«Χιλιάδες πράγματα», μας απαντά στην ερώτηση, τι κάνετε. Και το εννοεί: από τη δεκαετία του 1970 έχει μεταφράσει από Λόρκα και Ντ.Χ. Λόρενς μέχρι Οσκαρ Ουάιλντ και Αλμπέρ Καμί.
Εχει συγγράψει εφτά έργα, όχι μόνο ποίηση, αλλά και για τους σταθμούς στη ζωή της, την αγαπημένη Λέρο όπου κατοικεί τα τελευταία πολλά χρόνια και την Αίγυπτο, όπου μεγάλωσε και μορφώθηκε.
Εχει εκδώσει και τον τόμο για τον ποιητή «της ανθρώπινης ευτυχίας», Γιώργο Σαραντάρη, με 47 συνεντεύξεις ανθρώπων που τον γνώρισαν -ανάμεσά τους οι Ελύτης, Βρεττάκος, Πεντζίκης, Τσαρούχης, Σκαρίμπας κ.ά., ένα έργο που της πήρε 34 χρόνια μέχρι να ολοκληρωθεί.
 |
| Παραλαμβάνοντας το βραβείο της από την Ακαδημία Αθηνών το 2010 |
«Κολέγιο Θηλέων όταν ήταν στο Ελληνικό, Σχολή Μωραΐτη και στο «Μπενάκειο, που το λένε αμερικανικό, το Κολέγιο Αθηνών. Εκεί δίδαξα όλη μου τη ζωή, από τότε που ήρθα στην Ελλάδα τη δεκαετία του '60, μέχρι που συνταξιοδοτήθηκα».
Βρέθηκε πρόσφατα στην Αθήνα με αφορμή την τιμητική εκδήλωση για το έργο της στο Μουσείο Μπενάκη, και ήταν χαρούμενη όχι μόνο γιατί συναντήθηκαν γενιές μαθητών της που μοιράστηκαν τις αναμνήσεις τους (Ν. Κυπουργός, Κ. Δανδουλακη, Κ. Μαρκουλάκης ανάμεσα σε άλλους), αλλά επειδή η εκδήλωση συνέπεσε με τα γενέθλιά της.
Εγινε 81 χρόνων, όπως μας είπε με έμφαση, σαν να μην το πίστευε και η ίδια.
«Με απασχολεί η ομορφιά του ανθρώπου, τι μπορώ να κάνω για να δώσω χαρά στον άλλο», μας λέει όταν της ζητήσαμε να μας πει με τι καταπιάνεται αυτό το διάστημα, επειδή «η χαρά είναι πολύ πιο σοβαρή από τη σοβαρότητα».
Και μας δείχνει το βιβλίο που ετοιμάζει για τη γιαπωνέζικη ποίηση. Περίμενε 46 χρόνια μέχρι «να έρθει η στιγμή του», λέει, «μέσα σε τρεις γραμμές τα λένε όλα με μια απλότητα καταστάλαγμα». Και μας διαβάζει: «Σαν φτάσουμε στον βυθό των βυθών, η ανθρωπότης κλαίει».
Λαμπρές σπουδές
Εκανε πάντα μεγάλο αγώνα για να εκδοθούν τα βιβλία της, συναντούσε κλειστές τις πόρτες των εκδοτικών οίκων.
«Το '70 έβγαλα το "Ντουέντε" με δικά μου χρήματα, με τον μισθό της δασκάλας», λέει.
«Τρία από τα πρώτα μου βιβλία βγήκαν από την προίκα μου, τα χρήματα που είχα στην τράπεζα, είμαι από την Αλεξάνδρεια, ξέρετε...».
Μιλά με περηφάνια όχι μόνο για την καταγωγή της αλλά και για τις «λαμπρές σπουδές» της. «Ημουν τυχερή», ομολογεί.
 |
| Στις «Δούλες» παράσταση που ανέβασε το 1968 | |
Και στέκεται ιδιαίτερα στο «παλάτι-σχολείο στη Μανσούρα, στο Δέλτα του Νείλου, για 220 οικογένειες που ζούσαν τότε εκεί», το Αμερικανικό Πανεπιστήμιο του Καΐρου, «τόπος συνάντησης όλων των πολιτισμών που έφεραν οι φοιτητές του», την υποτροφία της στο Στάν-φορντ.
Με καμάρι μιλά και για την οικογένειά της, την όμορφη μητέρα της, τον πατέρα της Αθανάσιο Καράγιωργα, «ήρωα στη μάχη των Γιαννιτσών, με προγιαγιά την Ευφροσύνη Κολοκοτρώνη. Ηταν πολύ όμορφος και πέθανε άρρωστος και φτωχός σε ένα ημιυπόγειο στο Κολωνάκι, επειδή ήταν ιδεολόγος. Και θέλω να πω στους καλούς ανθρώπους, αγαπήστε και τον εαυτό σας...»
Εντοπίζει μια «πολύ σοβαρή αιτία για το χάλι μας, στο ότι αντί τα χρήματα να μένουν στον τόπο και να βοηθάνε στην ανάπτυξή του, στέλνονται έξω, στις τράπεζες, δηλαδή αυτοκτονούμε».
Και δίνει παραδείγματα από την προσφορά των Αιγυπτιωτών, που στήριξαν σε δύσκολες στιγμές την πατρίδα. «Εχουμε μια εκπληκτική ιστορία προσφοράς κι εγώ, που ως Αιγυπτιώτισσα έζησα μέσα στην ευεργεσία, κατηγορώ με όλη μου τη δύναμη την αφαίρεση χρημάτων από τη χώρα. Αν έμεναν και γίνονταν κοινά κτήματα θα ήταν άλλη η ζωή μας...»
Δεν κρύβει την απογοήτευσή της για τους πολιτικούς. «Ελληνες πολιτικοί, πότε πια θα μας αγαπήσετε;», αναρωτιέται.
Και επισημαίνει με στοχαστική διάθεση:
Η κακοδαιμονία μας οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην έλλειψη μιας λέξης, που μπορεί να δημιουργήσει ειρωνικά χαμόγελα, τη λέξη πατριωτισμός: η αγάπη και έγνοια για το καλό της πατρίδας θεωρείται αναχρονισμός. Και τι βάλαμε στη θέση του; Την αγάπη του χρήματος, που από μέσον έγινε σκοπός κι αυτό μας έφερε στο μηδέν που ζούμε τώρα. Η Γερμανία είναι η λατρεία της δύναμης, η Αμερική η λατρεία του χρήματος. Η Ελλάδα έχει μεγάλη ευθύνη αυτή τη στιγμή απέναντι σε όλο τον κόσμο: η μεγάλη προσφορά του ελληνικού πολιτισμού είναι ότι ύψωσε τον άνθρωπο, τον έκανε απόλυτη αξία, το αντίθετο από κει που τον έχουν βάλει τώρα. Ολο αυτό που βλέπουμε, οι ναυαγοί στις θάλασσες, είναι αποτέλεσμα του μηδενισμού της αξίας της ανθρώπινης ζωής...
«Οχι στους βαθμούς»
Μια ολόκληρη ζωή πέρασε από μπροστά μας ενώ μιλούσαμε. Εμπειρίες, στοχασμοί, ιστορίες για τα βιβλία, φωτογραφίες ακόμη και από τη διαδρομή της στο θέατρο και τον κινηματογράφο. Δύσκολα καταγράφεται συνοπτικά.
Δεν θα μπορούσαμε, ωστόσο, να παραλείψουμε τη γνώμη της για την παιδεία:
Πρέπει να αλλάξει ριζικά η εκπαίδευση. Να μην υπάρχουν βαθμοί. Να ενθαρρυνθεί η ιδιαιτερότητα του κάθε παιδιού, αλλά και η συνεργασία. Αυτή τη στιγμή συμβαίνει μια τραγική σπατάλη του ταλέντου των παιδιών. Πάντα έλεγα στους μαθητές μου να κάνουν το χόμπι τους δουλειά. Αυτά τα λυπημένα βλέμματα γύρω μας τι άλλο είναι από το ταλέντο που δεν υλοποιείται; Κι ακόμη, θα πρέπει κάποτε να γίνει μάθημα η Αγωγή του Πολιτικού. Ετοιμαζόμαστε για όλα τα επαγγέλματα και προχωράμε απροετοίμαστοι για το πιο σημαντικό, την ευθύνη του πολιτικού.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου