαράδοτο αρνί, αλλά όλη η γειτονιά μαζί, συντηρώντας μια παράδοση ετών.
Στις γειτονιές και τα σταυροδρόμια της Αμφίκλειας βλέπεις να ψήνονται 10-15, ίσως και περισσότερα, αρνιά στη σειρά.
Προτού ο καθένας πάρει τον δρόμο για το γιορτινό τραπέζι του σπιτιού του, θα πρέπει πρώτα να ολοκληρωθεί το γλέντι στην παρέα, έστω και αν «θυσιάσουν» ένα μέρος απ’ το αρνί…
Στη Λιβαδειά, οι κάτοικοι της πόλης μένουν σχεδόν άγρυπνοι το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου για να φτιάξουν τον «λάκκο» και πριν ακόμη ξημερώσει να έχουν ετοιμάσει το σημείο και τον σωρό με τα κλαδιά. Ο μεγαλύτερος της οικογένειας ή της παρέας ανάβει τη φωτιά με τη λαμπάδα της Αναστάσεως.
Με αρκετή υπομονή, ραντίσματα νερού και χτυπήματα στα φλεγόμενα κλαδιά, η θράκα ετοιμάζεται και μπαίνουν επάνω τα αρνιά. Στον δημοτικό «λάκκο», που στήνεται στην περιοχή της Κρύας, προσφέρονται δωρεάν σουβλιστό αρνί, μεζέδες και κρασί στους επισκέπτες και στους παρευρισκομένους, ενώ συμμετέχουν παραδοσιακά χορευτικά συγκροτήματα.

 

Τα «δάκρυα της Παναγιάς»
Στην Άμφισσα λαμβάνει χώρα ένα ενδιαφέρον πασχαλινό έθιμο της Ρούμελης, τα «δάκρυα της Παναγιάς».
Το μεσημέρι της Μεγάλης Παρασκευής οι κάτοικοι κάθονται σε καφενεία, μεζεδοπωλεία και εστιατόρια και καταναλώνουν σαρακοστιανά χωρίς λάδι και μεγάλες ποσότητες τσίπουρου και ούζου, που είναι τα εν λόγω… δάκρυα.
Στην Αρκίτσα τη δεύτερη ημέρα του Πάσχα συναντάμε το έθιμο της Ρωμάνας.
Γυναίκες με τοπικές ενδυμασίες τραγουδώντας το τραγούδι της Ρωμάνας, συγκεντρώνουν χρήματα και υλικά για να φτιάξουν παραδοσιακές πίτες. Το ίδιο απόγευμα στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου υπό τους ήχους παραδοσιακής μουσικής προσφέρουν τις πίτες που ετοίμασαν.
Στην Αράχοβα ανήμερα του Πάσχα γίνεται η περιφορά της εικόνας του Αγίου Γεωργίου, την οποία συνοδεύουν περίπου 500 άτομα ντυμένα με παραδοσιακές φορεσιές. Την επόμενη ημέρα πραγματοποιείται αγώνας δρόμου των γερόντων (ανηφορικός δρόμος), οι οποίοι ξεκινούν από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου και φτάνουν στον λόφο.

 

Ο Ιούδας καίγεται
Στην Υπάτη, το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα, πραγματοποιείται το «κάψιμο του Ιούδα», έθιμο που χάνεται στα βάθη του παρελθόντος, ενώ στο προαύλιο της εκκλησίας του Αγ. Νικολάου ο παπάς σέρνει τον αναστάσιμο χορό ψάλλοντας το «Χριστός Ανέστη».

Κάθε χρόνο αυτή την ημέρα, σύσσωμος ο λαός της Υπάτης, αλλά και της ευρύτερης περιοχής, αναβιώνει και κρατάει ζωντανό το πανάρχαιο αυτό έθιμο.
Οι γιορτές συνεχίζονται έως και την Τετάρτη μετά το Πάσχα με τη μεγάλη πορεία των αντρών του χωριού της Υπάτης προς την Παναγία Αρσάλη. Το απόγευμα -μόνον οι άνδρες- ανεβαίνουν στην Παναγία Αρσαλή (Αγία Ιερουσαλήμ), διανύοντας με τα πόδια μια απόσταση περίπου δύο ωρών για να φτάσουν στη σπηλαιο-εκκλησιά, όπου διανυκτερεύουν.
Το ίδιο βράδυ στην Υπάτη, οι γυναίκες και τα παιδιά ανάβουν φωτιές στο κεντρικό σταυροδρόμι και καίνε τα παλιά μαγιάτικα στεφάνια, χορεύοντας και τραγουδώντας παραδοσιακά μαγιάτικα τραγούδια.
Η Αγία Ιερουσαλήμ είναι η Αγία των σπηλαίων και των βράχων και το έθιμο προέρχεται από τα αρχαία ελληνορωμαϊκά Ροζάλια (παγανιστικές εορτές της Άνοιξης). Κατά την Επανάσταση του 1821 η Αγία Ιερουσαλήμ υπήρξε ορμητήριο και σημείο συνάντησης των οπλαρχηγών της περιοχής.

 

Χριστός Ανέστη, χαλάζι να μην πέσει
Στα χωριά της δυτικής Φθιώτιδας τη νύχτα της Ανάστασης ένας επίτροπος της Εκκλησίας παίρνει μια σκλίδα (καλάμι από βρίζα) αγιασμένη από τον αγιασμό των Φώτων, ανεβαίνει στο καμπαναριό ψηλά και την ανάβει για να προφυλάξουν ολόκληρη την περιοχή από το χαλάζι.
Ο τόπος που θα δει το φως αυτής της σκλίδας δεν κινδυνεύει από χαλάζι.
Στo χωριό των Αγίων Αναργύρων Μουζακίου Καρδίτσας τη Μεγάλη Πέμπτη τα μεσάνυχτα, όπως αναφέρει ο π. Νικόλαος Δαλαγιώργος, τελείται η Ιερά Παράκληση στην Οδό του Μαρτυρίου Του Ιησού Χριστού, ενώ τη Μ. Παρασκευή μετά την περιφορά του επιταφίου αναβιώνει το έθιμο της αναπαράστασης της «Εις Άδου Καθόδου» του Κυρίου. 
Την Κυριακή του Πάσχα οι κάτοικοι του χωριού και οι επισκέπτες τραγουδούν και χορεύουν πασχαλιάτικα τραγούδια, χωρίς όμως μουσική υπόκρουση όπως η παράδοση ορίζει. Τους χωριανούς καλωσορίζει ο παπάς μαζί με τα παιδιά του Κατηχητικού, τα οποία τραγουδούν δίνοντας τη δική τους νότα στην έναρξη της εκδήλωσης: «Χίλια Καλώς ορίσατε, φίλοι ‘μ αγαπημένοι από καιρό χαρούμενοι και καλοκαρδισμένοι».
Τη δεύτερη ημέρα του Πάσχα τιμάται ιδιαίτερα η Εφέστειος Εικόνα της Παναγίας Βασίλισσας, η οποία λιτανεύεται μετά τη Θεία Λειτουργία στο χωριό.

 

Στον Άη Γιώργη τον Μαντηλά
Σημαντικός σταθμός στην πασχαλιάτικη παράδοση στην περιοχή Καλαμπάκας, και ειδικότερα στο Καστράκι, είναι ο Άη Γιώργης ο Μαντηλάς.
Εκεί κατά τη διάρκεια της θείας λειτουργίας στο νεότερο εξωκλήσι του αγίου που βρίσκεται στα ριζά του βράχου, στο ερειπωμένο ομώνυμο Μοναστήρι, νέοι ζωσμένοι με εκατοντάδες μαντήλια -τάματα πιστών, σκαρφαλώνουν στο απότομο βράχο με τη βοήθεια σχοινιών.
Σκοπός τους να κρεμάσουν τα καινούργια μαντήλια-τάματα και να πάρουν τα περσινά, τα οποία κατεβαίνοντας τα μοιράζουν ως φυλαχτό στους προσκυνητές που παρακολουθούν με δέος την ανάβαση καθώς είναι μια προσπάθεια ιδιαίτερα δύσκολη και επικίνδυνη.
Το έθιμο των μαντηλιών φέρεται να ανάγεται στην εποχή της τουρκοκρατίας, όταν, όπως αναφέρει η λαϊκή παράδοση, μια Τουρκάλα προσευχήθηκε στον Άγιο να κάνει καλά τον άνδρα της, ο οποίος ενώ έκοβε ξύλα κάτω από το μοναστήρι του Αγίου , έπεσε λιπόθυμος.
Ο άνδρας σηκώθηκε εντελώς καλά και η Τουρκάλα για να ευχαριστήσει τον Άγιο πρόσφερε το μαντήλι της. Από τότε η μονή ονομάστηκε Άγιος Γεώργιος Μαντηλάς.
Ωστόσο, για το έθιμο των μαντηλιών και κυρίως για το εν λόγω περιστατικό διατυπώνονται διάφορες εκδοχές.

 

Τα παζάρια των Χανίων
Tο παραδοσιακό παζάρι των Βουκολιών που οργανώνεται κάθε χρόνο τη Μεγάλη Παρασκευή αποτελεί ιδιαίτερο σημείο αναφοράς για τα Χανιά, έχοντας τις ρίζες στην περίοδο της τουρκοκρατίας. Στη σημερινή του μορφή και προσαρμοσμένο στο πνεύμα της εποχής, το παζάρι είναι ουσιαστικά μια εμποροπανήγυρη και ζωοπανήγυρη που συγκεντρώνει εκατοντάδες μικροπωλητές και πλήθος κόσμου από κάθε γωνιά της Κρήτης.
Το παραδοσιακό παζάρι των Βουκολιών έχει την δική του ιστορία. Οι Βουκολιές, πριν και μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν σημείο αναφοράς της κεντρικής και ανατολικής Κισάμου αλλά και του κεντρικού Σελίνου. Η περιοχή, καθώς ήταν γεωργοκτηνοτροφική, συγκέντρωνε κόσμο για πώληση και ανταλλαγή προϊόντων. Ήταν ένας από τους κυριότερους χώρους για οικονομικές συναλλαγές και κοινωνικές σχέσεις και λειτουργούσε κάθε Σάββατο. Οι ημέρες που το παζάρι έφθανε στο αποκορύφωμά του ήταν η παραμονή του Δεκαπενταύγουστου και η Μεγάλη Παρασκευή, κατά την οποία μάλιστα γίνονταν και συνοικέσια.
Εκτός από τα παζάρι των Βουκολιών, φέτος για πέμπτη συνεχή χρονιά θα πραγματοποιηθεί και παζάρι στην Κίσαμο. Tο παζάρι γινόταν μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1980 και αναβίωσε με πρωτοβουλία του δήμου και του εμπορικού συλλόγου της περιοχής. Για τέταρτη φορά παζάρι, θα πραγματοποιηθεί και στο χωριό Βρύσες του δήμου Αποκορώνου με συμμετοχή κυρίως επαγγελματιών και κτηνοτρόφων της περιοχής.
Στην περιοχή των Χανίων τα ήθη και τα έθιμα της Μεγάλης Εβδομάδας και του Πάσχα δεν διαφέρουν από αυτά άλλων περιοχών. Την παραμονή της Ανάστασης τα παιδιά σχηματίζουν ένα μεγάλο σωρό από ξύλα και στην κορυφή βάζουν ένα σκιάχτρο, που υποτίθεται ότι είναι ο Ιούδας, και την ώρα που ο ιερέας λέει το «Χριστός Ανέστη», βάζουν φωτιά και τον καίνε. Συνήθως το κάψιμο του Ιούδα «συνοδεύεται» από βεγγαλικά.
Την δεύτερη ημέρα του Πάσχα, γιορτή του Αγίου Γεωργίου, στην ορεινή περιοχή του χωριού Ασή Γωνιά αναβιώνει κάθε χρόνο το έθιμο του αρμέγματος των προβάτων. Οι κτηνοτρόφοι της περιοχής οδηγούν τα κοπάδια τους στην αυλή της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου, τα αρμέγουν, και μοιράζουν το γάλα τους σε όσους βρεθούν εκεί.Το έθιμο τηρείται με ευλάβεια από όλους τους κτηνοτρόφους, καθώς η παράδοση και οι διάφορες δοξασίες θέλουν όσους δεν κατεβάσουν τα πρόβατα τους να βρίσκονται σε δυσμένεια από τον Άγιο

 

Η τελετή του Νιπτήρα
Στην Πάτμο η Μεγάλη Εβδομάδα αποτελεί μια μοναδική εμπειρία.
Η τελετή του Νιπτήρα, το πρωί της Μεγάλης Πέμπτης, αποτελεί την αναπαράσταση του Μυστικού Δείπνου: ο ηγούμενος, όπως ακριβώς ο Ιησούς, πλένει τα πόδια δώδεκα μοναχών που κάθονται γύρω από τη μεγάλη εξέδρα, όπως οι μαθητές στο Μυστικό Δείπνο.
Τη Μεγάλη Παρασκευή γίνεται η αναπαράσταση της Αποκαθήλωσης στη Μονή του Αγίου Ιωάννη και το ίδιο βράδυ όλοι οι Επιτάφιοι συναντιούνται στις πλατείες της Σκάλας και της Χώρας.
Η Ανάσταση γίνεται, επίσης, στο Μοναστήρι και ανήμερα του Πάσχα διαβάζεται το Ευαγγέλιο σε επτά γλώσσες.

 

Τα εκρηκτικά κλειδιά
Στην Κω, ενώ οι μεγάλοι ασχολούνται με τις πασχαλινές δουλειές και τον εκκλησιασμό, τα παιδιά προετοιμάζονται για την Ανάσταση.
Παίρνουν μεγάλα κλειδιά από εκείνα που είχαν οι παλιές κλειδαριές, δένουν με ένα σχοινί το κλειδί με μπαρούτι και βάζουν το καρφί στην τρύπα του κλειδιού, το βράδυ της Ανάστασης το χτυπούν δυνατά στον τοίχο για να εκπυρσοκροτήσει.
Άλλοι κόβουν μακριές λωρίδες χαρτιού, βάζουν στην άκρη της κάθε λωρίδας μπαρούτι και ένα φιτίλι, την τυλίγουν τριγωνικά, ώστε να προεξέχει το φιτίλι που το ανάβουν και από την ώρα που ο παπάς λέει το «Χριστός Ανέστη».
Το πρωί του Μ. Σαββάτου η εκκλησία στρώνεται με μικρά μοβ μυρωμένα λουλούδια του βουνού που λέγονται λαμπρές. Οι νοικοκυρές φτιάχνουν τις λαμπρόπιττες και το γεμιστό αρνί.

 

Ρομαντικό Πάσχα στο Λεωνίδιο
Στην πρωτεύουσα της Τσακωνιάς, το Λεωνίδιο, μπορεί να βιώσει κανείς ένα από τα πιο ρομαντικά έθιμα του Πάσχα.
Εδώ το βράδυ της Ανάστασης πλημμυρίζει ο ουρανός από πολύχρωμα αερόστατα που οι μικροί, και όχι μόνο, κάτοικοι της κωμόπολης ετοιμάζουν όλη τη σαρακοστή με πολύ μεράκι και τα ανάβουν με το άγιο φως.
Το θέαμα είναι μοναδικό ειδικά όταν ο καιρός είναι καλός και βλέπεις τα αερόστατα να ανεβαίνουν ψηλά και για ώρα να ταξιδεύουν ως τα νησιά του Αργοσαρωνικού.
Στο Λεωνίδιο ιδιαίτερη είναι και η ακολουθία της δεύτερης Ανάστασης, που τελείται το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα, στην πλατεία 25ης Μαρτίου με το Ευαγγέλιο να διαβάζεται στην τσακώνικη διάλεκτο.
Αμέσως μετά χορεύουν τον μοναδικό τσακώνικο χορό που έχει ενταχθεί στον κατάλογο άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς.

 

Το Μοιρολόι του Χριστού
Εντυπωσιακή είναι η Ανάσταση στο νησί της Καλύμνου, με τους αυτοσχέδιους δυναμίτες που ρίχνονται και οι οποίοι ταρακουνούν στην κυριολεξία το νησί.
Στην Κάλυμνο, επίσης τη νύχτα της Μεγάλης Πέμπτης, όσες γυναίκες, νέες και ηλικιωμένες μπορούν, κάθονται κοντά και γύρω από τον Εσταυρωμένο και αρχίζουν να λένε το «Μοιρολόι του Χριστού», που μεταφέρεται από γενιά σε γενιά εδώ και πάρα πολλά χρόνια.
Το μοιρολόι διαρκεί περίπου μια ώρα και έχει δική του μελωδία ανάμεσα σε βυζαντινό τροπάρι και θλιμμένο δημοτικό τραγούδι. Επαναλαμβάνεται αρκετές φορές.
Τη Μεγάλη Παρασκευή δημιουργείται ένα ανεπανάληπτο θέαμα, καθώς οι επιτάφιοι, άλλοι στολισμένοι με φυσικά λουλούδια και άλλοι ντυμένοι με ρούχα μεταξωτά, μαζεύονται όλοι μαζί ο ένας πίσω από τον άλλο κι ακολουθούν οι ενορίτες με τα κεριά αναμμένα.
Όλοι θα περάσουν μπροστά από το Δεσπότη που στέκεται έξω από το Μητροπολιτικό Ναό να τους ευλογήσει για να επιστρέψουν στις ενορίες τους.

 

Σαϊτοπόλεμος στην Καλαμάτα
Ανήμερα το Πάσχα πραγματοποιείται στην Καλαμάτα το λαοφιλές έθιμο του σαϊτοπόλεμου. Πρόκειται για ένα λαϊκό έθιμο που η παράδοση θέλει να ξεκινά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, όταν οι σαΐτες χρησίμευαν για να αναχαιτιστεί το τουρκικό ιππικό.
Τη Μεγάλη Παρασκευή κορυφώνονται τα γεμίσματα της σαΐτας από τους σαϊτολόγους για το βράδυ της Κυριακής του Πάσχα, αλλά και για την περιφορά του Επιταφίου που σε κάποιες γειτονιές της Καλαμάτας ρίχνουν σαΐτες.
Ανήμερα το Πάσχα, στις 8.00 το βράδυ στην πλατεία Όθωνος, στο ιστορικό κέντρο της Καλαμάτας, τα μπουλούκια των σαϊτολόγων κάνουν το σαϊτοπόλεμο, ενώ συμμετέχει η Δημοτική Φιλαρμονική Καλαμάτας και προσφέρονται κεράσματα.
Μετά την παρέλαση των μπουλουκιών που συμμετέχουν στον σαϊτοπόλεμο, κάθε μπουλούκι σαϊτολόγων με επικεφαλής τον καπετάνιο,δείχνει την επιτηδειότητά του: κρότος, φωτιά και λάμψη, η δριμεία μυρωδιά της σαΐτας που καίγεται, οι στροβιλιζόμενοι σαΐτολόγοι Είναι «ο χορός της φωτιάς» ή «το ζεϊμπέκικο της φωτιάς», όπως έχει αποκληθεί ο σαϊτοπόλεμος.

 

Πρώτη Ανάσταση στο Διαβολοπάζαρο
Στο «Σαϊτάν Παζάρ» ή Διαβολοπάζαρο, στο γραφικό λιθόστρωτο στην Πρέβεζα, θα αναβιώσει το έθιμο της πρώτης Ανάστασης. Μόλις ο ιερέας του Μητροπολιτικού Ναού του Αγίου Χαράλαμπους σημάνει την πρώτη Ανάσταση, οι ήχοι των κροτίδων ξεσηκώνουν την πόλη, ενώ πήλινα κανάτια σπάζουν στο πλακόστρωτο του Σαϊτάν.
Πρόκειται για έθιμο, που έλκει την καταγωγή του από την εποχή της Τουρκοκρατίας και κάτοικοι και καταστηματάρχες το τηρούν έως σήμερα. Την εποχή εκείνη οι Πρεβεζιάνοι έφτιαχναν μόνοι τους κροτίδες, προκειμένου να κρατήσουν μακριά τους Τούρκους τις άγιες μέρες του Πάσχα.
Σκαλισμένη πάνω σε πέτρα σε εμφανές σημείο στο στενό δρομάκι, είναι η ιστορία της ονομασίας του Σαϊτάν Παζάρ. «Μια φορά κατά την διάρκεια της Τουρκικής Κατοχής, ήταν στην Πρέβεζα ένας Τούρκος στρατιωτικός διοικητής πολύ σκληρός και βίαιος. Ένα βράδυ, οι κάτοικοι αυτού του δρόμου, άλειψαν με σαπούνι το καλντερίμι στο σημείο όπου είχε την πιο απότομη κλίση. Όταν την επόμενη ο διοικητής πέρασε από εδώ, το άλογό του γλίστρησε κι’ ο ίδιος έπεσε φωνάζοντας, «Σαϊτάν Παζάρ», δηλαδή, Διαβολοπάζαρο».
Στο χωριό Γηρομέρι Φιλιατών τη Δευτέρα του Πάσχα, οργανοπαίχτες πηγαίνουν πάνω από τους τάφους για να αναβιώσουν το μοναδικό ταφικό έθιμο στην Ελλάδα που έχει ρίζες στις αρχές του 18ου αιώνα. Αμέσως μετά την θεία λειτουργία στον ιερό Ναό της Αγίας Παρασκευής στο νεκροταφείο του χωριού, κάτοικοι και συγγενείς νεκρών στέκονται δίπλα τους τάφους. Με κλαρίνα, ντέφια, λαούτα και ακορντεόν, σπάει η νεκρική σιωπή και γιορτάζουν τη Λαμπρή, με τους δικούς τους ανθρώπους που έφυγαν. Οι συγγενείς του νεκρού παραγγέλνουν το αγαπημένο τραγούδι του για να ακουστεί πάνω από τον τάφο του. Στη συνέχεια, όλοι όσοι βρίσκονται στο νεκροταφείο, στήνουν γλέντι με παραδοσιακά τραγούδια. Για να συνεχιστεί το έθιμο από γενιά σε γενιά στο νεκροταφείο βρίσκονται και τα παιδιά του χωριού.

 

Επιτάφιος με ψαροκάικα στον Τυρό Κυνουρίας
Οι κάτοικοι του Τυρού στην Κυνουρία, ενός χωριού που απλώνεται νωχελικά ανάμεσα σε μια από τις ανατολικές πλαγιές του Πάρνωνα και τα καταγάλανα νερά του Μυρτώου πελάγους, τηρώντας τις τσακώνικες παραδόσεις γιορτάζουν μοναδικά το Πάσχα.
Τη Μεγάλη Παρασκευή θα δείτε την περιφορά δύο επιτάφιων στην παραλιακή οδό με την συνοδεία των ψαροκάικων, ενώ το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου από νωρίς τα μικρά παιδιά γεμίζουν τον μικρό κόλπο της ναυτικής πολιτείας απ’ άκρη σ’ άκρη με χιλιάδες κεριά, που ταξιδεύουν φωτίζοντας τη θάλασσα και συμβολίζουν τις ψυχές των Τσακώνων ναυτικών και ψαράδων που έχουν χαθεί.
Τη στιγμή της Ανάστασης και μόλις οι ιερείς ψάλλουν το «Χριστός Ανέστη», οι Τσάκωνες μπουρλοτιέρηδες κάνουν τη νύχτα μέρα.
Στην ενορία της Μεταμόρφωσης στο λιμάνι του Τυρού θα δείτε ένα από τα πιο φαντασμαγορικά έθιμα, το κάψιμο του Ιούδα μέσα στη θάλασσα με τη συνοδεία βεγγαλικών.

www.efsyn.gr

Μας θέλουν αλυσοδεμένους με "προληπτικά μέτρα"

Γιώργος X. Παπασωτηρίου

 

Οι Ευρωπαίοι αρχιερείς της λιτότητας φέρνουν στο μυαλό τα λόγια του Τσάρλι Τσάπλιν στο τέλος του Μεγάλου Δικτάτορα: «Άνθρωποι – μηχανές, με μυαλά – μηχανές και καρδιές – μηχανές».

Ποιος θυμάται την παρέμβαση-απειλή της Μέρκελ, μέσω του Der Spiegel, ότι είναι αναπόφευκτη η έξοδος της Ελλάδας από την ευρωζώνη, εάν κερδίσει τις εκλογές ο ΣΥΡΙΖΑ; Αν αυτό δεν είναι φαλκίδευση του δημοκρατικού πολιτεύματος – της λαϊκής κυριαρχίας- και κατάφωρη παραβίαση της εθνικής κυριαρχίας, τότε τι είναι; Τώρα επιβάλουν τη λήψη προληπτικών μέτρων πέραν της Συμφωνίας του προηγούμενου καλοκαιριού και στο όνομα της δήθεν διαφωνίας με το ΔΝΤ. Στην πραγματικότητα δεν πρόκειται για τις λεγόμενες ενδοκαπιταλιστικές αντιθέσεις, όπως εκτιμούν κάποιοι στην Ελλάδα, αλλά για τη συμπαιγνία Σόιμπλε(Μέρκελ)-Τόμσεν(Λαγκάρντ) στο πλαίσιο μιας παγκοσμιοποιημένης νεοφιλελεύθερης (εφαρμοσμένης) πολιτικής. Δυστυχώς, η πολιτική αυτή βρίσκει ευήκοα ώτα στο εσωτερικό της Ελλάδας από οικονομικές, πολιτικές και μιντιακές δυνάμεις που ταυτίζονται με την πολιτική του Βερολίνου και του νεοφιλελευθερισμού.

Ή μήπως τα πρόσωπα, όπως μερικοί πιστεύουν μαζί με τον Χέγκελ, διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στις εξελίξεις; Με άλλα λόγια, ποιος είναι ο κ. Βόλφαργκ Σόιμπλε;  Κάποιοι στην Ελλάδα διαμαρτύρονται όταν ασκείται κριτική σ’ έναν άνθρωπο που πορεύεται πάνω σ’ ένα αναπηρικό αμαξίδιο. Η αναπηρία όμως του υπουργού οικονομικών της Γερμανίας δεν τον καθιστά λιγότερο σκληρό, όχι μόνο απέναντι στους Έλληνες αλλά και απέναντι στους συμπατριώτες του. Θυμίζουμε ότι ο Σόιμπλε υποστήριξε το Γκουαντάναμο και ζήτησε τη χρησιμοποίηση του στρατού στο εσωτερικό της Γερμανίας! Είναι αυτός ο οποίος είναι ευαίσθητος όταν υβρίζεται αλλά όχι και όταν καθυβρίζει. «Είναι η συμφωνία, ηλίθιε»! είπε κατά πρόσωπο και δημοσίως στον Έλληνα πρωθυπουργό στο Νταβός. Είναι η συμφωνία, την οποία ο ίδιος λησμονεί τώρα προκειμένου να εξευτελίσει, αφαιρώντας το όποιο εναπομείναν αντι-νεοφιλελεύθερο στοιχείο από τον ΣΥΡΙΖΑ. Είναι ο ίδιος που θεωρούσε ότι το Λουξεμβούργο ως φορολογικός παράδεισος δεν είναι το ίδιο με την Κύπρο. Το ίδιο συμβαίνει και με την Ουκρανία σήμερα. Εκεί όπου τόσο η Γερμανία όσο και οι ΗΠΑ μέσω ΔΝΤ, αφού ξέχασαν εντελώς τους δήθεν καταστατικούς κανόνες του Οργανισμού, δανειοδότησαν τους Ουκρανούς νεοναζί. Γιατί, εντέλει, όλα είναι θέμα γεωπολιτικών συμφερόντων και υπακοής στα θέσφατα της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης και όχι κάποιων νομικών κανόνων, οι οποίοι ισχύουν κατά το δοκούν.

Τι θέλει, όμως, από την Ελλάδα ο Β. Σόιμπλε; Να ακολουθήσει, όπως έχει ξαναπεί ως γνήσιος προτεστάντης πάστορας, τον «καλό δρόμο». Αυτόν του οικονομικού «ναζισμού» που έχει οδηγήσει ήδη στην καταστροφή εκατοντάδες χιλιάδες μικρομεσαίους επιχειρηματίες και στην ανεργία 1.348.742 εργαζόμενους(27,2%)! Τελικά, ο σωστός δρόμος της Ελλάδας σύμφωνα με τον Γερμανό υπουργό Οικονομικών έχει ένα όνομα, αυτό της «ανθρωπιστικής καταστροφής». Τι επιδιώκουν, όμως, οι Γερμανοί; Μήπως αυτή είναι η «δεύτερη ευκαιρία τους», όπως διατείνονται ευρωπαίοι αναλυτές, για την εγκαθίδρυση της γερμανικής αυτοκρατορίας στην Ευρώπη, του γνωστού Δ Ράιχ; Ίσως. Γιατί η Ευρώπη αντί να ενωθεί στη βάση ενός δημοκρατικού σχεδίου ισοτιμίας και ελευθερίας των λαών της, τείνει να ενωθεί με τη χρήση των γαμψών νυχιών του γερμανικού αυτοκρατορικού αετού. Παραδόξως, ένας τέτοιος αετός( αυτός των WASP’s, των Λευκών Προτεσταντών Αγγλοσαξόνων) ένωσε και τις ΗΠΑ. Θα γίνει το ίδιο και στην Ευρώπη; Οι αναλογίες δεν παραπέμπουν σε καταφατική απάντηση. Εξάλλου, στην Ευρώπη έχουμε μία «ιδιότυπη οικονομική κατοχή» εθνικά κυρίαρχων λαών.

Κι αν κάποιοι μιλήσουν για εικασίες, θα τους παραπέμψουμε και πάλι στο βιβλίο της καθηγήτριας Γκέρτρουντ Χέλερ, στέλεχος διαφόρων ομίλων και της Deutsche Bank καθώς και πρώην φίλης της Α. Μέρκελ. Το σύστημα Μ (Μέρκελ) θέλει να κερδίσει χρόνο γιατί επιδιώκει να επιβάλλει μία «γερμανική Ευρώπη» χωρίς την προβολή ιδεολογικών προταγμάτων που θα αναμόχλευαν το παρελθόν και θα αποκάλυπταν το σχέδιο για ένα Δ΄ Ράιχ σημειώνει η Χέλερ. «Το σχέδιο θα έρθει ‘’σαν τον κλέφτη τη νύχτα’’». Γενικά, τα κρυφά deals και «Η παράκαμψη των κανόνων δικαίου, η καταστρατήγηση συμβάσεων και θεσμών σε επίπεδο ευρωζώνης είναι πρώτο δείγμα για την αξίωση της κυριαρχίας της(σ.σ. Μέρκελ) στην Ευρώπη. Το γεγονός ότι στο μεταξύ και η ευρωπαϊκή Κομισιόν υποτάσσεται στις υπαγορεύσεις της Μέρκελ είναι μια απόδειξη για την αποτελεσματικότητα του συστήματος Μ». Συνεπώς, οι Γερμανοί δεν επιζητούν απλώς αυτό που υποστηρίζουν ο οικονομολόγος Πωλ Κρούγκμαν και ο πολιτικός φιλόσοφος Νόαμ Τσόμσκι, δηλαδή ότι «Απώτερος σκοπός των γερμανικών απαιτήσεων από την Αθήνα, στο πλαίσιο διαχείρισης της κρίσης χρέους, είναι η αρπαγή των πλουτοπαραγωγικών πηγών της Ελλάδας». Οι Γερμανοί θέλουν την Ελλάδα αποικία τους.

Αρκεί να υπενθυμίσουμε ότι η Γερμανίδα καγκελάριος  Άγκελα Μέρκελ δήλωνε πριν τέσσερα χρόνια, το 2012, ότι δεν αποκλείει ένα μελλοντικό «κούρεμα» του ελληνικού δημόσιου χρέους, αναγνωρίζοντας έτσι την ανάγκη ρύθμισής του. Γιατί, άραγε, σήμερα τόσο αυτή όσο και ο Σόιμπλε δεν το αναγνωρίζουν; Γιατί απλούστατα η Μέρκελ (πάρα τη συμπάθειά της προς τον Αλ. Τσίπρα, όπως λένε οι συνεργάτες της) δεν ενδιαφέρεται για τη «βραχυπρόθεσμη νομισματική πολιτική» αλλά για το μεγάλο, μακροπρόθεσμο σχέδιο που είναι μία Ευρώπη υπό γερμανική ηγεσία. Υπ’ αυτή την οπτική το Βερολίνο δεν ενδιαφέρεται για την επίλυση της κρίσης, αλλά για τη διατήρησή της μέσω του δημοσιονομικού ελέγχου. Αυτός είναι ο σκοπός των «προληπτικών μέτρων». Να καταστεί ένας μηχανισμός-μέγγενη που θα σφίγγει και θα χαλαρώνει, ελέγχοντας διαρκώς την αναπνοή του ομήρου. Γιατί ο δημοσιονομικός έλεγχος καθιστά δυνατή την «επέμβαση στα εσωτερικά των κρατών-μελών της ΕΕ, προπάντων στη νότια και στην ανατολική Ευρώπη»(Neue Zurcher Zeityng am Sonntag 27/11/2011). Μόνο έτσι μπορεί να εξηγηθεί η επανάληψη και φέτος του περσινού στραγγαλισμού της ελληνικής οικονομίας.

Το Βερολίνο θέλει την Ελλάδα υπό πλήρη έλεγχο, γιατί θέλει την Ευρώπη γερμανική. Το έχουμε ξαναγράψει, το στρατόπεδο εργασίας, που λέγεται Ελλάδα, ακριβώς όπως το Μπούχενβαλντ, επιδιώκεται να καταστεί ένας υποδειγματικός βιοπολιτικός χώρος, όπου η κυρίαρχη εξωτερική(γερμανική) εξουσία θα μπορεί να ασκείται χωρίς κανέναν απολύτως περιορισμό στο σώμα, στην πολιτική, στην κοινωνική και στη βιολογική ζωή των Ελλήνων εργαζόμενων και μη.  Σύμμαχοι των Μέρκελ-Σόιμπλε είναι και οι ελληνικές και ευρωπαϊκές ελίτ οι οποίες επιχειρούν, όπως λέει ο Μπαλιμπάρ, «να δαιμονοποιήσουν τη λαϊκότητα, να ενοχοποιήσουν τις λαϊκές διεκδικήσεις, τις κριτικές στην ευρωπαϊκή οικοδόμηση. Το αβυσσαλέο χάσμα των ελίτ και του λαού οδηγεί στην επανεμφάνιση των διεκδικήσεων για ισότητα και δικαιοσύνη».

Και γιατί τόση εμπάθεια εναντίον του ΣΥΡΙΖΑ; Γιατί οι Σόιμπλε και Μέρκελ επιζητούν «πιστούς» και «πρόθυμους» για την γερμανική αυτοκρατορία στην Ευρώπη. Αντίθετα, η έλλειψη πίστης και οι όποιες αμφιβολίες για το εφαρμοζόμενο πρόγραμμα καταδικάζονται ως «αγνωστικισμός» κακομαθημένων εθνοτικών μορφωμάτων, τα οποία είναι το νέο καταραμένο απόθεμα, οι περιττοί ενός νέου τύπου ολοκληρωτισμού. Για μία ακόμη φορά η ηγεσία του Βερολίνου, κατά το ανάλογο των ναζί, δεν σέβεται την εθνική αξιοπρέπεια των άλλων λαών. Μάλιστα, όποιος δεν εντάσσεται στη γερμανική πολιτισμική και πολιτική ιδιοπροσωπία είναι απορριπτέος. Αλλά ποιό πολιτισμικό και πολιτικό μοντέλο μας προτείνουν; Σε τι να πιστέψουμε; Ο Αυστριακός συγγραφέας Τόμας Μπέρνχαρντ μιλά για τους «νεοβάρβαρους του χρήματος» που έχουν αναγάγει σε ύψιστη τέχνη τον καιροσκοπισμό και τον εθνικοσοσιαλισμό. Εδώ ο εθνικοσοσιαλισμός είναι έμφυτος, λέει ο Μπέρνχαρντ! Εδώ τον κάθε άνθρωπο «τον έχει αδράξει γερά η απληστία, η ανοικτιρμοσύνη, η ατιμία, το ψέμα, η υποκρισία, η χαμέρπεια». Κι αυτό μοιάζει να επιβεβαιώνεται. Δείτε τι γίνεται, σήμερα, στην Αυστρία, στην Πολωνία, στην Ουγγαρία. Οι γερμανικές φυλές της μεσευρώπης βρίσκουν στο ρατσισμό και το νέο-ναζισμό το σημερινό πρόσωπό τους. Οι Γερμανοί σύμφωνα με έρευνα του Spiegel έχουν χάσει τον τρόπο να «ευχαριστιούνται». «Το γονίδιο της ευχαρίστησης συνεχώς ατροφεί - ξεχάσαμε να χαιρόμαστε τους εαυτούς μας» γράφουν οι Γερμανοί ερευνητές. Γι’ αυτό οι Γερμανοί προτείνουν έναν κόσμο χωρίς απόλαυση, χωρίς χαρά. Μόνο μίσος, μίσος παντού, μίσος και φθόνος για όλους και όλα.

www.artinews.gr

Σταυρός… 9 δισεκατομμυρίων – Το editorial του Δρόμου που κυκλοφορεί

 

από Σύνταξη

 

Στο κορύφωμα της Εβδομάδας των Παθών, εκείνο που περισσεύει είναι το δράμα που βιώνουν οι πολίτες της χώρας. Ένας σταυρός 9 δισεκατομμυρίων κρέμεται απειλητικά πάνω σε κάθε οικογένεια, χωρίς μάλιστα να υπολογίζονται οι ανατιμητικές επιπτώσεις της αύξησης του ΦΠΑ που θα πάει στο 24%.

Ταυτόχρονα, το σκηνικό κρίσης στο Αιγαίο και οι προκλήσεις της Άγκυρας υπενθυμίζουν ότι η Ελλάδα βυθίζεται όλο και βαθιά σε δίνη αδιεξόδων με ορατό πια το ενδεχόμενο εμπλοκής σε πολεμικές περιπέτειες.

Δυστυχώς, το δράμα της ελληνικής κοινωνίας συνοδεύεται από τη φάρσα της δήθεν σκληρής διαπραγμάτευσης. Μετά το ναυάγιο των συνομιλιών με τους Θεσμούς στην Αθήνα, ακολούθησε ταυτόχρονα ο «πάγος» από Τουσκ και Ουάσιγκτον και η αρνητική απάντηση στην επιδίωξη «πολιτικής λύσης» που πρότεινε ο Αλ. Τσίπρας. Είναι φανερή η σύμπλευση Ε.Ε. και ΔΝΤ που, σε αυτή τη φάση, στηρίζουν τη νομοθέτηση του πακέτου των 9 δισ., παραπέμποντας στις καλένδες κάθε συζήτηση για το χρέος.

Και ενώ συμβαίνουν αυτά, η ελληνική κυβέρνηση αισθάνεται ασφάλεια καθώς, στο πρόσωπο του Γιούνκερ, ανακάλυψε το «νέο φίλο της Ελλάδας». Ακόμα, διέψευσε τις φήμες για παραίτηση Τσακαλώτου πιστοποιώντας την κυβερνητική συνοχή. Οι δηλώσεις του προέδρου της Βουλής «δεν είναι ότι δεν μπορούμε να περάσουμε από τη Βουλή τα μέτρα… απλώς δεν το θέλουμε», βεβαιώνουν ότι έχει πια χαθεί ακόμα και το μέτρο της φαρσοκωμωδίας.

Η κυβέρνηση Τσίπρα αντιγράφει τη στάση όλων των μέχρι τώρα μνημονιακών κυβερνήσεων, προσθέτοντας λίγες ακόμα δόσεις «αντίστασης στις πιέσεις» της κεντροαριστερής ρητορικής, για να δικαιολογήσει το συμβιβασμό και κυρίως να παρατείνει την παραμονή στο Μέγαρο Μαξίμου, ευτελίζοντας κάθε αριστερή ιδέα.

Σωστά επισημαίνει στο άρθρο του στον Δρόμο ο Απ. Αποστολόπουλος ότι «επί έξι χρόνια οι πολιτικοί παίζουν τον Μανωλιό με νέα ενδυμασία και οι πολίτες πληρώνουν ακριβά για να δουν το ίδιο έργο». Το ίδιο σωστό και το συμπέρασμα του: «Η Ελλάδα είναι πλέον κανονικό προτεκτοράτο, με τη βούλα των μνημονίων. Καμία από τις κυβερνήσεις των τελευταίων έξι ετών, από το 2010 ώς σήμερα, ούτε η σημερινή ούτε οι προηγούμενες, δεν μπορεί να κάνει το παραμικρό, χωρίς να το εγκρίνουν οι δανειστές».

Όλα μαρτυρούν πως έρχονται πολιτικές εξελίξεις. Εκεί οδηγεί η αποφασιστικότητα των δανειστών να κλείσει οριστικά η εκκρεμότητα «Ελλάδα» χωρίς τη διαπραγμάτευση των όρων που οι ίδιοι και οι «αγορές» θέτουν. Αλλά και το γεγονός ότι το δίδυμο Τσίπρας-Μητσοτάκης έχουν αποδεχθεί πλήρως τη μετατροπή της σε αποικία χρέους. Αποτελούν την πιο φανερή απόδειξη της χρεοκοπίας του επίσημου πολιτικού κόσμου. Γνωρίζουν ότι είναι αναλώσιμοι για τους Θεσμούς, οι οποίοι αδιαφορούν ποιος θα παίρνει τις εντολές στο Χίλτον.

Είναι αυτός ο λόγος που το δίλημμα που επιχειρούν και οι δύο να στήσουν, μπροστά στις επερχόμενες εξελίξεις, ούτε συγκινεί ούτε σταθεροποιεί το πολιτικό σύστημα. Η υπόθεση θα ήταν ανιαρή, αν οι κίνδυνοι για τη χώρα δεν ήταν τόσο σοβαροί και κρίσιμοι.

www.e-dromos.gr

Ο χαρμόσυνος πρώτος «θάνατος του Θεού».

 

Tου Δημοσθένη Παπαδάτου-Αναγνωστόπουλου

 

Δεν θα ξέραμε τίποτα για τους θεούς αν οι άνθρωποι δεν είχαν προετοιμάσει για λογαριασμό τους το έδαφος της δράσης τους. «Οι ομηρικοί θεοί», παρατηρεί η Χάνα Άρεντ, «δεν ενεργούν παρά μόνο σε σχέση με τους ανθρώπους… Άνθρωποι και θεοί δρουν από κοινού, αλλά το σκηνικό στήνεται από τους θνητούς, ακόμα κι αν η απόφαση λαμβάνεται στο συμβούλιο του Ολύμπου». Από άλλη σκοπιά, ο ένας και μοναδικός Θεός των Εβραίων δεν θα υπήρχε έξω από την περιπλάνηση, τις ήττες και τις διαψεύσεις τους, αλλά και την προσπάθειά τους να παραμείνουν «ο εκλεκτός λαός του Γιαχβέ». Όσο πειστικές κι αν είναι, ωστόσο, οι απαντήσεις που διαθέτουμε –ιστορικές, κοινωνιολογικές ή ψυχαναλυτικές– για την ανάδυση και τις μεταμορφώσεις του ιερού, ελάχιστα μας λένε αυτές για το νόημα της ζωής που καταλήγει με βεβαιότητα στο θάνατο· ακριβώς η αναζήτηση του νοήματος αυτού, όμως, είναι που δίνει υπόσταση στην πίστη: «Ακόμα κι αν απαντηθούν όλα τα πιθανά επιστημονικά ερωτήματα», λέει ο Βίτγκενστάιν στο Tractatus, «δεν θα έχουμε αγγίξει ακόμα τα προβλήματα της ζωής».

Είναι γι’ αυτό που το Πάσχα κατέχει τόσο ξεχωριστή θέση στο ημερολόγιο του χριστιανικού κόσμου: γιατί εκεί, περισσότερο απ’ οποιαδήποτε άλλη «στιγμή», βρίσκεται για τους χριστιανούς η απάντηση στο ερώτημα «τι νόημα έχει όλο αυτό;»: Ο γιος του Θεού συμμετέχει με τον πιο πλήρη τρόπο στην ανθρώπινη συνθήκη, ζει ανάμεσα σε «περιθωριακούς», υφίσταται ένα σωρό μαρτύρια σαν κοινός θνητός και πίνει το ποτήρι μέχρι το τέλος – για να δείξει με τη ζωή, και κυρίως το θάνατό του, ότι το νόημα της ζωής είναι η αγάπη για τον πλησίον μέχρι τέλους. Δεν πρόκειται πια για τον παντοδύναμο θεό-τιμωρό της αρχαιότητας, που επιτηρεί, εκδικείται ή συμπαραστέκεται αφ’ υψηλού. Αλλά για κάποιον που μπαίνει στον κόπο των εγκόσμιων ως και τη στιγμή της επιθανάτιας αγωνίας, υπερασπιζόμενος το παράδειγμά του με το σώμα του· όχι πια για ένα θεό-Πατέρα, αλλά για ένα θεό-σύντροφο.

Αυτό είναι που αποδίδουν θαυμάσια οι πίνακες του Καραβάτζο επισκοπώντας τις στιγμές της θείας ταπείνωσης, από την Προδοσία ως το αναστάσιμο Δείπνο στους Εμμαούς. Κυρίως, όμως, αυτό είναι το όριο της (δίκαιης) κριτικής στο χριστιανισμό, ότι ιεραρχεί τα εγκόσμια χαμηλότερα από τη «ζωή μετά». Με τα λόγια του Τέρυ Ήγκλετον, παρά την πρετ-α-πορτέ χριστιανική εικονογραφία της επιστροφής του Ιησού εν πλήρη δόξη μεταξύ των αγγέλων, για την Τελική Κρίση, «η σωτηρία αποδεικνύεται μια πεζή υπόθεση: τάισμα των πεινασμένων, ξεδίψασμα των διψασμένων, καλωσόρισμα των ξένων και επισκεπτήριο στους κρατούμενους. Χωρίς καμιά ‘θρησκευτική’ γοητεία ή αύρα […] Όταν δρας κατ’ αυτό τον τρόπο, είσαι κοινωνός της αγάπης που δημιούργησε τα άστρα»[1]. «Ο χριστιανισμός», συνηγορεί ο Μαρσέλ Γκωσέ στην Απομάγευση του κόσμου, «υπήρξε η θρησκεία της εξόδου απ’ τη θρησκεία, καθότι παραμένει η μόνη δυνατή θρησκεία μιας κοινωνίας χωρίς θρησκεία».

Σε αντίθεση με τις φιλελεύθερες απόπειρες να απαντηθεί το ερώτημα του νοήματος, απόπειρες που αρχίζουν και τελειώνουν στον εαυτό, η χριστιανική απάντηση στο ερώτημα του νοήματος είναι κοινωνική, οικουμενική και καθολική· πριν απ’ oτιδήποτε όμως, είναι υλική και πρακτική. Δεν είναι το νόημα που δίνει ο καθένας στα πράγματα –μια ιδιωτική και διανοητική υπόθεση–, ούτε απόσυρση στον εαυτό, αφοσίωση στο έθνος ή αγάπη για το ίδιο· είναι ενεργός μαρτυρία προς «πάντα τα έθνη», και όπως λέει ο Ήγκλετον, «αγάπη για τους ξένους – όχι γι’ αυτούς που επιθυμείς ή θαυμάζεις».

Όσες στρεβλώσεις κι αν έχουν στοιβαχτεί γύρω από αυτόν τον πυρήνα –από το φόβο του θανάτου, την ενοχή και την αναζήτηση μιας φιγούρας προστάτη, που στρατολογούν πιστούς, ως τις σταυροφορίες, την αποικιοκρατία, την Ιερά Εξέταση και λογής φονταμενταλισμούς–, αυτό το «είδος» αλήθειας του χριστιανικού μηνύματος, και η αίσθηση σκοπού που συνδέεται μαζί του, εξακολουθούν να συγκινούν πιστούς και μη. Ούτε η διαφωτιστική διεκδίκηση της αυτονομίας ή η νιτσεϊκή αναγγελία του «θανάτου του Θεού», ούτε η αισιοδοξία για την πρόοδο της επιστήμης και της τεχνικής, που διαψεύστηκε οικτρά στα στρατόπεδα συγκέντρωσης του 20oυ αιώνα, ούτε τέλος η επιστράτευση του χριστιανισμού στη σύγχρονη «σύγκρουση των πολιτισμών» ή η διαφθορά της φιλανθρωπίας ήταν δυνατό να θεραπεύσουν τη «νοσταλγία του απόλυτου» μετά την έκλειψη των κοινωνιών που οργάνωνε η χριστιανική θρησκεία: τη νοσταλγία της απόλυτης αγάπης για τον άνθρωπο που πάσχει, και που γι’ αυτό είναι αδελφός. Ίσως γιατί, εξακολουθώντας να σκάβει σε πυκνά σκοτάδια, σαν τυφλοπόντικας, είναι αυτός που έχει ανάγκη έναν θεό-Αγάπη – σε αντίθεση με το (κατά φαντασίαν) αυτόνομο υποκείμενο του φιλελευθερισμού, που αντικαθιστώντας το θεό με τον άνθρωπο, κατέληξε ανάδελφος «ειδήμων χωρίς πνεύμα και ηδονιστής χωρίς καρδιά». Έχει, νομίζω, την αξία του ότι η θαυμάσια αυτή διατύπωση δεν μας έρχεται από κάποιο χριστιανό θεολόγο, αλλά από τον επονομαζόμενο «Μαρξ της αστικής τάξης», τον Μαξ Βέμπερ.

***

Ο υλικός κόσμος είναι ένας κόσμος ορίων – ένας περατός κόσμος, εξ ορισμού αφιλόξενος για κάθε Απόλυτο· ιδίως όμως το Απόλυτο της αγάπης, σε έναν τέτοιο κόσμο, είναι από μη νοητό έως επικίνδυνο. Όχι μόνο γιατί τροφοδοτεί νέους φονταμενταλισμούς – την πεποίθηση, όπως λέει ο Ήγκλετον, ότι χωρίς τον πάροχο του Απόλυτου Νοήματος, κάθε οικοδόμημα είναι καταδικασμένο να καταρρεύσει σα σωρός από τραπουλόχαρτα. Είναι επικίνδυνο για έναν επιπλέον λόγο. Ήδη από τα χρόνια της Μεταρρύθμισης, ο Μακιαβέλι σχολίαζε ανήσυχος ότι τα νέα μοναστικά τάγματα διέσωζαν τη θρησκεία από την καταστροφή με την οποία την απειλούσε η ελευθεριότητα των ιεραρχών και των αρχηγών της Εκκλησίας, δίδασκαν όμως στους ανθρώπους να είναι καλοί, αντί να αντιστέκονται στο κακό – αφήνοντας έτσι τους διεφθαρμένους κυβερνήτες ασύδοτους. Αρκετά αργότερα, συμφωνώντας με τον Νίτσε και τον Στίρνερ ότι ο χριστιανισμός εκπαιδεύει δούλους, η αναρχική Έμα Γκόλντμαν έγραφε:

Ο ηθικός και ποιητικός μύθος του Χριστού έχει τόσο βαθιά διαποτίσει τις ζωές μας, ώστε ακόμα και μερικά από τα πιο προχωρημένα μυαλά δυσκολεύονται να χειραφετηθούν από το ζυγό του […] Ο ίδιος ο Χριστός και τα διδάγματά του είναι η ενσάρκωση της υποταγής, της αδράνειας, της άρνησης της ζωής και γι’ αυτό ο άμεσα υπεύθυνος για όσα συνέβησαν στο όνομά του. Οι Πατέρες της Εκκλησίας μπορούν κάλλιστα να κηρύσσουν το ευαγγέλιο του Χριστού. Δεν περιέχει τίποτε το πραγματικά επικίνδυνο για το καθεστώς της εξουσίας και του πλούτου, αλλά αντιθέτως, την ταπείνωση, την μετάνοια και την θλίψη και είναι τελείως αδρανές απέναντι σε κάθε προσβολή και κάθε αίσχος που επιβάλλεται στην ανθρωπότητα.

Όμως η συμμαχία με την εξουσία του πλούτου ή η αντίληψη «κοινών συμφερόντων» δεν έχουν τίποτα το τυπικά χριστιανικό: «Είναι ευκολότερο να περάσει μια καμήλα από την τρύπα που ανοίγει η βελόνα, παρά ο πλούσιος να εισέλθει στην Βασιλεία του Θεού […] Ό,τι είναι αδύνατο για τους ανθρώπους, είναι δυνατό για το θεό» (Ματθ. ιθ’, 24-26). Το πιο σημαντικό: έναν αιώνα μετά τη δημοσίευση της Προτεσταντικής Ηθικής, με την οποία ο Βέμπερ συνδέει το πνεύμα του καπιταλισμού, την ηθική της συσσώρευσης, με την καλβινιστική επιταγή του ασκητισμού ως μόνου δρόμου τη σωτηρία, το φιλελεύθερο πνεύμα της εποχής απορρίπτει την κριτική της Αριστεράς στον καπιταλισμό ως υπερβολικά μαλθακή, δηλαδή «χριστιανική»[2]. Στο σκοτεινό Μεσοπόλεμο, μια τέτοια μομφή προερχόταν από πολύ δεξιότερα: μαρτυρίες όπως του Άλμπερτ Σπεερ, επίσημου αρχιτέκτονα του Τρίτου Ράιχ, ανέφεραν ότι, αν και βαφτισμένος χριστιανός, ο Χίτλερ μιλούσε με περιφρόνηση για τη χριστιανική θρησκεία και τη στάση «πραότητας και μαλθακότητας» που, κατά τον ίδιο, ενέπνεε στους πιστούς – άλλο αν για λόγους τακτικής, ο ίδιος επένδυσε στις σχέσεις του Ράιχ με την Καθολική Εκκλησία.

Αντιλαμβανόμενοι, τουλάχιστον οι πιο διορατικοί, ότι η προτεσταντική ηθική της αέναης συσσώρευσης καταλήγει σε καταστροφικά αδιέξοδα, αδυνατώντας όμως την ίδια στιγμή να παράσχουν άλλο, πειστικότερο νόημα[3], οι φιλελεύθεροι στη Δύση αντααγωνίζονται σήμερα την πίστη και το θρησκευτικό φονταμενταλισμό στο έδαφος του μηδενισμού: οι μεν αρνούνται και την ύπαρξη ακόμα νοήματος, χλευάζοντας κάθε είδους πίστη στο όνομα της ελευθερίας, μετά και το νιτσεϊκό «θάνατο του Θεού» – ο δε πολεμά τους απίστους σα μηχανή αποσταθεροποίησης κρατών και κοινωνιών στο όνομα του χάους, επικαλούμενος εργαλειακά την «καθαρή πίστη».

Στη συνθήκη αυτή, ο πρώτος θάνατος του Θεού, ο θάνατος από αγάπη, το μήνυμα δηλαδή του χριστιανικού Πάσχα, μπορεί να μην είναι από μόνος του δρόμος προς τη «σωτηρία»· αυτή, όπως πάντα, είναι υπόθεση των ίδιων των ανθρώπων. Είναι, ωστόσο, μια υπόμνηση ότι η «θέληση για δύναμη», είτε επικαλείται την πολιτική είτε τη θρησκεία, αν δεν ελέγχεται από μια πειστική απάντηση στο ερώτημα για το νόημα, δεν μπορεί παρά να γεννά δυστοπία και κόλαση.

_______________

Σημειώσεις

[1] Τέρυ Ήγκλετον, Το νόημα της ζωής (μετάφραση: Ανδρέας Ανδρεάδης), Εκδόσεις Θύραθεν 2015

[2] Σε ένα πρόσφατο τέτοιο διάβημα, ο Ανδρέας Πανταζόπουλος απέδιδε στην «ηγεμονική φιγούρα μιας νεο-χριστιανικής ιδεολογίας» την «επιθυμία να είσαι ένοχος» - εννοώντας με αυτό την απόρριψη, εκ μέρους της γαλλικής ριζοσπαστικής Αριστεράς, της εθνικιστικής φρενίτιδας και του κράτους έκτακτης ανάγκης, την επαύριο της επίθεσης του ISIS στο Μπατακλάν. Books' Journal, Δεκέμβριος 2015

[3] Μισέλ Ισσόν, «Η λιτότητα οδηγεί σε αδιέξοδα και τους καπιταλιστές» (μετάφραση: Βίκη Δέμου), Η εποχή, 24.4.2016 

Πηγή: Rednotebook

Δούναι και λαβείν...

Το άρθρο του Γιάνη Βαρουφάκη στην Εφημερίδα των Συντακτών...

Διαβάζω ότι η κυβέρνηση ψάχνει τρόπο να δεσμευτεί νομικά ότι, αν ο μνημονιακός στόχος 3,5% πρωτογενούς πλεονάσματος (δηλαδή πάνω από 6 δισ. ετησίως) δεν μπορεί να επιτευχθεί έως το 2018, τότε...
νέα μέτρα λιτότητας θα ενεργοποιούνται αυτομάτως, έως ότου επιτευχθεί. Δεν μπορώ να φανταστώ μεγαλύτερο ατόπημα!
 Ο υπονομευτικός στόχος του πρωτογενούς πλεονάσματος 3,5%
 Ο πρωθυπουργός πρώτη φορά δεσμεύτηκε στον μεσοπρόθεσμο στόχο πρωτογενούς πλεονάσματος 3,5% του ΑΕΠ την 27η Απριλίου 2015 (ερήμην μου, καθώς γνώριζε ότι δεν θα συμφωνούσα). Οταν τον ρώτησα γιατί το έκανε, μου απάντησε ότι η συμφωνία απαιτεί δούναι και λαβείν.
«Και ποιο είναι το λαβείν μας εν προκειμένω;» ρώτησα. «Θα μας δώσουν κάτι για το χρέος», μου απάντησε. Τότε του επισήμανα πως το επιχείρημά του θυμίζει ψαρά που προσπαθεί να διώξει επιτιθέμενο καρχαρία, ρίχνοντας αίμα στο νερό: «Δεσμευόμενος», του θύμισα, «σε διαρκές πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% από το 2018 και μετά, είναι σαν να δηλώνεις πως το χρέος είναι βιώσιμο. Τους προκαλείς να μη σου δώσουν ποτέ θεραπευτική αναδιάρθρωσή του!»
Συνεπικουρούμενος πλήρως από τον Ευκλείδη Τσακαλώτο, πάσχιζα να θυμίζω στον πρωθυπουργό γιατί ζητούμε την αναδιάρθρωση χρέους: Τη ζητάμε ώστε να είναι εφικτή η μείωση του στόχου πρωτογενούς πλεονάσματος κάτω του 1,5%, σηματοδοτώντας έτσι το τέλος των κλιμακούμενων φοροεπιδρομών, η προσδοκία των οποίων αποτρέπει τους επενδυτές.
Ενα μήνα μετά, σε μια άπελπι προσπάθεια να ανακτηθεί το χαμένο διαπραγματευτικό έδαφος, πρότεινα στον πρωθυπουργό, ως τακτικό ελιγμό, να προσφέρουμε στους δανειστές την εξής «ανταλλαγή»: Εκείνοι θα συμφωνούσαν στη χαλάρωση της λιτότητας (στόχο πρωτογενούς στο 1,5%) κι εμείς θα δεσμευόμασταν νομικά σε αυτοματοποιημένα νέα μέτρα, αν η χαλάρωση δεν αποδώσει μεγαλύτερα δημόσια έσοδα (μέσω της ανάκαμψης της οικονομικής δραστηριότητας).
Οι υπόλοιποι συνάδελφοι της ομάδας διαπραγμάτευσης αντέδρασαν αρνητικά, χαρακτηρίζοντας την πρότασή μου «ενδοτική», «νεοφιλελεύθερη» και λέγοντας -μεταξύ σοβαρού και αστείου- ότι απεκαλύφθη πόσο... «δεξιός» είμαι.

Τα αυτοματοποιημένα μέτρα αντί για το 3,5% του πρωτογενούς πλεονάσματος
Δεν πτοήθηκα. Αν και μειονότητα του ενός, τους εξήγησα ότι, δεδομένης της παραχώρησης στους δανειστές του 3,5% πρωτογενούς από τον πρωθυπουργό, είχαμε δύο επιλογές: είτε θα εισάγαμε την υφεσιακή λιτότητα που απαιτεί ο στόχος του 3,5% πρωτογενούς είτε θα προτείναμε στους δανειστές την πειραματική άρση της λιτότητας υπό τον όρο ότι, αν τα έσοδα που προβλέπαμε από την ανάκαμψη δεν καταγράφονταν εντός διετίας, τότε οι συντελεστές φορολόγησης θα αυξάνονταν και οι δαπάνες θα μειώνονταν (1).
Ο πρωθυπουργός μού έδωσε το πράσινο φως να καταθέσω την πρόταση. Ετσι, στο Eurogroup της 18ης Ιουνίου είπα μεταξύ άλλων: «Αντί να αναλωνόμαστε σε διαφωνίες για το εάν η αύξηση των εσόδων θα γίνει μέσω παραμετρικών ή δυναμικών μέτρων, θα ήταν προτιμότερο να νομοθετήσουμε αυτοματοποιημένο φρένο ελλείμματος (deficit brake), το οποίο θα επιβλέπει ένα ανεξάρτητο Δημοσιονομικό Συμβούλιο».
Η πρότασή μου άλλαξε το κλίμα και έκανε πολλούς υπουργούς Οικονομικών να τη χαρακτηρίσουν εποικοδομητική. Δεν είχε όμως συνέχεια, επειδή στο παράλληλο EuroWorkingGroup ο κ. Χουλιαράκης δεν την έθεσε στο τραπέζι της συζήτησης, με πρωθυπουργική συγκατάθεση βέβαια. Ετσι, χάθηκε μια ευκαιρία χαλάρωσης της λιτότητας, προς μεγάλη χαρά των κ.κ. Βίζερ, Ντάισελμπλουμ και Σόιμπλε, που αντιμετώπισαν την πρότασή μου ως εμπόδιο στα σχέδιά τους για ανατροπή μας μέσα από το κλείσιμο των τραπεζών.
 Αυτά πέρσι. Από τότε κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι. Ο υπονομευτικός στόχος του 3,5% πρωτογενούς πλεονάσματος είναι πλέον νόμος του κράτους (ως μέρος του 3ου Μνημονίου). Παράλληλα, όμως, όπως αποκάλυψαν τα Wikileaks, το ΔΝΤ αντιστέκεται φανερά σε αυτόν τον στόχο με επιχειρήματα πανομοιότυπα με εκείνα που κατέθετα στον πρωθυπουργό, και τα οποία ενστερνιζόταν πλήρως και ο νυν υπουργός Οικονομικών.
 Και πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% και αυτοματοποιημένα μέτρα;
 

Σε προηγούμενο άρθρο στην «Εφ.Συν.» (βλ. «Ούτε Τόμσεν ούτε Βίζερ», 4 Απριλίου 2016) καλούσα τον πρωθυπουργό να εκμεταλλευτεί τη σύγκρουση ΔΝΤ - Βερολίνου, ώστε να αναθεωρηθεί ο στόχος του πρωτογενούς. Σε αυτή την κατεύθυνση θα είχε λογική η δέσμευση σε αυτοματοποιημένα μέτρα μέσω του Δημοσιονομικού Συμβουλίου, εφόσον η τρόικα συμφωνήσει στην άρση της λιτότητας.

«Εφ.Συν.», 4/4/2016 «Εφ.Συν.», 4/4/2016 |

Φευ, η ιδέα που πρότεινα για αυτοματοποιημένα μέτρα μέσω του Δημοσιονομικού Συμβουλίου σήμερα ανασύρεται, όχι ως τακτικός ελιγμός για να αποφευχθεί νέα σκληρή λιτότητα (το 3,5% πρωτογενούς), αλλά για να... επιβληθεί!

Πρώτα η κυβέρνηση αποδέχτηκε τα μέτρα λιτότητας που η ίδια και η Κομισιόν θεωρούν ότι θα πιάσουν το 3,5% πρωτογενούς. Κι αντί να εκμεταλλευτεί τις ενστάσεις του ΔΝΤ, ότι αυτά τα μέτρα δεν αρκούν, για να πιαστεί το 3,5%, και να ζητήσει τη δραστική μείωση του στόχου αυτού, τώρα υιοθετεί τη δική μου «δεξιά» πρόταση, ώστε να πείσει το ΔΝΤ πως δεν θα χρειαστεί η κ. Βελκουλέσκου να επιτρέψει στην Αθήνα να επιβάλει πρόσθετα μέτρα (όταν το 3,5% αποδειχθεί άπιαστο), καθώς θα τα επιβάλει αυτομάτως η ίδια η Ελλάς μέσω του Δημοσιονομικού της Συμβουλίου!

Οχι ένας αυτοματισμός, αλλά... δύο!

Ο όποιος αυτοματισμός μελλοντικών μέτρων (σε περίπτωση υστέρησης εσόδων) είναι χρήσιμος μόνο στον βαθμό που αίρει τη λιτότητα –δηλαδή μας δίνει τη δυνατότητα, με άμεση μείωση του πρωτογενούς πλεονάσματος στο 1,5%, να ακυρώσουμε τη νέα εμβάθυνση του φαύλου κύκλου λιτότητας-ύφεσης-υστέρησης. Δυστυχώς, η κυβέρνηση συμφώνησε εκ προοιμίου να δώσει άμεσα μεγάλη ώθηση στη λιτότητα, δεσμευόμενη μάλιστα να φέρει κι άλλη, όταν ο φαύλος κύκλος πράγματι επιταχυνθεί!

Η κατάσταση αγγίζει τα όρια της φάρσας. Ο υπουργός Οικονομικών, που γνωρίζει άριστα τα πιο πάνω, πρέπει να επιβάλει την τάξη στη στρατηγική της κυβέρνησης. Αν η τρόικα θέλει αυτοματοποιημένο κανόνα, να της προσφέρει... δύο!

• Αυτοματοποιημένο κανόνα που εισάγει (μέσω του Δημοσιονομικού Συμβουλίου) νέα «διορθωτικά» μέτρα στο μέλλον: (α) εφόσον γίνει αποδεκτή η άμεση άρση της λιτότητας (με νέο στόχο πρωτογενούς 1,5%) και (β) εφόσον τα δημόσια έσοδα δεν ανακάμψουν εντός διετίας.
• Αυτοματοποιημένες αποπληρωμές τοκοχρεολυσίων που θα συνδέονται με τον ρυθμό μεγέθυνσης του ΑΕΠ και που θα ακυρώνονται τις χρονιές που το ονομαστικό ΑΕΠ έπεσε κάτω από προσυμφωνημένο ελάχιστο επίπεδο (έτσι ώστε ο στόχος πρωτογενούς 1,5% να συνάδει με τη βιωσιμότητα του χρέους)...

nonews-news.blogspot.gr

Το Πάσχα των απόκληρων και η εξουσία

Γιώργος X. Παπασωτηρίου

 Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης στα αθηναϊκά του διηγήματα περιγράφει «το βίο των παραριγμένων (σ.σ. των αποκλεισμένων, των «κάτω») της κοινωνίας του Άστεως». Ειδικά στο διήγημα «Χωρίς Στεφάνι» σημειώνει ότι «Εις τας Αθήνας, ως γνωστόν, η πρώτη Ανάστασις είναι για τις κυράδες, η δευτέρα(σ.σ. Κυριακή απόγευμα) για τις δούλες… (Η Χριστίνα η δασκάλα) δεν ήθελεν ή δεν ημπορούσε να έρχεται εις επαφήν με τας κυρίας, και υπεβιβάζετο εις την τάξιν των υπηρετριών». Στο ίδιο διήγημα αναφέρονται «Δύο ή τρεις νεαραί μητέρες της κατωτέρας τάξεως του λαού». Είναι προφανές ότι η ταξική διαστρωμάτωση και οι απόκληροι (παραριγμένοι) είναι εδώ εν έτει 1896 και η Εκκλησία αναπαράγει την κοινωνική διαίρεση, παραχωρώντας τη «βασιλεία των Ουρανών» στους έχοντες, αυτούς οι οποίο στο αρχικό χριστιανικό κήρυγμα δεν είχαν καμία θέση εκεί!
Όλες οι μεγάλες ‘’εικόνες’’ μιας εποχής, αυτή του ανθρώπου-μικρόκοσμου, αυτή του καθρέπτη, αυτή της Εκκλησίας –σώμα μυστικό-, αυτή της κοινωνίας -σώμα οργανικό-, όλες οι συμβολικές αναπαραστάσεις της κοινωνικής ιεραρχίας, ρούχα, οικόσημα, και της πολιτικής οργάνωσης, συμβολικά αντικείμενα της εξουσίας, σημαίες και λάβαρα, τελετουργίες χρίσης (από το χρίω), όλο αυτό το μεγάλο corpus εικόνων επανεμφανίζει σε εξωτερικά σημάδια τις βαθιές εικόνες, λιγότερο ή περισσότερο περίπλοκες, ανάλογα με την κοινωνική κατάσταση και το πολιτιστικό επίπεδο του νοητικού σύμπαντος των ανδρών και των γυναικών της συγκεκριμένης εποχής, που συγκεντρώνονται στην κορύφωση του δράματος, στην αναστάσιμη κάθαρση.
Οι «Πάνω» εκείνης τη εποχής, που έχουν έρθει στην Ελλάδα από τις παροικίες, κουβαλούν στη σκευή τους τις κοινωνικές τους διαστρωματώσεις και συνήθειες: «Η κλίμακα της παροικιακής διαστρωματικής σύνθεσης άρχιζε από τον μεγαλοτσιφλικά-μεγαλέμπορα, το βιομήχανο και τραπεζίτη και κατέληγε στο μικρομπακάλη», γράφει ο Νίκος Ψυρούκης. Πάντως, ο πάροικος του 19^ου αιώνα ήταν ένας πολυμορφικός αστός (έμπορος, μεσίτης, τραπεζίτης, τσιφλικάς, ακόμα και παραγωγός-βιομήχανος συγχρόνως), ο οποίος «πηγαίνει στην Ανατολή σαν χρυσοθήρας και λαγωνικό της αποικιοκρατίας. Όμως πιστεύει ότι με τη δράση του αυτή δίνει «τα φώτα του και τις γνώσεις του σε καθυστερημένους λαούς».
Τα ίδια έλεγε και ο Κ. Καραπάνος σε ομιλία του στην Κωνσταντινούπολη. «Για τον πάροικο η Μεγάλη Ιδέα ήταν λιγότερο συνδεδεμένη με την απελευθέρωση και περισσότερο με την επέκταση του ελληνισμού (σ.σ. του ελληνορθόδοξου χριστιανικού πνεύματος) στα πέρατα της Γης». «…Η ανάγκη της προβολής και της επιβολής της παροικιακής ιδεολογίας για ‘’το μεγάλο ιστορικό προορισμό’’ της, διαμόρφωνε καταλυτικά και τον ψυχισμό του πάροικου ‘’εθνικού ευεργέτη’’, που τον έκανε να διαθέτει ένα μέρος της περιουσίας του για πολιτισμικά κοινωφελή έργα στην Ελλάδα και στις παροικίες».
Το 1873 έχουμε την οικονομική κρίση και την αγορά γαιών. Το 1882 οι Άγγλοι καταλαμβάνουν την Αίγυπτο και αρχίζει η περίοδος της αποικιοκρατίας. «Τώρα, εκεί που στάθμευαν αποικιακά στρατεύματα, ο τελευταίος Άγγλος ή Γάλλος λοχίας ήταν κάτι παραπάνω από τον πάροικο τραπεζίτη, μεγαλέμπορα, βιομήχανο…».
Οι τελευταίοι έρχονται στην Ελλάδα. «Από το 1876 -όπως γράφει- ο Αλέξ. Αρ. Οικονόμου-παρετηρείτο αθρόα συρροή εις τας Αθήνας των πλουτισάντων εις το εξωτερικόν Ελλήνων. Εγκαθιστάμενοι εις την ελληνικήν πρωτεύουσαν έφερον μαζί των συνηθείας ευκολιών, καλοπεράσεως… και επεδείκνυον περιφρόνησιν προς τον απλούν, τον «νοικοκυρίστικον» τρόπον ζωής των εγχωρίων. Ανταπέδιδον εις αυτούς την υπεροπτικήν συμπεριφοράν των ξένων προς τους εαυτούς των όταν ζαρωμένοι διέμενον εις τον τόπον εκείνων».
Ο Κ. Καβάφης και ο Γ. Σκληρός διαφοροποιούνται από την παροικιακή ιδεολογία του «ξένου», του «μικρού λευκού» που θέλει να γίνει «μεγάλος», δηλαδή αφεντικό, εκεί όπου ήταν ένας απλός μεσάζων. Γιατί από αυτή παροικιακή ιδεολογία οδηγείς ευθέως στην μετατροπή της Ελλάδας σε Μεγάλη, δηλαδή σε Αποικιοκρατική Μητρόπολη. Αυτή είναι η Μεγάλη Ιδέα. Λίγοι μόνο πάροικοι, όπως οι Καβάφης και Σκληρός στρέφονται κατά των Βρετανών και υπέρ των αποικιοκρατούμενων «βαρβάρων».

Ιδού πως έβλεπαν τους εγχώριους «κάτω» οι νεοεγκατεστημένοι «πάνω»: Ο σημερινός «κατώτερος λαός»(!) αντιστοιχεί στους αρχαίους δούλους που έχοντας δικαιώματα μπορούν να θεωρηθούν «ως αποτελούντες μίαν τάξην», λέει ο Κ. Καραπάνος, τσιφλικάς, χρηματιστής, διπλωμάτης, πολιτικός, αρχαιολόγος (ανέσκαψε την Δωδώνη).

Αλλά αν ο Καραπάνος και οι πάροικοι «πάνω» βλέπουν τους ελλαδίτες «κάτω» ως δούλους, το «βλέμμα» των κατοίκων της παλαιάς Ελλάδας για τους Έλληνες των νέων χωρών, που απελευθερώθηκαν μετά το 1881 και τους βαλκανικούς πολέμους, δεν είναι καλύτερο. Δεν τους θεωρούν «καθ’ ολοκληρίαν Έλληνες»! Όπως δε περιγράφει ο ειδικός ανταποκριτής «Ζ.» της εφημερίδας «Μη Χάνεσαι» το Σεπτέμβριο του 1881 από την Άρτα: «… Εάν ήσο ενταύθα θα επίστευες ότι είσαι ακόμη εις χώραν τουρκικήν. Με απογοητεύει εντελώς ο ηπειρωτικός του λαλείν ιδιωτισμός. Η φουστανέλα και το φέσι, η κάπα και ο κεκρύφαλος. Και –Θεέ μου!- τι άκομψος ενδυμασία!...».
Το απόσπασμα της ανταπόκρισης καθιστά σαφές ότι η ενδυμασία, η στάση του σώματος, οι χειρονομίες, η έκφραση του προσώπου, ολόκληρη η εξωτερική συμπεριφορά των Αρτινών αντιστοιχούσε στη συμβολική τάξη των Τούρκων και όχι των Ελλήνων! Ως γνωστόν, το πώς κάθεται (η οκλαδόν ανθρωπότητα), το πώς κοιμάται (οι Μασάι κοιμούνται όρθιοι), πως τρώει και αφοδεύει, πως χειρονομεί, πως μιλάει και πλένεται κανείς, όλα συνιστούν την «έκφραση του ανθρώπου στο σύνολό του», όλα είναι πολιτισμικές, τουτέστιν κοινωνικές και ιστορικές λειτουργίες, οι οποίες συστήνουν το πολιτιστικό κεφάλαιο των ανθρώπων, τη συμβολική τους ταυτότητα.
Συνεπώς και η πολιτιστική διαδικασία, που είναι η ενσωμάτωση των κοινωνικών περιορισμών και κανόνων από ένα άτομο, έχει μία ιστορία, έχει σχέση με την έξη, με την καθημερινότητα, με τον τρόπο που «βλέπει» τα πράγματα και βιώνει τις καταστάσεις μέσω μίας ιδεολογίας, δηλαδή από την οπτική γωνία θέασης του κόσμου και του κόσμου του. Γι' αυτό, μέσα από τα εξομαλυντικά γάγγλια της συμβολικής τάξης και της συνήθειας, καθώς και μέσω της μετάθεσης, ό,τι επιβάλλεται από την εξουσία δεν εισπράττεται ως ωμή βία.
Η μετάθεση της καταπίεσης προς τα κάτω είναι σημαντικός μηχανισμός διατήρησης της εξουσιαστικής ιεράρχησης της κοινωνίας. Δεν είναι τυχαίο ότι οι συμφοιτητές του Βιζυηνού στην Αθήνα διασκέδαζαν με τη θρακιώτικη προφορά του. Τον έλεγαν «ξενομερίτη» και «τουρκομερίτη». Ήταν ραγιάς στην Κωνσταντινούπολη και «τουρκόσπορος» στην Αθήνα.
Στη σατιρική εφημερίδα «Μη χάνεσαι» ο έκδηλος φθόνος για το χωριατόπαιδο της Βιζύης, που κατόρθωσε να εισχωρήσει στα ευρωπαϊκά σαλόνια, γίνεται εμπάθεια. Το 1882 η ίδια εφημερίδα αποκαλεί τον Βιζυηνό «καραγκιόζη των σαλονίων». Ο Σουρής θα τον αποκαλέσει «ο κορόϊδος» από το «Κόδρος».
Ο Βιζυηνός δεν εντάσσεται, δεν γίνεται Αθηναίος, αλλά ανταπαντά βρίζοντας «τους μυιοχάφτηδες της Αθήνας». Αλλά και ο Μαρίνος Αντύπας θα χαστουκίσει τον βουλευτή γιό του Σλήμαν (στου Ζαχαράτου), γιατί η γυναίκα του τελευταίου τον χαρακτήρισε «λούμπεν»! «Ο Γ.Β(ιζυηνός) είναι γεννημένος δια να παίξη τοιούτον ρόλο επαίτου» γράφει η εφημερίδα, συνεχίζοντας πως δεν τα γράφει αυτά «προς εξευτελισμόν του» αλλά για να καταγράψει «όλα τα αποκτηνούντα στάδια, του υπηρέτου παντοπωλείου, του ψάλτου, του ράπτου, του παπαδοπαίδου, του ιεροσπουδαστού, και αναρπαγείς αιφνιδίως εκ των στρωμάτων της καταγωγής του δια χειρός του κ. Ζαρίφη… διέσωσεν αμόλυντα τα κεφάλαια της χυδαιότητας… περιέφερεν τα κεφάλαια αυτά του παιδός παντοπώλου…».
Αυτά σημειώνει ο Βλάσης Γαβριηλίδης, ένας εξ εκείνων που θεωρούνταν προοδευτικός για την εποχή! Έτσι, αντιλαμβάνεται κανείς τι σήμαινε να είσαι «υπηρέτης παντοπώλου». Χειρότερα κι από κτήνος! Κι αυτό όχι από έναν που ανήκε στους «πάνω». Δεν είναι τυχαίο ότι ο Μαρίνος Αντύπας επιχείρησε αρχικά να οργανώσει τους «υπηρέτες».
Η σύγκρουση παλαιοελλαδιτών και ξενομεριτών είναι σφοδρή. Τελικά λειτουργεί ένα ιδιότυπο ντόμινο απαξίωσης, καθώς οι Αθηναίοι θα αποκαλέσουν τους Θεσσαλούς και Αρτινούς «τουρκόσπορους» και οι Αρτινοί (οι πολίτες –οι άνθρωποι της πόλης, όλοι τους λειτουργοί του πελατειακού παρα-κράτους) θα αποκαλούν τους χωρικούς, τσιπλάκηδες (αβράκωτους) ή «λασπιάδες».
Έτσι, με μία συνεχή κοινωνική μετάθεση, το πνεύμα της εξουσίας διατρέχει ολόκληρη την κοινωνία, καθώς ο καθένας έχει τους «κάτω» του για να αντλεί κύρος εξωτερικό και εσωτερική ικανοποίηση από την όποια εξουσία ή μικροεξουσία του. Για να επιβεβαιώνεται ο Τολστόι, που έλεγε ότι οι «κάτω» δεν εξεγείρονται γιατί σκέφτονται όπως τα αφεντικά τους.
 *Απόσπασμα από το βιβλίο "Το ματωμένο θέρος του 1882"

ArtiNews

Δημοσκοπήσεις: Εργαλεία καταγραφής της κοινής γνώμης... Ή μέσα χειραγώγησης της κοινωνίας;...

Επαναλαμβανόμενα λάθη και αστοχίες έχουν λειτουργήσει καταλυτικά για το κύρος των δημοσκοπήσεων τον τελευταίο καιρό...

Μία από τις πιο ιστορικές εκλογικές αναμετρήσεις στις ...

Ηνωμένες Πολιτείες ήταν αυτές του Νοεμβρίου του 1948. Τότε την εξουσία διεκδικούσαν ο Thomas Dewey για τους Ρεπουμπλικάνους και ο Harry Truman για τους Δημοκρατικούς. Οι εφημερίδες και τα μεγάλα έντυπα της εποχής, υιοθετώντας τυφλά τις δημοσκοπήσεις, μιλούσαν για καθαρή νίκη του Dewey. Όμως, η κάλπη έκρυβε εκπλήξεις και την ημέρα των εκλογών τα πρώτα αποτελέσματα έδειχναν επικράτηση του Truman. 

Όσο εξελισσόταν η βραδιά, βάσει και πάλι των στοιχείων των δημοσκοπήσεων, εξακολουθούσε να αμφισβητείται η πρωτιά του Truman, με αποκορύφωμα το πρωτοσέλιδο της "Chicago Daily Tribune", η οποία στην πρώτη της έκδοση κυκλοφόρησε με τίτλο "Dewey Defeats Truman". Όταν αντιλήφθηκαν ότι ο Truman θα κέρδιζε οριστικά, άλλαξαν αμέσως τον τίτλο, με την εφημερίδα να επικαλείται τα «στοιχεία των δημοσκοπήσεων» για να δικαιολογηθεί στο αναγνωστικό της κοινό. Προκειμένου να εκδικηθεί τις δημοσκοπήσεις, ο νέος Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, Harry Truman, όταν ανέβηκε στο τρένο που θα τον οδηγούσε από το Σεντ Λούις στην Ουάσινγκτον, κρατούσε απέναντι από τους φωτογράφους ένα από τα λανθασμένα εξώφυλλα της "Chicago Daily Tribune". Έτσι, αυτή η φωτογραφία του Τρούμαν με το εξώφυλλο της ήττας του έμελλε να γίνει άγαλμα στη Rapid City, μένοντας στην ιστορία ως το πιο ισχυρό αποδεικτικό στοιχείο της «αξιοπιστίας» των δημοσκοπήσεων. 

Κάπως έτσι, δεν είναι λίγα τα παραδείγματα εκλογικών αναμετρήσεων, και στη χώρα μας, για τα οποία υπήρχαν «νικητές των δημοσκοπήσεων» και «κερδισμένοι των εκλογών», όπως το 2000, ενώ ακόμα και στις τελευταίες εκλογές παρατηρήθηκαν κραυγαλέες διαφορές σε σχέση με τα εκλογικά αποτελέσματα. Αναμφίβολα, οι δημοσκοπήσεις έχουν κυρίαρχο ρόλο στο πολιτικό μας σύστημα. Όμως τα επαναλαμβανόμενα λάθη και οι αστοχίες έχουν λειτουργήσει καταλυτικά για το κύρος τους και οι απορίες αυξάνονται με γρήγορο ρυθμό. Μιλάμε για απλά εργαλεία καταγραφής της κοινής γνώμης ή για μέσα χειραγώγησης της κοινωνίας, επιρροής στα επικείμενα εκλογικά ποσοστά αλλά και για κατευθυνόμενα αποτελέσματα που ικανοποιούν το εκάστοτε πολιτικό κόμμα ή μέσο ενημέρωσης που τις παραγγέλνει; Γιώργος Κοντογιώργης.

Θέτω τους συγκεκριμένους προβληματισμούς στον πρώην πρύτανη του Παντείου Πανεπιστημίου και καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης, Γιώργο Κοντογιώργη. «Όπως όλα, έτσι και οι δημοσκοπήσεις είναι εναρμονισμένες με το πολιτικό σύστημα. Αν αυτό διαθέτει μια υψηλή δυναμική χειραγώγησης –γι' αυτό και πολλές φορές χρησιμοποιώ τον όρο "κομματοκρατία", σημαίνει ότι θα προσπαθήσει να εναρμονίσει όλα τα δημόσια και θεσμικά όργανα λειτουργίας προς το δικό του κλίμα. Χαρακτηριστικό είναι ότι οι δημοσκοπήσεις δεν υπαγορεύονται απλώς από μια τρίτη δύναμη ή από τη λογική της περιέργειας, αλλά παραγγέλνονται. Επομένως, η παραγγελία από τις πολιτικές δυνάμεις και τα ΜΜΕ συνεπάγεται ταυτόχρονα και την αυτονόητη κατεύθυνση των ερωτημάτων. Ανεξαρτήτως τού αν βάζουν, έτσι κι αλλιώς, λίγο το χέρι τους για να βγάλουν τα αποτελέσματα που επιθυμούν, με τις ίδιες τις ερωτήσεις κατευθύνουν τη σκέψη του ερωτώμενου σε απαντήσεις που επιδιώκει το σύστημα εξουσίας. Γι' αυτό και δεν θα δούμε ποτέ να ερωτώνται οι πολίτες αν θέλουν ένα άλλο πολιτικό σύστημα, που να μην είναι ένα σύστημα της κυριαρχίας των πολιτικών κομμάτων και της εναλλαγής αυτών, καθώς και αν θέλουν μια άλλου τύπου συμμετοχή ή έλεγχο αυτού του συστήματος από την κοινωνία. Άρα, μήπως να τους ρωτούσαμε, αν θέλουν να μην είναι ιδιωτική κοινωνία και άθροισμα ανθρώπων που ο καθένας λειτουργεί την ατομικότητά του με τον τρόπο της ιδιώτευσης, ώστε να γίνει εταίρος της πολιτείας; Φυσικά, εμείς θα διαβάσουμε ερωτήματα όπως το αν μας αρέσει ο ένας ή ο άλλος, αν έχει πιο ωραία μάτια ή ποιος είναι ο καλύτερος και δεν είναι τυχαίο ότι στην κορυφή των δημοσκοπήσεων πάντα βρίσκονται εκείνοι που αναλαμβάνουν τις λιγότερες ευθύνες», απαντά ο κ. Κοντογιώργης. 

Σε ακραίες περιπτώσεις μπορεί να φτάσουμε και σε απόλυτη διαστροφή της πραγματικότητας. Το πρόβλημα εδώ δεν είναι βέβαια το εργαλείο, αλλά οι προθέσεις όσων το χρησιμοποιούν. Άλλωστε, χειραγώγηση της κοινής γνώμης δεν επιχειρείται μόνο μέσω των δημοσκοπήσεων αλλά κυρίως μέσω του τρόπου που τα ΜΜΕ πλαισιώνουν και στη συνέχεια "αφηγούνται" την πραγματικότητα.

Τι προσπαθούν να πετύχουν οι δημοσκοπήσεις, θέτοντας συγκεκριμένες ερωτήσεις, που ταυτόχρονα είναι διφορούμενες; «Καθοδηγούν τα μυαλά των ανθρώπων, ώστε να μη σκέφτονται. Δείτε, για παράδειγμα, το θέμα της αποχής. Πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό ζήτημα, το οποίο στις μετρήσεις έχει κουκουλωθεί σκοπίμως. Κανείς δεν ρώτησε τι είναι αυτό που τη δημιουργεί και γιατί δεν θέλει να πάει κάποιος να ψηφίσει. Το ίδιο θα αντικρίσουμε και σε άλλες περιπτώσεις, όπως στο ερώτημα που είδα πρόσφατα: "θα φεύγατε από την Ελλάδα;". Στη δημοσκόπηση οι ερωτώμενοι είχαν απαντήσει ότι σε ποσοστό 67% θα επέλεγαν να φύγουν από την Ελλάδα. Αυτό το νούμερο, αν παρουσιαζόταν σε μια άλλη χώρα, θα είχε προκαλέσει σεισμό. Εδώ το καλύψαμε και δεν είχαν καν την ευθιξία να ρωτήσουν ή να αναλύσουν το "γιατί", παρά η απάντηση που έδιναν ήταν ότι δεν βρίσκουν εργασία στη χώρα μας. Όλοι αντιλαμβανόμαστε ότι αυτοί οι άνθρωποι δεν αισθάνονται φιλική την Ελλάδα προς αυτούς αλλά εχθρική, καθώς και ότι είναι υπό διωγμό. Άρα, η έννοια της χειραγώγησης έχει πολλά επίπεδα και αφορά τη λογική του αυτονόητου, της υπαγόρευσης με λίγο αλατοπίπερο για την απαραίτητη προσομοίωση στο σκοπούμενο, καθώς και την αρχή της ενιαίας σκέψης που σου υπενθυμίζει συνεχώς ότι αυτό το πολιτικό σύστημα έχουμε, είτε σας αρέσει είτε όχι. Μια εταιρεία δημοσκοπήσεων, αν είχε την ανάλογη ανεξαρτησία, θα έπρεπε να θέτει ερωτήματα που ακουμπούν την απέναντι πλευρά και τα ερωτήματα να μην είναι καθεστωτικά. Σκεφτείτε ότι πολλές φορές ακούμε να λένε οι πολιτικοί μας με υψηλή ολιγαρχική περιφρόνηση ότι δεν κυβερνούν με βάση τις δημοσκοπήσεις και ταυτόχρονα το μόνο στοιχείο που διαπιστώνουμε σε όλες τις μετρήσεις είναι ότι σε καμία δεν υπάρχει συμφωνία της κοινωνικής βούλησης με τις πολιτικές της εκάστοτε κυβέρνησης, παρά μια πλήρης ανακολουθία. Θα δείτε τους πολίτες να επιλέγουν τη νέα ελπίδα, παρόλο που στη συνέχεια απαντούν ότι τελικά αυτή θα τους προδώσει. Αναντίρρητα, είναι ένας μοχλός μιας αυστηρής ολιγαρχίας με εξουσιαστικό πρόσημο και τα υπόλοιπα είναι παραμύθια για να κοιμίζουν τα μυαλά των ανθρώπων και να τους εκφοβίζουν με διλήμματα του τύπου: "κοινοβουλευτισμός ή δικτατορία"» καταλήγει ο κ. Κοντογιώργης.

Αναμφίβολα, οι δημοσκοπήσεις αποτελούν ένα πολύτιμο εργαλείο για την καταγραφή ρευμάτων που διαμορφώνονται στην κοινωνία. Για να είναι, όμως, επωφελής η χρήση τους, υφίσταται μια σειρά από προϋποθέσεις» επισημαίνει ο κ. Σεραφείμ Σεφεριάδης, αναπληρωτής καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και Life Member στο Πανεπιστήμιο του Καίμπριτζ. Τον ρωτώ ποιες είναι αυτές.

«Τρεις είναι, κατά τη γνώμη μου, οι πιο βασικές. Η πρώτη και πιο σημαντική συνίσταται στο γεγονός ότι οι δημοσκοπήσεις δεν είναι και δεν θα πρέπει να εκλαμβάνονται ως υποκατάστατα θεσμών για την επίσημη καταγραφή της άποψης των πολιτών. Τείνουμε να στηριζόμαστε τόσο πολύ στις δημοσκοπήσεις ακριβώς διότι βιώνουμε μια κραυγαλέα κρίση εκπροσώπησης – τόσο με την έννοια ότι οι πολίτες έχουν πολύ λιγότερες ευκαιρίες να διατυπώνουν τη γνώμη τους απ' όσο θα έπρεπε (είναι πλέον περίπου παγιωμένη μια λογική πληρεξουσιότητας στη λειτουργία του πολιτικού προσωπικού), όσο και με την έννοια ότι άλλα ψηφίζουν οι πολίτες και άλλα εφαρμόζονται. Φυσικό είναι στις συνθήκες αυτές να αναζητείται εναγώνια, αλλά και υποβολιμαία, η εκ των υστέρων νομιμοποίηση παράτυπων πολιτικών πρακτικών μέσω των δημοσκοπήσεων – και εκεί ανακύπτει και το πρόβλημα της επικοινωνιακής χειραγώγησης της κοινής γνώμης, προκειμένου να αναδειχθούν ειδικές και μόνον όψεις των προβλημάτων. Σε ακραίες περιπτώσεις μπορεί να φτάσουμε και σε απόλυτη διαστροφή της πραγματικότητας. Το πρόβλημα εδώ δεν είναι βέβαια το εργαλείο, αλλά οι προθέσεις όσων το χρησιμοποιούν. Άλλωστε, χειραγώγηση της κοινής γνώμης δεν επιχειρείται μόνο μέσω των δημοσκοπήσεων αλλά κυρίως μέσω του τρόπου που τα ΜΜΕ πλαισιώνουν και στη συνέχεια "αφηγούνται" την πραγματικότητα» λέει ο κ. Σεφεριάδης.   Τι χρειάζεται να γίνει για να αντιμετωπιστεί το συγκεκριμένο πρόβλημα; «Ένας γενικός εκδημοκρατισμός στο τοπίο αυτό. Διαφάνεια στον τρόπο που παρουσιάζονται τα γεγονότα, περισσότερος έλεγχος και περισσότερη λογοδοσία. Οι υποβολιμαίες δημοσκοπήσεις είναι, με άλλα λόγια, το σύμπτωμα μιας γενικότερης παθογένειας, δεν είναι η αιτία του – άρα, εκεί, στο εν πολλοίς αδιαφανές τοπίο της ενημέρωσης είναι που πρέπει κυρίως να στρέψουμε την προσοχή μας. Η παραθεσμική γιγάντωση των ΜΜΕ αποτελεί, άλλωστε, συστατικό στοιχείο της δημοκρατικής συρρίκνωσης των τελευταίων χρόνων», υποστηρίζει και τον ρωτώ ποιες είναι οι άλλες δύο προϋποθέσεις.   «Είναι αυτές που αφορούν τις δημοσκοπήσεις πιο άμεσα. Πρέπει, καταρχάς, να σχεδιάζονται με τρόπο που δεν θα αποκλείει τεχνητά όψεις των προβλημάτων που εξετάζονται, είτε μέσω του ευθύ αποκλεισμού σημαντικών ερωτήσεων είτε μέσω της αποτύπωσης "μερικών", μισών αληθειών, που κατά κανόνα παραπλανούν και συσκοτίζουν, αντί να φωτίζουν.
Πρόκειται για πρόκληση που, αν καταφέρναμε να υπερβούμε τις πολιτικές ιδιοτέλειες που ανέφερα προηγουμένως, είναι σε μεγάλο βαθμό τεχνικής υφής. Στον τομέα αυτό υπάρχει, πιστεύω, επάρκεια που, σε συνδυασμό με νέους, εύρωστους θεσμούς πολιτικής λογοδοσίας, θα μπορούσαν να διαμορφώσουν ένα τοπίο όπου οι δημοσκοπήσεις θα έπαιζαν έναν επωφελή ρόλο.
Συναφώς τεχνικής υφής είναι και η τελευταία προϋπόθεση που θα ήθελα να επισημάνω, ότι είναι σαφές πως δημοσκοπήσεις δεν μπορεί να κάνει ο καθένας, συνεπώς απαιτείται η θέσπιση σοβαρών διαδικασιών πιστοποίησης και ελέγχου της επιστημονικής επάρκειας των φορέων που τις αναλαμβάνουν. Ακριβώς λόγω του μεγάλου ρόλου που, όπως είπα, κακώς διαδραματίζουν στις σημερινές συνθήκες, δεν πρέπει να αφήσουμε τις δημοσκοπήσεις να καταντήσουν ένα απλό εμπόρευμα (όπως ούτε και η ενημέρωση, συνολικά, πρέπει να αντιμετωπίζεται ως εμπόρευμα). Όλα αυτά τα όντως δύσκολα ζητήματα μπορούν να αντιμετωπιστούν με έναν και μόνο τρόπο, μέσω της δημοκρατικής εμβάθυνσης. Οι δημοσκοπήσεις, όπως και η ενημέρωση συνολικότερα, έχουν εξελιχθεί στις μέρες μας σε ένα "μαύρο κουτί", όπως λέμε στην πολιτική επιστήμη, που, ενώ τα αποτελέσματα των διεργασιών που συντελούνται στο εσωτερικό του επηρεάζουν τη ζωή μας καταλυτικά, η υφή και η ιδιοσυστασία του γίνονται όλο και πιο απρόσιτες. Χρειάζονται πάραυτα θεσμοί, ώστε η κατάσταση αυτή να αναταχθεί», εξηγεί.
Πριν από λίγες μέρες είδε το φως της δημοσιότητας ακόμη και μια δημοσκόπηση που παρέθετε ποσοστά για την προέλευση των προσφύγων ή για τη χώρα στην οποία θέλουν να καταφύγουν. Με τη μυρωδιά των εκλογών να αιωρείται πάνω από τη χώρα μας, είναι σίγουρο ότι οι δημοσκοπήσεις θα συνεχίσουν να μας απασχολούν και να κινούνται στην ίδια λογική. Οι κανόνες ακόμη αναμένονται, το πλαίσιο στο οποίο θα διεξάγονται ακόμη περισσότερο, και το ζήτημα που ανακύπτει σαφέστατα είναι να μην καταλήξουμε σε αυτό που έλεγε ένας κορυφαίος Αμερικανός λογογράφος, ο Ρόμπερτ Όρμπεν: «Έχετε κι εσείς την εντύπωση ότι ο μόνος λόγος που γίνονται εκλογές είναι για να διαπιστωθεί αν οι δημοσκοπήσεις είναι σωστές;». 

nonews-news.blogspot.gr

Πάσχα Ελλήνων Πάσχα

Το Πάσχα είναι η λαμπρότερη γιορτή της Χριστιανοσύνης. Στις εκκλησίες, οι πιστοί βιώνουν με κατάνυξη, ευλάβεια και συντριβή τα Πάθη του Θεανθρώπου και την κορύφωση του Θείου Δράματος, αναμένοντας το ελπιδοφόρο μήνυμα της Ανάστασης. 
Βέβαια, το Πάσχα είναι μια εβραϊκή γιορτή αλλά δεν πειράζει, αφού εμείς έτσι τα βρήκαμε από τους προγόνους μας, οπότε οφείλουμε να τα συνεχίσουμε· από την άλλη, από τους προγόνους μας βρήκαμε και λάμπες με πετρέλαιο, αλλά κάποια στιγμή βάλαμε ηλεκτρικό ρεύμα – φυσικά, αυτό καθόλου δεν μας βοήθησε γιατί συνεχίζουμε να μη βλέπουμε την τύφλα μας.
Παλαιότερα, με την είσοδο στη Μεγάλη Εβδομάδα, σε κάποιες περιοχές της χώρας οι πιστοί δεν έτρωγαν τίποτα τις τρεις πρώτες μέρες, παρά έπιναν μόνο λίγο νερό· αυτό δεν ισχύει πια γιατί, αν δουλεύεις τρεις μέρες νηστικός, θα πέσεις ξερός και θα φρακάρουν οι δρόμοι από τα ασθενοφόρα με τους πιστούς.
Τώρα πια, τα περισσότερα έθιμα του Πάσχα αρχίζουν κυρίως τη Μεγάλη Πέμπτη, γιατί την ημέρα αυτή ξεκινούν οι προετοιμασίες για το ξεκοίλιασμα που θα ρίξουμε παραδοσιακά ανήμερα το Πάσχα.
Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα οι περισσότεροι να χάνουν το «Τροπάριο της Κασσιανής», που είναι διαχρονική επιτυχία αλλά χάνεται τη Μεγάλη Τρίτη· θα μπορούσε η Ιερά Σύνοδος να το μεταφέρει δυο τρεις μέρες αργότερα, ώστε να γίνει ακόμα μεγαλύτερο σουξέ.
Το πιο δημοφιλές έθιμο είναι το βάψιμο των κόκκινων αυγών αλλά και το τσούγκρισμά τους – αυτό είναι απόλυτα λογικό, γιατί σε ποια άλλη περίπτωση μπορείς να πεις στον άλλον μπροστά σε σαράντα νοματαίους «μ’ έσπασες, αλλά γύρνα τώρα τον κώλο και θα σου δείξω εγώ»;
Εξαιρετικά δημοφιλής είναι και η περιφορά του Επιταφίου, που δίνει σε όλες τις κυρίες τη δυνατότητα να επιδείξουν τις τελευταίες δημιουργίες της υψηλής ραπτικής αλλά και τα εσώρουχά τους, περπατώντας αργά στα καντούνια του χωριού και δίνοντας με αυτόν τον τρόπο μια χαρούμενη νότα σ’ αυτήν την –πένθιμη κατά τ’ άλλα– ημέρα.
Ο Επιτάφιος στολίζεται από ανύπαντρες κοπέλες, γιατί οι υπόλοιπες βρήκαν άντρα και δεν τις νοιάζει πια και τόσο το Θείο Δράμα.
Γενικά οι ανύπαντρες έχουν δουλειές με φούντες αυτές τις μέρες, γιατί τη μια μαζεύουν τα λουλούδια από τους αγρούς, την άλλη στολίζουν τον Επιτάφιο, μετά ξενυχτάνε δίπλα στον Εσταυρωμένο, και το πρωί κουτουλάνε από την κούραση.
Γι’ αυτό είναι ανύπαντρες – πώς να βρουν άντρα μετά από τόσο χαμαλίκι;
Πάντως, η παράδοση λέει πως οι ανύπαντρες πρέπει να παίρνουν το Φως της Ανάστασης από άντρα, για να παντρευτούν μέσα στο χρόνο· αν το πάρουν από γυναίκα, θα τις βλέπουν οι άντρες στο δρόμο και θα το βάζουν στα πόδια σαν να είδαν τον Σατανά.
Αυτές τις μέρες γίνεται εύκολα αντιληπτό πόσο πλούσια είναι η παράδοση του λαού μας σε έθιμα.
Τα περισσότερα απ’ αυτά έχουν τις ρίζες τους στην Τουρκοκρατία και την Ενετοκρατία· ευτυχώς που πέρασαν αυτοί οι ευγενικοί λαοί από τα μέρη μας κι έχουμε και κανα έθιμο της προκοπής.
Στην Κέρκυρα, το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου μετά την Πρώτη Ανάσταση, οι κάτοικοι πετούν από τα μπαλκόνια και τα παράθυρα κανάτια με νερό.
Παραδοσιακά την αρχή κάνει ο Τόλης Βοσκόπουλος, που πετάει πολύ μεγάλα κανάτια – αν και όλοι περιμένουν πότε θα μπερδευτεί ο Τόλης και, αντί για κανάτι με νερό, θα πετάξει την Άντζελα Γκερέκου στους ψηφοφόρους της.
Το έθιμο με τα κανάτια είναι πολύ δημοφιλές στα Επτάνησα αλλά, με την προβολή που έχει από την τηλεόραση τα τελευταία χρόνια, μη σας φανεί περίεργο αν ακούσετε στις ειδήσεις πως ένας πιστός έφαγε το σταμνί με το νερό στο κεφάλι ενώ περπατούσε αμέριμνος στην Πανεπιστημίου. 
Στη Ζάκυνθο υπάρχει και Επιτάφιος για ξενύχτηδες, μιας και η έξοδος του Επιταφίου στο ναό του Αγίου Νικολάου των Ξένων γίνεται στις 4 τα ξημερώματα.
Στην Ύδρα, από την άλλη, βάζουν τον Επιτάφιο στη θάλασσα.
Γενικά, τον Επιτάφιο –ανάλογα με την περιοχή– τον κάνεις ό,τι θέλεις: τον βάζεις στη θάλασσα, τον πετάς με αλεξίπτωτο στον γκρεμό, άμα έρθεις στα κέφια τον παίρνεις και στο σπίτι σου, για σουβενίρ.
Τον Επιτάφιο τον σηκώνουν στους ώμους τους οι άντρες· πάλι καλά, γιατί αν έπρεπε να το κάνουν κι αυτό οι έρμες οι ανύπαντρες, θα κλατάρανε εντελώς.
Σε πολλές περιοχές της χώρας, τις μέρες αυτές γίνεται και το κάψιμο του Ιούδα ή Οβριού – οι νέοι περιφέρουν ένα ομοίωμα του Ιούδα παραγεμισμένο από ξύλα και άχυρα, και στη συνέχεια του βάζουν φωτιά για να τιμωρήσουν τον προδότη.
Το έθιμο αυτό έχει ενοχλήσει στο παρελθόν ακόμα και το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, που κατηγόρησε τη χώρα μας για αντισημιτισμό· θα πρέπει να καταλάβουν όλοι πως το κάψιμο του Οβριού είναι συμβολικό και πως δεν μπορούμε να καίμε κάποιον έλληνα προδότη αντί για τον Ιούδα, γιατί είμαστε τόσο ρουφιάνος λαός που θα είχαμε καεί όλοι και δεν θα υπήρχε κανείς να διατηρήσει αυτό το πατροπαράδοτο έθιμο.
Στο κάτω κάτω της γραφής, εβραϊκό έθιμο είναι το Πάσχα, Εβραίο καίμε· αν ήταν ελληνικό, θα καίγαμε Έλληνα.
Το βράδυ της Ανάστασης οι πιστοί χτυπούν τα στασίδια της εκκλησίας, κουνάνε τους πολυέλαιους, πετάνε μπουγέλα στον παπά, και γενικά κάνουν ό,τι μαλακία τούς κατέβει στο κεφάλι.
Έξω από τις εκκλησίες ο χαβαλές συνεχίζεται με πυροβολισμούς, πυροτεχνήματα, δυναμίτες και χειροβομβίδες, με αποτέλεσμα κανείς να μη δίνει σημασία στις ανύπαντρες, που έχουν βάλει τα καλά τους και ψάχνουν εναγωνίως για γαμπρό.
Ανήμερα το Πάσχα οι Έλληνες στήνουν ένα τρικούβερτο γλέντι από τη μια άκρη της χώρας ως την άλλη, και η κατάνυξη δίνει τη θέση της στην κρασοκατάνυξη και τον παραδοσιακό οβελία· αφού με τη νηστεία της Σαρακοστής και το στόλισμα του Επιταφίου εξολοθρεύσαμε τη χλωρίδα της χώρας, ήρθε και η ώρα της πανίδας.
Το έθιμο του σουβλιστού αρνιού το πήραμε από τους Εβραίους.
Μια άλλη εκδοχή λέει πως το έθιμο προέρχεται από την αρχαία Ελλάδα – ο Σωκράτης και ο Περικλής είχαν ψησταριά στο Μοναστηράκι, δίπλα στον Μπαϊρακτάρη, και έφτιαχναν φοβερό κοκορέτσι και γαρδούμπα.
Καλή Λαμπρή!

pitsirikos.net

Η αναπόφευκτη έξοδος από το ευρώ

Του Πέτρου Παπακωνσταντίνου 
 

Το ερώτημα δεν είναι πλέον το αν, αλλά το πότε, πως και με ποιους. 

Η αριστερά οφείλει να υπερβεί άμεσα δισταγμούς και βυζαντινολογίες για να δώσει το δικό της, πειστικό σχέδιο 

 

Η εμπλοκή στις διαπραγματεύσεις με τους δανειστές για το εφιαλτικό πακέτο των 5,4+3,6 δισ αποκαλύπτει κάτι πολύ σοβαρότερο από το προδιαγεγραμμένο αδιέξοδο της κυβέρνησης Τσίπρα: την αδυναμία του οργανικά εξασθενημένου ελληνικού καπιταλισμού να συνεχίσει να αναπαράγεται- έστω και με τους επαχθέστερους, για τα λαϊκά στρώματα, όρους- στο ανταγωνιστικότατο περιβάλλον της ευρωζώνης. Την πικρή αυτή αλήθεια συνειδητοποιούν εσχάτως ακόμη και απολύτως συστημικοί οικονομικοί και πολιτικοί παράγοντες, οι οποίοι μέχρι χθες κινούνταν στη λογική του “πάση θυσία στο ευρώ”, αλλά αναγκάζονται τώρα, κάτω από την ασφυκτική πίεση των πραγμάτων, να αναζητήσουν εναγωνίως εναλλακτικές λύσεις.
Υπό το κράτος πανικού, ο Αλέξης Τσίπρας εκλιπαρεί για κάποιο σωσίβιο από τους Ολάντ, Γιούνκερ, Σουλτς και λοιπούς όψιμους “φίλους” του, ενώ άνθρωποι του περιβάλλοντός του ψιθυρίζουν ότι μπορεί να ξαπανάμε σε εκλογές ή δημοψήφισμα αν Σόιμπλε και ΔΝΤ επιμείνουν μέχρι τέλους. Ποιος μπορεί, άραγε, να δώσει βάση σε αυτούς τους λεονταρισμούς, όταν η ίδια κυβέρνηση θέτει ήδη σε εφαρμογή, προτού καν τον νομοθετήσει, τον “αυτόματo κόφτη” στις δημόσιες δαπάνες, με τις 4.000 απολύσεις αναπληρωτών εκπαιδευτικών που προοιωνίζεται η νέα ρύθμιση για το ολοήμερο σχολείο; Και πώς θα αποτολμήσει εκλογές ή δημοψήφισμα αυτή η κυβέρνηση όταν είναι τόσο νωπή η ταπεινωτική κωλοτούμπα του περασμένου Ιουλίου, με “το ΟΧΙ που έγινε ΝΑΙ”, όπως αναλύουν στο ενδιαφέρον, ομώνυμο βιβλίο τους, που εκδόθηκε πρόσφατα, οι Χ. Λάσκος και Δ. Παπαδάτος;
Δεν χρειάζεται να είναι κανείς καθητηγής οικονομικών επιστημών για να αντιληφθεί ότι το δρομολογημένο “μνημόνιο plus”, ακόμη κι αν περάσει με τις ελάχιστες κοινωνικές και πολιτικές αντιδράσεις, δεν υπάρχει καμία περίπτωση να “πετύχει”, έστω και πατώντας επί πτωμάτων. Η περαιτέρω συρρίκνωση της ζήτησης σε μια οικονομία που βρίσκεται σε βαθειά υφεσιακή καταστολή εδώ και έξι χρόνια, με μια ανεργία της τάξης του 25%, θα νεκρώσει ακόμη περισσότερο την αγορά, προκαλώντας νέα κύματα χρεοκοπιών και απολύσεων. Οι αστρονομικοί στόχοι για το πρωτογενές πλεόνασμα, που ήδη στάζει αίμα, είναι απολύτως βέβαιο ότι δεν θα εκπληρωθούν, πράγμα που αναγνωρίζουν εκ των προτέρων οι δανειστές με την επιμονή τους στα “εφεδρικά μέτρα”. Μια επιμονή που στέλνει το μήνυμα σε όλους τους υποψήφιους επενδυτές: μείνετε μακριά από το ναρκοπέδιο που λέγεται Ελλάδα, εκτός αν είναι να πάρετε κοψοχρονιά κανένα φιλέτο από τις σάρκες του εναπομείναντος κοινωνικού πλούτου.
Όταν το όχημα που οδηγείς πηγαίνει σε αδιέξοδο δρόμο και ο τοίχος είναι πια ορατός, μία λύση μόνο υπάρχει: να βάλεις όπισθεν και να κινηθείς στην αντίθετη κατεύθυνση! Η Ελλάδα βρίσκεται σήμερα μόνο λίγα μέτρα πριν από τον τοίχο. Η δραματική αλλαγή κατεύθυνσης, προς την έξοδο από την ευρωζώνη, επιβάλλεται επί ποινή οικονομικού και κοινωνικού “πυρηνικού χειμώνα”. Το ερώτημα που τίθεται εκ των πραγμάτων δεν είναι πλέον αν θα φύγουμε από το ευρώ, αλλά πότε, πως, με ποιους, εναντίον ποίων θα φύγουμε.
Όπως τονίζει, στο εξαιρετικά διεισδυτικό άρθρο του, που δημοσιεύεται σ' αυτή την ιστοσελίδα, ο οικονομολόγος Β. Βενιζέλος, ένα ορισμένο Grexit θα το ήθελαν ή πάντως θα το αποδέχονταν ως αναπόφευκτο και επιθετικότατες δυνάμεις του διεθνούς, χρηματιστικού κεφαλαίου, στη λογική που απεργάζεται, καιρό τώρα, ο Β. Σόιμπλε. Το εναλλακτικό “Σχέδιο Β” αυτών των κύκλων είναι, στις αδρές γραμμές του, γνωστό: “Εθνικό” νόμισμα χωρίς εθνική νομισματική πολιτική, προσδεδεμένο σε μια σφιχτή ισοτιμία με το ευρώ (κάτι που σημαίνει ότι η Ελλάδα θα συνεχίσει να υφίσταται τις επιπτώσεις του γερμανικού εργασιακού- οικονομικού ντάμπινγκ), διατήρηση του επαχθούς χρέους και των ιδιωτικοποιήσεων τραπεζών και υποδομών, νέο κύμα μαζικής φτωχοποίησης του ελληνικού πληθυσμού. Ένα παρόμοιο, συναινετικό (με τους δανειστές) Grexit θα αποτελούσε πραγματική κοινωνική καταστροφή, την οποία μάλιστα οι συστημικές δυνάμεις θα επιχειρήσουν να φορτώσουν στις αριστερές, αντι- ΕΕ δυνάμεις, ισχυριζόμενες ότι πράττουν αυτό που εμείς πάντα θέλαμε!
Σ'αυτό το φόντο, είναι απολύτως επιτακτική η ανάγκη να προβληθεί στην πλατύτερη δυνατή κλίμακα, με τον πιο πειστικό τρόπο, η λυτρωτική, εναλλακτική λύση του αριστερού, λαϊκού, δημοκρατικού Grexit, στον αντίποδα ενός ελεγχόμενου, ολέθριου “Grexit αλα Σόιμπλε”. Όσοι, κάτω από τις υπαρκτές δυσκολίες, υιοθετούν αμυντική στάση και αποφεύγουν να πάρουν θέση σ' αυτό το κομβικό, για κάθε αριστερή, εναλλακτική πρόταση πρόβλημα, προσφέρουν κάκιστες υπηρεσίες στην υπόθεση του λαϊκού, αντιμνημονιακού αγώνα. Αν δεν δώσουμε εμείς τη δική μας, ανατρεπτική πρόταση, το κενό θα έρθουν να το καλύψουν συστημικές, ενδεχομένως δεξιές- εθνικιστικές δυνάμεις (η ακροδεξιά “Εθνική Ενότητα” κάνει ήδη πρόβες σ' αυτόν τον ρόλο).
Εξίσου αρνητικές υπηρεσίες προσφέρουν όσοι, όπως η ηγεσία του ΚΚΕ, “πετάνε την μπάλα στην εξέδρα” παραπέμποντας την έξοδο από το ευρώ στον... σοσιαλισμό και την κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής, δηλαδή στις ελληνικές καλένδες. Αλλά και όσοι, σ' αυτές τις τόσο κρίσιμες για το λαό και τον τόπο στιγμές, αναλώνονται σε πλειστηριασμούς υπεραριστερών διακηρύξεων, θέτοντας ως άμεσο στόχο την ταυτόχρονη έξοδο από ευρώ και Ε.Ε., κάτι που πρακτικά διαγράφει την έξοδο από την ευρωζώνη ως κομβικό ζήτημα του κοινωνικού και πολιτικού αγώνα. Είναι πολύ εύκολο να ανεβάζεις τον πήχυ όσο σου αρέσει και να κατακεραυνώνεις για έλλειψη αποφασιστικότητας όσους δεν σε ακολουθούν. Μόνο που δεν είναι και τόσο τιμητικό να περνάς διαρκώς πολύ κάτω από τον πήχυ, καμαρώνοντας για το “θάρρος” σου.
Ασφαλώς, η ρήξη και η αποδέσμευση από την Ε.Ε. θα έρθει, αργά ή γρήγορα, και μάλλον γρήγορα, στην ημερήσια διάταξη. Αλλά το να κόψει στην πράξη, ο λαός- και όχι στα χαρτιά, η άλφα ή βήτα οργάνωση- τον Γόρδιο Δεσμό του ευρώ είναι το αναγκαίο, σήμερα, εφαλτήριο για τα ακόμη αποφασιστικότερα άλματα που θα ακολουθήσουν.
Η πρακτική πείρα των λαϊκών δυνάμεων και όχι οι από καθέδρας διακηρύξεις είναι το αποτελεσματικότερο πολιτικό σχολείο. Η συμπυκνωμένη πείρα των τελευταίων 15 μηνών έπεισε και πείθει με επιταχυνόμενους ρυθμούς ευρύτερα στρώματα εργαζομένων για τις ολέθριες επιπτώσεις της παραμονής μας στην ευρωζώνη. Η μεταστροφή στο θέμα του Grexit καταγράφεται ήδη σε όλες τις δημοσκοπήσεις, ό,τι επιφυλάξεις κι αν δικαιολογημένα τρέφει κανείς για πολλές από τις εταιρείες που τις πραγματοποιούν. Ο λαός μπορεί να αντιληφθεί ότι, εάν είχαμε βγει από το ευρώ, με αριστερούς, δημοκρατικούς όρους, από το 2010, αντί να μπούμε στην εφιαλτική, καθοδική έλικα των μνημονίων, θα είχαμε ξεπεράσει προ πολλού τις δυσκολίες της μεταβατικής περιόδου και θα είμαστε σήμερα πολύ, πολύ καλύτερα. Άλλωστε, μετά από την επιβολή των capital controls, το περασμένο καλοκαίρι, έχουμε ήδη απορροφήσει ένα μεγάλο μέρος από το κόστος της αποδέσμευσης, χωρίς να απολαμβάνουμε κανένα από τα οφέλη της.
Θα ακούσουμε και πάλι, βέβαια, από τα κυριότερα φερέφωνα του συστήματος ότι ένα αριστερό Grexit θα ήταν πορεία σε “αχαρτογράφητο έδαφος”, γεμάτη κινδύνους σε κάθε μας βήμα. Όμως όλοι γνωρίζουν ότι οι πιο όμορφοι προορισμοί είναι προσιτοί μόνο από δύσκολους δρόμους. Όσοι δεν αποφασίζουν να σηκώσουν άγκυρα παρά μόνο για πλήρως χαρτογραφημένα νερά, είναι καταδικασμένοι να βουλιάζουν λίγο- λίγο, μαζί με τη χαμένη τιμή τους, σε κάποιο θλιβερό “λιμάνι της αγωνίας”- τουλάχιστον μέχρι να τους διώξουν κι από εκεί αυτοί που θα το έχουν αγοράσει κοψοχρονιά...

www.iskra.gr