Η τηλεοπτική μίνι σειρά που πρωτοπροβλήθηκε το 1977 και έκτοτε ταυτίστηκε με τη Μεγάλη Εβδομάδα και το Πάσχα είχε έναν εμβληματικό πρωταγωνιστή, έναν σπουδαίο σκηνοθέτη και ένα απίστευτο παρασκήνιο
Είναι κτήμα του καθενός μας. Ακόμα και αν δεν πιστεύεις, ή περνάς τη Μεγάλη Εβδομάδα μακριά από την ελληνική (τηλεοπτική) πραγματικότητα, δεν μπορεί, κάπου θα έχεις πετύχει τον «Ιησού από τη Ναζαρέτ» –ο ΑΝΤ1 τον προβάλλει κάθε χρόνο, κάτι σαν τάμα. Δεν είναι βέβαια μόνο ελληνικό φαινόμενο, η μίνι σειρά των 371 λεπτών που είχε γυρίσει ο σπουδαίος Φράνκο Τζεφιρέλι το 1977 έχει ιδιαίτερη απήχηση σε όλες τις χώρες του δυτικού κόσμου και προβάλλεται παραδοσιακά το Πάσχα. Πολλά έχουν ειπωθεί για αυτήν και πάρα πολλά έχουν γραφτεί επίσης. Αλλά υπάρχουν κάποια που ενδεχομένως να μην τα γνωρίζετε.
01. Ο Φράνκο Τζεφιρέλι έχει περιγράψει στο βιβλίο «Franco Zeffirelli’s Jesus: A Spiritual Diary» ότι αποφάσισε να γυρίσει τον «Ιησού από τη Ναζαρέτ» προκειμένου να συμβάλει στην προσπάθεια να περιοριστεί η διαδεδομένη αντίληψη ότι οι Εβραίοι ευθύνονταν για τη σταύρωση του Ιησού. Ο σκηνοθέτης είχε πει ότι εμπνεύστηκε από τη Nostra Aetate, την ιστορική απόφαση του Βατικανού τον Οκτώβριο του 1965 (εδώ), με την οποία η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία αναθεώρησε τις σχέσεις της με τις άλλες θρησκείες και έπαιρνε σαφείς αποστάσεις από την προαιώνια θέση για την ευθύνη των Εβραίων για τα πάθη του Ιησού.
02. Ο Τζεφιρέλι είχε σκεφτεί να προσλάβει τον φρέσκο από την επιτυχία των «Νονών» Αλ Πατσίνο ή τον Ντάστιν Χόφμαν που μόλις είχε γυρίσει το «Ολοι οι Ανθρωποι του Προέδρου» για τον ρόλο του Ιησού. Ηθελε τον Ρόμπερτ Πάουελ στον ρόλο του Ιούδα. Ομως όταν τον είδε τον βρετανό ηθοποιό σε κάτι δοκιμαστικά με τον λευκό χιτώνα που θα φορούσε ο Ιησούς, τού έδωσε χωρίς δισταγμό τον ρόλο: ο Πάουελ έγινε ο αρχετυπικός Θεάνθρωπος της οθόνης σε τέτοιο βαθμό που αποδείχτηκε αδύνατον να κάνει καριέρα μετά, χωρίς το κοινό να βλέπει σε αυτόν τον Ιησού. Το ίδιο συνέβαινε και με το συνεργείο των γυρισμάτων. Εχει περιγραφεί ότι μόλις ο Πάουελ έβγαινε από το καμαρίνι του φορώντας τον χιτώνα, σταματούσαν οι βωμολοχίες.
03. Η πρεμιέρα του «Ιησού από τη Ναζαρέτ» έγινε στην ιταλική RAI στις 27 Μαρτίου του 1977 –είχε προβλεφθεί να παιχτούν πέντε επεισόδια σε ισάριθμες Κυριακής. Στις 3 Απριλίου 1977 –Κυριακή των Βαΐων για τους Ρωμαιοκαθολικούς– όταν θα παιζόταν το δεύτερο επεισόδιο, ο Πάπας Παύλος Στ’ κάλεσε στο κήρυγμά του τους πιστούς να δουν τη σειρά. Στις 10 Απριλίου, Κυριακή του Πάσχα περισσότεροι από 28,3 εκατ. Ιταλοί είδαν το τρίτο επεισόδιο.
04. Στις ΗΠΑ ο τηλεοπτικός «Ιησούς της Ναζαρέτ» ανέβηκε τον δικό του Γολγοθά προκειμένου να προβληθεί στην τηλεόραση. Μια φράση του Φράνκο Τζεφιρέλι ότι ήθελε να παρουσιάσει τον Ιησού ως «κανονικό άνθρωπο» παρερμηνεύτηκε. Ακολούθησαν οι αντιδράσεις σκληροπυρηνικών ευαγγελικών προτεσταντών οι οποίοι παρακινούμενοι από τον αμφιλεγόμενο και ρατσιστή κληρικό Μπομπ Τζόουνς Γ’ (έχει κάποτε αποκαλέσει τον Ρωμαιοκαθολικισμό «θρησκεία του Σατανά»), έστειλαν χιλιάδες επιστολές κατά της General Motors που είχε δαπανήσει τρία εκατ. δολάρια για να είναι χορηγός της σειράς στο NBC. Η GM τελικά απέσυρε τη χορηγία και η Procter & Gamble προσέφερε μόλις 1 εκατ. δολάρια. Ο «Ιησούς από τη Ναζαρέτ» προβλήθηκε σε δύο Κυριακές την άνοιξη του 1977 χάρη στην προσθήκη μιας εικονικής Ανάστασης ώστε να τονιστεί η θεία φύση του Σωτήρος και να περιοριστούν οι αντιδράσεις των ευαγγελιστών. Τελικά η τηλεθέαση ήταν εξαιρετική. Οι New York Times ανέφεραν τότε (εδώ) ότι συνολικά περισσότεροι από 90 εκατ. Αμερικανοί είδαν τα δύο επεισόδια.
05. Εχοντας συγκεντρώσει ήδη την αφρόκρεμα του Χόλιγουντ –πρωτοφανές για μια τηλεοπτική παραγωγή–, από τον σερ Λόρενς Ολίβιε και τον Πίτερ Ουστίνοφ, ως τον Αντονι Κουίν, την Αν Μπάνκροφτ και τον Μάικλ Γιορκ, ο Τζεφιρέλι ήθελε τον Μαρσέλο Μαστρογιάνι για τον ρόλο του Πόντιου Πιλάτου. Ωστόσο δεν τα βρήκαν στα χρήματα. Τελικά ο Τζεφιρέλι όχι μόνο κατέληξε στον Ροντ Στάιγκερ αλλά διαπίστωσε πως ήταν ένας «τέλειος Πιλάτος». Και ήταν.
06. Τα γυρίσματα του «Ιησού από τη Ναζαρέτ» έγιναν κυρίως στην Τυνησία –στην Τζέρμπα και στο Mοναστίρ, που χρησίμευσε ως Ιερουσαλήμ. Στα ίδια μέρη γυρίστηκε δύο χρόνια αργότερα και το αιρετικό «Ενας προφήτης μα τι προφήτης!» (Life of Bryan) των Μόντι Πάιθον. Ο Τέρι Τζόουνς είχε διηγηθεί ότι ορισμένες σκηνές γυρίστηκαν ακριβώς στα ίδια σημεία και πως μάλιστα κάποιοι κομπάρσοι είχαν συμμετάσχει και στις δύο παραγωγές!
07. Τρεις άνθρωποι ενσάρκωσαν τον Ιησού στην παραγωγή του Τζεφιρέλι. Ο Ρόμπερτ Πάουελ, ο μικρός Λάζαρο Μονέ που έπαιξε στις σκηνές του δωδεκαετή Ιησού και ο Ιμάντ Κόεν για τις σκηνές του νηπίου.. Σε όλη την ταινία ο Ιησούς ανοιγοκλείνει τα μάτια του τρεις φορές, δύο ως δωδεκαετής και μια στις σκηνές του Πάουελ. Ηταν μια ιδέα του Τζεφιρέλι ώστε υποσυνείδητα να προσφέρει στους θεατές ένα μυστικιστικό φορτίο του χαρακτήρα.
08. O Ρόμπερτ Πάουελ μίλησε προ δύο ετών στο History Channel για την όλη εμπειρία (εδώ). Είχε πει, για παράδειγμα, ότι είχε επισκεφτεί την Ελλάδα και κάποια στιγμή τον σταμάτησαν στον δρόμο καθώς τον αναγνώρισαν, μολονότι είχαν περάσει 40 χρόνια, δεν είχε γένια ούτε μακριά μαλλιά. Ή ότι σε μια εκκλησία στη Βενεζουέλα είχαν την εικόνα του αντί για αγιογραφία. Μεταξύ άλλων προσπάθησε να εξηγήσει και την επιτυχία του «Jesus of Nazareth»: «Πιστεύω ότι ο ρόλος και η ταινία είχαν τέτοια πολιτισμική απήχηση επειδή, πρώτον, καταφέραμε να προσεγγίσουμε τόσο μεγάλα κοινά και δεύτερον επειδή δεν εξειδικεύσαμε την προσέγγισή μας προς τον Ιησού. Είχαν υπάρξει άλλες φανταστικές ερμηνείες όπως του Παζολίνι το 1964 (στο «Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο»), αλλά για κάθε άτομο που σου έλεγε “πόσο σπουδαία ερμηνεία” είχες δέκα χιλιάδες που σου απαντούσαν “δεν είναι αυτός ο Ιησούς, δεν είναι όπως τον φαντάστηκα και γι’ αυτό δεν μπορώ να το δω”. Παρουσιάζοντάς τους κάτι με το οποίο αυτοί κάνουν όλη τη δουλειά, μπορείς να γίνεις Ιησούς για όλους. Δεν συνάντησα ποτέ κάποιον να μου πει ότι “δεν τον είχα φανταστεί έτσι”».
09. Ο Ερνεστ Μπόργκναϊν, o οποίος έπαιξε τον ρωμαίο στρατιώτη κάτω από τον σταυρό, έχει πει ότι όταν γύρισε την σκηνή και όταν άκουσε την ατάκτα «πάτερ άφες αυτοίς ου γάρ οίδασι τί ποιούσι» τον έπιασαν τα κλάματα. «Εκλαιγα εγώ, έκλαιγε και η Αν Μπάνκροφτ που δεν ήταν καν στη σκηνή. Και τότε ο Τζεφιρέλι φωνάζει “cut!” και άρχισε να ρωτάει τους εικονολήπτες αν είχαν τη σκηνή. Μετά γυρνάει σε εμένα και με ρωτάει: “Ερνέστο, πιστεύεις ότι θα μπορούσαμε να το ξαναγυρίσουμε αλλά με λιγότερα δάκρυα;”»
10. Το κόστος της εξάωρης σειράς ήταν σχεδόν μυθικό, όχι μόνο για τα δεδομένα της εποχής, αλλά και για αυτά της τηλεόρασης, αν όχι της βιομηχανίας του θεάματος. Μέσα ενημέρωσης είχαν εκτιμήσει ότι ο προϋπολογισμός εκτινάχθηκε στα 20 εκατ. δολάρια, ποσό εξωφρενικό αν αναλογιστεί κανείς ότι το κόστος του «Star Wars» που βγήκε την ίδια χρονιά ήταν στα 11,2 εκατ. δολάρια. Ο σερ Λιου Γκρέιντ, ο βρετανοεβραίος παραγωγός της σειράς, είχε πει ότι το κόστος του «Ιησού από τη Ναζαρέτ» είχε φτάσει τα 45 εκατ. δολάρια, αλλά αναλυτές εκτιμούν ότι αναφερόταν σε τιμές 1987. Ο ίδιος πάντως είχε πει ότι το καθαρό κέρδος άγγιξε τα 30 εκατ. δολάρια.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου