Η σημασία των ιδεών της Γαλλικής Επανάστασης σήμερα, σε μια εποχή όπου η αναζήτηση της αλήθειας παρουσιάζεται επιτακτική
 |
| Τσβετάν Τόντοροφ |
Εδώ και σχεδόν τρεις δεκαετίες παρατηρείται το φαινόμενο να αμφισβητούνται ανοιχτά οι ιδέες του Διαφωτισμού. Παλαιότερα αυτό θα το θεωρούσε κανείς σχεδόν αδιανόητο. Αλλά η πτώση του Τείχους του Βερολίνου και η δυσπιστία έναντι των μεγάλων ιδεολογικών συστημάτων σε συνδυασμό με τις προκλήσεις της λεγόμενης παγκοσμιοποίησης επανέφεραν στο προσκήνιο το ερώτημα: παραμένει άραγε ο Διαφωτισμός ο συνδετικός ιστός των νεότερων δημοκρατιών ή είναι απλώς ένας ευρωκεντρικός μύθος που διαστρεβλώνει το περιεχόμενο της Ιστορίας;
Η αμφισβήτηση εντάθηκε εξαιτίας της ανάπτυξης του μεταμοντερνισμού που οδήγησε στην επικράτηση του σχετικισμού και στη μερική ή ολική απόρριψη - ακόμη και στην κατασυκοφάντηση - των αξιών που επικράτησαν με τη Γαλλική Επανάσταση.
Ο Τσβετάν Τόντοροφ, ιστορικός των ιδεών και βασικός εκπρόσωπος της Θεωρίας της Λογοτεχνίας στη Γαλλία, έγραψε το δοκίμιο Προς υπεράσπιση του Διαφωτισμού όχι για να επιστρέψει στο παρελθόν, τον 18ο αιώνα και την εποχή των Φώτων, αλλά για να εξετάσει με θετική και κριτική ματιά το περιεχόμενο και τις αξίες του Διαφωτισμού στα σημερινά πλαίσια προβάλλοντας εκ νέου μια από τις θεμελιώδεις αξίες του: το κύρος της αλήθειας.
Οι ιδέες του Διαφωτισμού, τονίζει, θα πρέπει να αναζητηθούν στο βάθος του χρόνου, στον κόσμο της αρχαιότητας. Εχουν επομένως πανανθρώπινη αξία, γι' αυτό και δεν είναι μόνον ευρωπαϊκή υπόθεση. Εν τούτοις, στην Ευρώπη θεμελιώθηκαν και καθιερώθηκαν, θέμα στο οποίο αφιερώνει και το τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου του. Και μπορεί μεν ο Διαφωτισμός να ανήκει στο παρελθόν, αλλά η παρελθοντολογία αντίκειται στο περιεχόμενό του, αλλιώς δεν θα μπορούσε να απαλλάξει μεγάλο μέρος της ανθρωπότητας από τον σκοταδισμό, τις αυθαιρεσίες της εξουσίας και τον φανατισμό. Αφού όμως τα παραπάνω αναχρονιστικά φαινόμενα επανέρχονται σήμερα, αταβιστικά σχεδόν, είναι καθήκον μας να κρατήσουμε ζωντανό το πνεύμα του Διαφωτισμού.
Οι βασικοί εκπρόσωποι του Διαφωτισμού τον 18ο αιώνα οραματίζονταν την ενηλικίωση της ανθρωπότητας, που προϋποθέτει τη χειραφέτηση, την αυτονομία και την απελευθέρωση της γνώσης. Η ενηλικίωση αυτή ωστόσο παραμένει το μεγάλο ζητούμενο και ενδεχομένως να μην επέλθει ποτέ, συμπεραίνει ο Τόντοροφ. Ωστόσο η αναζήτηση της αλήθειας παρουσιάζεται επιτακτική και σήμερα. «Αυτή φαίνεται να είναι η αποστολή του είδους μας» γράφει. «Να επωμίζεται αυτό το καθήκον κάθε μέρα γνωρίζοντας ότι δεν τελειώνει ποτέ».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου