To αντιστασιακό ντέρμπι ΠΑΟ-ΑΕΚ που κατέληξε σε διαδήλωση και άλλοι ήρωες αθλητές

Την Άνοιξη μετά με τον δολοφονικό χειμώνα του 1941-42 η «άστεγη» ΑΕΚ και ο Παναθηναϊκός έρχονται «αντιμέτωποι» σε έναν φιλικό αγώνα στο γήπεδο της Λεωφόρου Αλεξάνδρας. Όμως καθώς το γήπεδο είχε επιταχθεί από τους Γερμανούς, οι ναζί ήθελαν σύμφωνα με κάποιες πηγές μέρος των εισπράξεων ή σύμφωνα με άλλες όλες τις εισπράξεις και αξιωματικό τους ως διαιτητή. Όμως το φιλικό είχε κλειστεί με σκοπό ένα μέρος των εισπράξεων να δοθεί στο νοσοκομείο «Σωτηρία» που εκείνη την χρονική περίοδο είχε να αντιμετωπίσει επιδημία φυματίωσης. Έτσι, το φιλικό κατέληξε σε διαδήλωση εναντίον των κατακτητών

γράφει ο Σοφοκλής Αρχοντάκης

Ο Τάσος Κρητικός από τον Παναθηναϊκό και οι Τζανετής και Μαρόπουλος από πλευράς ΑΕΚ πήγαν στο γραφείο του προέδρου του ΠΑΟ Απόστολου Νικολαΐδη, ως μέλη της επιτροπής ποδοσφαιριστών που ζήτησαν να δοθούν κάποια από τα χρήματα στο Σωτηρία. Ο Απόστολος Νικολαΐδης τότε τους ενημέρωσε πως όχι μόνο το γήπεδο είχε επιταχθεί, αλλά οι ναζί ήθελαν να διαιτητεύσει αυστριακός αξιωματικός ως διαιτητής και να κρατήσουν τα κέρδη. Ας ανοίξουμε μια μικρή παρένθεση ενημερώνοντας πως το γήπεδο της ΑΕΚ είχε διαλυθεί από τους Ιταλούς, ενώ είχε κλαπεί όλο το αθλητικό υλικό και οτιδήποτε αξίας και είχε πωληθεί στην μαύρη αγορά. Επιστρέφοντας στο ντέρμπι, τον αγώνα επρόκειτο να παρακολουθήσουν 15.000 φίλαθλοι. Μετά την ενημέρωση από τον Απόστολο Νικολαΐδη για τις απαιτήσεις των ναζί, οι δύο ομάδες αποφάσισαν από κοινού να μην αγωνιστούν με τους όρους των κατακτητών. Οι παίκτες των δύο ομάδων βγήκαν στον αγωνιστικό χώρο και ανέβηκαν στις κερκίδες για να ενημερώσουν τους θεατές τις είχε συμβεί. Ο κόσμος μπήκε στον αγωνιστικό χώρο και ξεκίνησαν ταραχές σε όλες τις γραμμές. Ξεριζώθηκαν τα τέρματα και ξηλώθηκαν κερκίδες την ώρα που φώναζαν συνθήματα υπέρ των αρχηγών Κρητικού (Παναθηναϊκός) και Μαρόπουλου (ΑΕΚ) για την απόφασή τους.
Μετά το ξήλωμα του γηπέδου, οι παίχτες των δύο ομάδων και οι φίλαθλοι ξεκίνησαν πορεία διαμαρτυρίας στην Αθήνα με κατεύθυνση την Ομόνοια. Ουσιαστικά ήταν μια μεγαλειώδης διαδήλωση 15.000 ανθρώπων (και όσων ενώθηκαν με την πορεία στην διαδρομή) κατά της Κατοχής. Οι κατασταλτικοί μηχανισμοί των ναζί κατέστειλαν βίαια την διαδήλωση.
Τα γεγονότα εκείνης της ημέρας είχαν ως αποτέλεσμα οι παίχτες του Παναθηναϊκού και της ΑΕΚ να ενωθούν υπό την Ένωση Ελλήνων Αθλητών (απαρτιζόμενη κυρίως από αθλητές του στίβου) και να φτιάξουν ένα εσωτερικό πρωτάθλημα στο γήπεδο της Νήαρ Ήστ μαζί με παίχτες από τις υπόλοιπες ποδοσφαιρικές ομάδες της Αθήνας. Στα μέλη της ΕΕΑ που εκτελέστηκαν για αντιστασιακή δράση ανήκουν ο Σπύρος Κοντούλης της ΑΕΚ (δολοφονήθηκε ελεύθερος προσπαθώντας να αποδράσει, οδηγούμενος για εκτέλεση στην Καισαριανή) και ο Γαβριήλ Γαζής του Παναθηναϊκού. Καθώς δεν υπήρχε κανείς να εγγυηθεί για την διοργάνωση, οι ομάδες συμμετείχαν με ευθύνη των ποδοσφαιριστών. Τα έσοδα του κατοχικού πρωταθλήματος, έσωσαν πολλούς ποδοσφαιριστές από την ανέχεια, μέρος των εσόδων δόθηκε σε λαϊκά συσσίτια και υγειονομική περίθαλψη των συμπολιτών τους και αποτέλεσε μια ανάσα κανονικότητας και ελευθερίας για τους φιλάθλους εν μέσω της γερμανικής κατοχής. Το Κατοχικό Πρωτάθλημα του 1943 που διοργανώθηκε από την ΕΕΑ, ήταν και η αιτία για την διάσπαση με την Ελληνική Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία. Να σημειωθεί πως πριν την κατοχή, το γήπεδο της Λεωφόρου είχε επιταχθεί από τις ελληνικές αρχές (από την δικτατορία του Μεταξά, μέχρι την τοποθέτηση του Κορυζή ως Πρωθυπουργού) και χρησιμοποιούνταν ως νοσοκομείο.

γ

Ολυμπιακός- Μικτή Μακρονήσου
Στις 26 Ιανουαρίου του 1949 στο γήπεδο της Λεωφόρου γράφτηκε ακόμα μια συγκινητική χρυσή σελίδα στην ιστορία του ποδοσφαίρου όταν ο Ολυμπιακός αναμετρήθηκε με την Μικτή Μακρονήσου, απουσία του Νίκου Γόδα που είχε εκτελεστεί ως λοχαγός του ΕΛ.ΑΣ. και μέλος του ΚΚΕ δύο μήνες πριν. Η Μικτή Μακρονήσου κέρδισε με 2-1 σε έναν αγώνα με μικρή αθλητική σημασία, καθώς σύσσωμοι οι 12.000 ατρόμητοι φίλαθλοι και οι παίχτες του Ολυμπιακού κατέληξαν να χειροκροτούν τους φυλακισμένους πρώην συμπαίκτες και αντιπάλους τους. Αυτή ήταν και η μοναδική ευκαιρία για κάποιους ανθρώπους να δουν τους συγγενείς και φίλους τους που κρατούνταν στην Μακρόνησο. Η ομάδα της Μακρονήσου διαλύθηκε μετά από εκείνο τον αγώνα, κατ’ εντολή των φασιστών της αστικής τάξης της εποχής. Στον τύπο της εποχής, παρότι επρόκειτο για ομάδα κρατουμένων, η μικτή Μακρονήσου είχε την επωνυμία της «στρατιωτικής ομάδας».

ΕΠΟΝ Πειραιά και ΕΠΟΝ Αθήνας
Το 1943 οργανώθηκαν ποδοσφαιρικές ομάδες της ΕΠΟΝ (η Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων άνηκε στον ΕΑΜ) Αθήνας και Πειραιά. Κατά την διάρκεια των Δεκεμβριανών ο Δημήτρης Αργυρός του Εθνικού και ο Μιχάλης Αναματερός του Ολυμπιακού έχασαν την ζωή τους αγωνιζόμενοι, ο τελευταίος στην Μάχη των Αθηνών στα Εξάρχεια.Το 1946 οι ΕΠΟΝίτικες αθλητικές ομάδες απαριθμούσαν τις 50 αθλητικές, όπου έδωσαν περισσότερους από 92 αγώνες τον Ιανουάριο και Φεβρουάριο του 1946. Όλες οι ομάδες σχεδόν έφτιαξαν και τμήμα βόλεϊ ενώ δημιουργήθηκαν και 10 ομάδες βόλεϊ κοριτσιών, στην βάση του ΕΑΜ για ισότητα, τον αθλητισμό για όλους και την ανάπτυξη «ομαδικής προοδευτικής άμιλλας», κάτι πρωτόγνωρο για την εποχή. Οι ομάδες ΕΠΟΝ Πειραιά και Αθήνας συμμετείχαν σε αρκετές αντιστασιακές ενέργειες.

Ο Ιβανώφ
Ένας από τους πιο αναγνωρίσιμους ήρωες του αθλητικού κόσμου υπήρξε ο Γεώργιος Σαϊνοβιτς Ιβανώφ (που έδωσε το όνομά του στο Ιβανώφειο). Γεννήθηκε το 1911 στην Βαρσοβία και σε ηλικία 15 ετών εγκαταστάθηκε στην Θεσσαλονίκη. Διακρίθηκε σε εγχώριους και διεθνείς αγώνες της κολύμβησης, όμως ήταν πρωταθλητής και στα σαμποτάζ κατά των ναζί. Είχε εκπαιδευτεί από την βρετανική Special Operations Executive στην Μέση Ανατολή και είχε ως ευθύνη των συντονισμό δράσεων και την πληροφόρηση των βρετανών για να διεξάγουν επιθέσεις κατά των ναζί. Το πιο σημαντικό σαμποτάζ σε συνεργασία με τον ΕΑΜ ήταν στο εργοστάσιο Μαλτσινιώτη, όπου επισκευάζονταν οι κινητήρες των αεροπλάνων της Λουφτβάφε. Σαν αποτέλεσμα οδηγήθηκαν σε πτώση περισσότερα από 400 αεροσκάφη στην Βόρεια Αφρική, πράγμα που κόστισε στους Γερμανούς υποχώρηση 2.300 χιλιομέτρων σε 6 μήνες καθώς δεν είχαν αεροπορική κάλυψη.
Είχε συλληφθεί δύο φορές, είχε δραπετεύσει μια και προδόθηκε και στις δύο συλλήψεις. Ο γερμανός στρατοδίκης που τον καταδίκασε σε θάνατο δήλωσε λυπημένος που «η φορά των πραγμάτων έφερε τοιούτον τον άνδρα σε εχθρικόν προς ημάς στρατόπεδον». Προσπάθησε να αποδράσει μέχρι και λίγο πριν εκτελεστεί χτυπώντας τους δεσμοφύλακές του. Οι τελευταίες του λέξεις ήταν «Ζήτω η Ελλάς! Ζήτω η Πολωνία!» Στον τάφο του στο 3ο Νεκροταφείο Νίκαιας αναγράφει «Γεώργιος Ιβανόφ, έπεσε υπέρ της Ελευθερίας». Τιμήθηκε από την Ελλάδα (1976), την Πολωνία (1945) και την Μεγάλη Βρετανία (1944 και 1962). Αδριάντας του Γεωργίου Ιβάνοφ έχει δωρισθεί από την Πολωνία στην Ελλάδα και αναγράφει: «ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΙΒΑΝΩΦ ΣΑΪΝΟΒΙΤΣ. ΓΕΝ. 14-12-1911 ΣΤΗ ΒΑΡΣΟΒΙΑ. ΑΓΩΝΙΣΤΗΣ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ. ΕΚΤΕΛΕΣΘΗΚΕ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΝΑΖΙ ΣΤΙΣ 4-01-1943 ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ. ΣΤΗ ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΠΟΛΩΝΟΙ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΕΣ». Στις 4 Ιανουαρίου του 2023 θα έχουμε τα 80 χρόνια από την εκτέλεσή του.

2020mag.gr