Πως η Τουρκία αναζωπύρωσε το Κουρδικό

Χρήστος Ιακώβου

Διευθυντής του Κυπριακού Κέντρου Μελετών (ΚΥΚΕΜ)

 

Η εμπλοκή της Τουρκίας στη συριακή κρίση έγινε στη βάση δύο παραγόντων: α) ότι η κατάρρευση του καθεστώτος Άσαντ θα συντελείτο με ταχύτατους ρυθμούς, οπότε η υποστήριξη που θα παρείχε η Άγκυρα προς την αντιπολίτευση θα μετετρέπετο αυτομάτως σε πολιτική επιρροή με την νέα τάξη πραγμάτων στη Συρία, και β) η υποστήριξη προς τον Ελεύθερο Συριακό Στρατό, αποτελεί στρατηγική ευθυγράμμιση με το ΝΑΤΟ και κατ’ επέκταση η Τουρκία ευελπιστεί ότι θα αναβαθμιστεί ο ρόλος της στη Μέση Ανατολή, αν ανατραπεί ο Άσαντ, με δεδομένη την υποβάθμιση που δέχθηκε τα τελευταία χρόνια λόγω της ακύρωσης του άξονα με το Ισραήλ. Η αντοχή που επιδεικνύει το συριακό καθεστώς, εξασφαλίζοντας παράταση της επιβίωσής του, σε συνδυασμό με την απουσία προοπτικής διεθνούς επέμβασης, δημιουργεί στρατηγικά αδιέξοδα για την Τουρκία. Όσο θα περνά ο καιρός και οι αντοχές του Άσαντ θα αποδεικνύονται ισχυρές, η Τουρκία θα επικεντρώνεται περισσότερο στην στρατιωτική αντιμετώπιση του Κουρδικού, το οποίο αναζωπυρώθηκε στο έδαφός της, παρά στην προσπάθεια ανατροπής του συριακού καθεστώτος. 

Αυτή η πραγματικότητα ωθεί την τουρκική κυβέρνηση να αυξήσει τα στρατεύματά της στa νότια σύνορα της. Η αναζωπύρωση του Κουρδικού στη Νοτιοανατολική Τουρκία αποτελεί υποπροϊόν της ανάμειξης της Τουρκίας στο συριακό εμφύλιο πόλεμο, η οποία υπαγορεύτηκε από το νεοθωμανικό μεγαλοϊδεατισμό στη Μέση Ανατολή («δόγμα του στρατηγικού βάθους»). Το αποτέλεσμα είναι να βαλτώσει η Τουρκία σε αδιέξοδα, με κίνδυνο για την δικής της εθνική ασφάλεια και εδαφική ακεραιότητα.

Όταν άρχισε τη κρίση, το Μάρτιο του 2011, οι Κούρδοι της Συρίας υποστήριξαν τους εξεγερμένους στη βάση της διεκδίκησης πολιτικών μεταρρυθμίσεων καθώς επίσης και της θρησκευτικής αλληλεγγύης, αφού και οι Κούρδοι είναι σουνίτες. Επίσης, είναι νωπό ακόμη στη μνήμη τους το γεγονός ότι ο Χάφεζ αλ Άσαντ, πατέρας του σημερινού ηγέτη της Συρίας, ανάγκασε τον Αμντουλλάχ Οτσαλάν να εγκαταλείψει τη χώρας, γεγονός που αργότερα οδήγησε στη σύλληψή του από τους Τούρκους. Επίσης, στο αρχικό στάδιο η Τουρκία υπεστήριξε τον Άσαντ, λόγω των στενών σχέσεων που ανέπτυξε μαζί του τα τελευταία χρόνια και άλλαξε γραμμή μόνο όταν οι ΗΠΑ έδειξαν αποφασισμένες να στηρίξουν τους εξεγερμένους. 

Όταν πλέον η Τουρκία αναγκάστηκε να αλλάξει στάση και να εμπλακεί στην κρίση, οι Κούρδοι εκ των πραγμάτων ήρθαν πιο κοντά στον Άσαντ. Η επέκταση της κρίσης στις δύο μεγάλες πόλεις, Χομς και Αλέπο, ανάγκασε τον Άσαντ μεταφέρει στρατεύματα από τα βόρεια σύνορα προκειμένου να εξουδετερώσει την αντίσταση των ισλαμιστών. Η κίνηση αυτή άφησε σοβαρό κενό ασφαλείας στα σύνορα με την Τουρκία. Το κενό αυτό το κάλυψε ο Άσαντ, παραχωρώντας τον έλεγχο στις πολιτοφυλακές των Κούρδων, επιτρέποντας ταυτόχρονα στο Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (ΡΚΚ) να μεταφέρει μεγάλο μέρος των δυνάμεών του από τα όρη Καντίλ του Βορείου Ιράκ στις κουρδικές περιοχές της Βορείου Συρίας. Σήμερα, το ΡΚΚ κυριαρχεί στην περιοχή αυτή και οι Κούρδοι απολαμβάνουν μία άτυπη αυτονομία. Επιπλέον, σε επίπεδο τακτικής πολέμου, το ΡΚΚ δημιούργησε βάσεις ανταρτών και διεύρυνε τους δρόμους ανεφοδιασμού των ομάδων του εντός της Τουρκίας, πέραν αυτών που έχει από το Βόρειο Ιράκ. Έτσι, όσο η Τουρκία ενισχύει τους ισλαμιστές αντάρτες που μάχονται κατά του Άσαντ, το ΡΚΚ κλιμακώνει με θεαματικό τρόπο τις επιθέσεις του εντός της Τουρκίας, η οποία φαίνεται να αδυνατεί να περιορίσει την επέκταση αυτής της κλιμάκωσης. 

Η δυσχερής αυτή θέση φέρει τον Ερντογάν σε επώδυνο δίλημμα. Από τη μια γνωρίζει ότι παρατεταμένη στρατιωτικοποίηση του Κουρδικού, θα σημάνει την παραχώρηση στο στρατό της διαχείρισης της κρίσης με επικίνδυνες πολιτικές προεκτάσεις για το μέλλον του ανταγωνισμού ισχύος μεταξύ ισλαμιστών και κεμαλικών και από την άλλη γνωρίζει ότι έχει πολλούς περιορισμούς στα πολιτικά ανοίγματα που μπορεί να κάνει προς τους Κούρδους. Τα αδιέξοδα, στα οποία βρίσκεται ο Ερντογάν, προδίδουν και τα άνευ προηγουμένου ανοίγματα που έκανε στο ΡΚΚ κατά τη διάρκεια του πρόσφατου συνεδρίου του κόμματός του, όπου εμμέσως πλην σαφώς εμφανίστηκε έτοιμος για αποφυλάκιση του Αμντουλλάχ Οτσαλάν, καθώς επίσης, διατεθειμένος για διαπραγματεύσεις μαζί του. Με αυτή τη στάση κατέστησε τον ιστορικό ηγέτη του ΡΚΚ ως τον επίσημο πολιτικό διαπραγματευτή του τουρκικού κράτους για την επίλυση του Κουρδικού, όπως έκανε δύο δεκαετίες πριν το Ισραήλ με τον Γιάσσερ Αραφάτ στο Παλαιστινιακό.

Εν κατακλείδι, η Τουρκία, εμπλεκόμενη στη συριακή κρίση, έκανε λάθος υπολογισμούς, τόσο σε επίπεδο τακτικής όσο και σε επίπεδο στρατηγικής. Υπερεκτίμησε τις δυνατότητες το δόγματος του στρατηγικού βάθους και υποτίμησε τις αντοχές του Άσαντ, με αποτέλεσμα να εγκλωβιστεί στην εξέλιξη του συριακού εμφυλίου πολέμου, χωρίς άμεση έξοδο απαγκίστρωσης. Η πορεία της κρίσης στην Συρία θα κρίνει την επιβίωση του δόγματος του στρατηγικού βάθους καθώς επίσης, το πιο επώδυνο και επικίνδυνο για το μέλλον του Ερντογάν, τη μορφή που θα πάρει το Κουρδικό Ζήτημα στην Τουρκία.

geopolitics-gr.blogspot.gr