...Η ΝΔ επιλέγει καταστολή και βία...
Παναγιώτης Ιωακειμίδης*
Σωφρονισμός στα λεξικά ορίζεται ως η βελτίωση ενός ατόμου που έχει διαπράξει κάποιο αδίκημα μέσω της επιβολής κάποιας ποινής, συνήθως στερητικής της ελευθερίας του.
Εάν όμως αναζητήσουμε τη σωφρονιστική πρακτική της εκάστοτε εξουσίας, απέχει πολύ από την έννοια του σωφρονισμού. Στην... ελληνική αρχαιότητα μετά τον 6ο π.Χ. αιώνα, δηλαδή από τότε που θεσπίστηκαν οι νόμοι, η έννοια της ποινής για διάφορα αδικήματα δεν διαφέρει από τη συμπεριφορά των βαρβάρων. Οι τρόποι τιμωρίας ήταν τρεις, εξορία, επιβολή προστίμου και θανατική ποινή. Σε ελαφρά αδικήματα ωστόσο υπήρχαν και άλλες ποινές, όπως η μαστίγωση ή ο ξυλοδαρμός. Η εξορία θεωρούνταν η πιο ατιμωτική ποινή.
Στο Μεσαίωνα, στα «σκοτεινά χρόνια», βία και σωφρονισμός ήταν ταυτόσημες έννοιες, με μεγάλη εφευρετικότητα στα βασανιστήρια αυτών που είχαν παραβατική συμπεριφορά, όπως ο τροχός, ο μπρούτζινος ταύρος, το ξεκοίλιασμα κ.λπ.
Φωτεινή εξαίρεση και ίσως η αρχή ενός πραγματικού σωφρονιστικού συστήματος ήταν τα πρώτα χρόνια της Οκτωβριανής Επανάστασης στη Ρωσία, όπου ο Λένιν εφάρμοσε πραγματική σωφρονιστική πολιτική, με προγράμματα εκμάθησης γραμμάτων και τεχνών στους κρατούμενους, βιβλιοθήκες κ.λπ. Πρωτοποριακά μέτρα για την εποχή, λαμβάνοντας υπόψη τη μεγάλη παραβατικότητα του λούμπεν προλεταριάτου που είχε δημιουργήσει η τσαρική περίοδος. Αργότερα όμως αυτές οι πολιτικές ανατράπηκαν από τον Στάλιν και αντικαταστάθηκαν με πολιτικές φυσικής εξόντωσης των αντιφρονούντων.
Μαύρη περίοδος για τον σωφρονισμό αποτελεί επίσης το ναζιστικό καθεστώς, το οποίο χρησιμοποίησε τον «σωφρονισμό» προκειμένου να εξοντώσει όσους διέφεραν από την άρια φυλή, τους κομμουνιστές, τους Εβραίους, τους Ρομά και τους ομοφυλόφιλους.
Μια μέθοδος σωφρονισμού που χρησιμοποιήθηκε από τις εκάστοτε εξουσίες είναι το κοινοβιακό σωφρονιστικό σύστημα, σύμφωνα με το οποίο οι κρατούμενοι στοιβάζονταν σε συγκεκριμένο χώρο και τους συμπεριφέρονταν σαν να ήταν σκουπίδια. Με αυτό το σύστημα μειωνόταν το κόστος εγκλεισμού. Οι πρώτες ελληνικές φυλακές του Επταπυργίου στη Θεσσαλονίκη ήταν σε αυτή τη λογική.
Αλλο απάνθρωπο σύστημα ήταν το απομονωτικό, όπου οι κρατούμενοι δεν επικοινωνούσαν ούτε μεταξύ τους. Η μόνη επικοινωνία ήταν με τους σωφρονιστικούς υπαλλήλους και όταν τους πήγαιναν για εκκλησιασμό, έχοντας απαραιτήτως στο κελί τους την Βίβλο. Επόμενο ήταν η απομόνωση αυτή να έχει βλαβερές συνέπειες στην ψυχική υγεία των κρατουμένων.
Υπάρχει και το μικτό σύστημα ή ωβούρνειο, το οποίο αποτελεί σύνθεση των δύο προηγούμενων συστημάτων. Την ονομασία ωβούρνειο την πήρε το 1823, όταν εφαρμόστηκε στην αμερικανική φυλακή Aubyrn. Το προοδευτικό σύστημα εφαρμόστηκε στην Αγγλία με κύριο χαρακτηριστικό ο κρατούμενος να περνάει διαδοχικά από την απομόνωση στην κοινή κράτηση και στην προσωρινή απόλυση.
Στη σύγχρονη εποχή χρησιμοποιούνται οι απάνθρωπες φυλακές υψίστης ασφαλείας, τύπου F, όπου ο κρατούμενος είναι απομονωμένος σε ένα κελί 10 τ.μ. για ένα άτομο και 25 τ.μ. για τρία, με την τουαλέτα να βρίσκεται στον ίδιο χώρο. Ο κρατούμενος δεν έρχεται σε επαφή με άλλους και όλα, παροχή νερού, φωτισμός εξαερισμός κ.λπ., εμπίπτουν στον έλεγχο της διεύθυνσης των φυλακών. Οι φυλακές τύπου F έχουν χρησιμοποιηθεί στη Γερμανία για την εξόντωση των αγωνιστών της RAF, στην Τουρκία για την εξόντωση των πολιτικών αντιπάλων της εκάστοτε κυβέρνησης, στις ΗΠΑ κ.λπ. Να σημειωθεί ότι στις ΗΠΑ πολλές φυλακές σήμερα είναι ιδιωτικές επιχειρήσεις.
Οπως είναι εμφανές, τα περισσότερα συστήματα που έχουν κατά καιρούς εφαρμοστεί απέχουν κατά πολύ από την έννοια του σωφρονισμού, καθώς πρόκειται απλά για εγκλεισμό που βασίζεται στη βία. Εξαίρεση αποτελεί το νορβηγικό σωφρονιστικό σύστημα, όπου κρατούμενοι και σωφρονιστικοί υπάλληλοι διαμορφώνουν σχέσεις αμοιβαίας εμπιστοσύνης και οι κρατούμενοι δημιουργούν, κάτι το οποίο έλειπε από την παραβατική τους ζωή. Η εκπαίδευση δε των σωφρονιστικών υπαλλήλων διαρκεί 2-3 χρόνια. Λένε χαρακτηριστικά ότι μπαίνεις στη φυλακή εγκληματίας και βγαίνεις καλός γείτονας.
Στην Ελλάδα οι όποιες προσπάθειες επιχειρήθηκαν κατά τη διακυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, όπως η ανθρώπινη μεταχείριση των κρατουμένων, η δυνατότητα που τους δόθηκε να σπουδάζουν, η λειτουργία σχολείων μέσα στις φυλακές με την ευγενική προσφορά προοδευτικών καθηγητών, οι άδειες, διακόπηκαν με την κυβερνητική αλλαγή.
Η κυβέρνηση Μητσοτάκη ήδη εφαρμόζει νεοφιλελεύθερες πολιτικές και στο σωφρονιστικό σύστημα. Από τις πρώτες αποφάσεις που πήρε ήταν να χτιστούν φυλακές υψίστης, υποτίθεται, ασφαλείας και να περάσει ο σωφρονισμός από το υπουργείο Δικαιοσύνης στο υπουργείο Δημόσιας Τάξης (δεν θα το έλεγα Προστασίας του Πολίτη). Ξεκάθαρα επιλογή τους αποτελεί η καταστολή και η βία. Μαζί με τις φυλακές πέρασαν επιπλέον στο υπουργείο Δημόσιας Τάξης και κοινωνικές υπηρεσίες, όπως το Ανηλίκων κ.ά., αλλά κατάλαβαν την γκάφα τους και το διόρθωσαν.
Δηλαδή η Ν.Δ., αντί για σωφρονισμό, επιλέγει καταστολή και βία. Αυτός είναι ο λόγος εξάλλου που στις ελληνικές φυλακές μπορεί κάποιος να φυλακιστεί για ένα απλό αδίκημα και να βγει από τη φυλακή πρύτανης στην παρανομία. Διότι ο νεοφιλελευθερισμός χρειάζεται την παραβατικότητα ως άλλοθι για την κρατική καταστολή που εφαρμόζει, προκειμένου να χτυπήσει τα κοινωνικά κινήματα...
Εάν όμως αναζητήσουμε τη σωφρονιστική πρακτική της εκάστοτε εξουσίας, απέχει πολύ από την έννοια του σωφρονισμού. Στην... ελληνική αρχαιότητα μετά τον 6ο π.Χ. αιώνα, δηλαδή από τότε που θεσπίστηκαν οι νόμοι, η έννοια της ποινής για διάφορα αδικήματα δεν διαφέρει από τη συμπεριφορά των βαρβάρων. Οι τρόποι τιμωρίας ήταν τρεις, εξορία, επιβολή προστίμου και θανατική ποινή. Σε ελαφρά αδικήματα ωστόσο υπήρχαν και άλλες ποινές, όπως η μαστίγωση ή ο ξυλοδαρμός. Η εξορία θεωρούνταν η πιο ατιμωτική ποινή.
Στο Μεσαίωνα, στα «σκοτεινά χρόνια», βία και σωφρονισμός ήταν ταυτόσημες έννοιες, με μεγάλη εφευρετικότητα στα βασανιστήρια αυτών που είχαν παραβατική συμπεριφορά, όπως ο τροχός, ο μπρούτζινος ταύρος, το ξεκοίλιασμα κ.λπ.
Φωτεινή εξαίρεση και ίσως η αρχή ενός πραγματικού σωφρονιστικού συστήματος ήταν τα πρώτα χρόνια της Οκτωβριανής Επανάστασης στη Ρωσία, όπου ο Λένιν εφάρμοσε πραγματική σωφρονιστική πολιτική, με προγράμματα εκμάθησης γραμμάτων και τεχνών στους κρατούμενους, βιβλιοθήκες κ.λπ. Πρωτοποριακά μέτρα για την εποχή, λαμβάνοντας υπόψη τη μεγάλη παραβατικότητα του λούμπεν προλεταριάτου που είχε δημιουργήσει η τσαρική περίοδος. Αργότερα όμως αυτές οι πολιτικές ανατράπηκαν από τον Στάλιν και αντικαταστάθηκαν με πολιτικές φυσικής εξόντωσης των αντιφρονούντων.
Μαύρη περίοδος για τον σωφρονισμό αποτελεί επίσης το ναζιστικό καθεστώς, το οποίο χρησιμοποίησε τον «σωφρονισμό» προκειμένου να εξοντώσει όσους διέφεραν από την άρια φυλή, τους κομμουνιστές, τους Εβραίους, τους Ρομά και τους ομοφυλόφιλους.
Μια μέθοδος σωφρονισμού που χρησιμοποιήθηκε από τις εκάστοτε εξουσίες είναι το κοινοβιακό σωφρονιστικό σύστημα, σύμφωνα με το οποίο οι κρατούμενοι στοιβάζονταν σε συγκεκριμένο χώρο και τους συμπεριφέρονταν σαν να ήταν σκουπίδια. Με αυτό το σύστημα μειωνόταν το κόστος εγκλεισμού. Οι πρώτες ελληνικές φυλακές του Επταπυργίου στη Θεσσαλονίκη ήταν σε αυτή τη λογική.
Αλλο απάνθρωπο σύστημα ήταν το απομονωτικό, όπου οι κρατούμενοι δεν επικοινωνούσαν ούτε μεταξύ τους. Η μόνη επικοινωνία ήταν με τους σωφρονιστικούς υπαλλήλους και όταν τους πήγαιναν για εκκλησιασμό, έχοντας απαραιτήτως στο κελί τους την Βίβλο. Επόμενο ήταν η απομόνωση αυτή να έχει βλαβερές συνέπειες στην ψυχική υγεία των κρατουμένων.
Υπάρχει και το μικτό σύστημα ή ωβούρνειο, το οποίο αποτελεί σύνθεση των δύο προηγούμενων συστημάτων. Την ονομασία ωβούρνειο την πήρε το 1823, όταν εφαρμόστηκε στην αμερικανική φυλακή Aubyrn. Το προοδευτικό σύστημα εφαρμόστηκε στην Αγγλία με κύριο χαρακτηριστικό ο κρατούμενος να περνάει διαδοχικά από την απομόνωση στην κοινή κράτηση και στην προσωρινή απόλυση.
Στη σύγχρονη εποχή χρησιμοποιούνται οι απάνθρωπες φυλακές υψίστης ασφαλείας, τύπου F, όπου ο κρατούμενος είναι απομονωμένος σε ένα κελί 10 τ.μ. για ένα άτομο και 25 τ.μ. για τρία, με την τουαλέτα να βρίσκεται στον ίδιο χώρο. Ο κρατούμενος δεν έρχεται σε επαφή με άλλους και όλα, παροχή νερού, φωτισμός εξαερισμός κ.λπ., εμπίπτουν στον έλεγχο της διεύθυνσης των φυλακών. Οι φυλακές τύπου F έχουν χρησιμοποιηθεί στη Γερμανία για την εξόντωση των αγωνιστών της RAF, στην Τουρκία για την εξόντωση των πολιτικών αντιπάλων της εκάστοτε κυβέρνησης, στις ΗΠΑ κ.λπ. Να σημειωθεί ότι στις ΗΠΑ πολλές φυλακές σήμερα είναι ιδιωτικές επιχειρήσεις.
Οπως είναι εμφανές, τα περισσότερα συστήματα που έχουν κατά καιρούς εφαρμοστεί απέχουν κατά πολύ από την έννοια του σωφρονισμού, καθώς πρόκειται απλά για εγκλεισμό που βασίζεται στη βία. Εξαίρεση αποτελεί το νορβηγικό σωφρονιστικό σύστημα, όπου κρατούμενοι και σωφρονιστικοί υπάλληλοι διαμορφώνουν σχέσεις αμοιβαίας εμπιστοσύνης και οι κρατούμενοι δημιουργούν, κάτι το οποίο έλειπε από την παραβατική τους ζωή. Η εκπαίδευση δε των σωφρονιστικών υπαλλήλων διαρκεί 2-3 χρόνια. Λένε χαρακτηριστικά ότι μπαίνεις στη φυλακή εγκληματίας και βγαίνεις καλός γείτονας.
Στην Ελλάδα οι όποιες προσπάθειες επιχειρήθηκαν κατά τη διακυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, όπως η ανθρώπινη μεταχείριση των κρατουμένων, η δυνατότητα που τους δόθηκε να σπουδάζουν, η λειτουργία σχολείων μέσα στις φυλακές με την ευγενική προσφορά προοδευτικών καθηγητών, οι άδειες, διακόπηκαν με την κυβερνητική αλλαγή.
Η κυβέρνηση Μητσοτάκη ήδη εφαρμόζει νεοφιλελεύθερες πολιτικές και στο σωφρονιστικό σύστημα. Από τις πρώτες αποφάσεις που πήρε ήταν να χτιστούν φυλακές υψίστης, υποτίθεται, ασφαλείας και να περάσει ο σωφρονισμός από το υπουργείο Δικαιοσύνης στο υπουργείο Δημόσιας Τάξης (δεν θα το έλεγα Προστασίας του Πολίτη). Ξεκάθαρα επιλογή τους αποτελεί η καταστολή και η βία. Μαζί με τις φυλακές πέρασαν επιπλέον στο υπουργείο Δημόσιας Τάξης και κοινωνικές υπηρεσίες, όπως το Ανηλίκων κ.ά., αλλά κατάλαβαν την γκάφα τους και το διόρθωσαν.
Δηλαδή η Ν.Δ., αντί για σωφρονισμό, επιλέγει καταστολή και βία. Αυτός είναι ο λόγος εξάλλου που στις ελληνικές φυλακές μπορεί κάποιος να φυλακιστεί για ένα απλό αδίκημα και να βγει από τη φυλακή πρύτανης στην παρανομία. Διότι ο νεοφιλελευθερισμός χρειάζεται την παραβατικότητα ως άλλοθι για την κρατική καταστολή που εφαρμόζει, προκειμένου να χτυπήσει τα κοινωνικά κινήματα...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου