Γεια σου φίλε μου, πιτσιρίκο,
Μου αρέσει το καλαμπούρι, τι να κάνω;
Θα ήθελα, λοιπόν, να ξεκαθαρίσω από την αρχή, ότι η τεμπελιά δεν είναι το μέλλον του σοσιαλισμού, η τεμπελιά δεν θα δημιουργήσει μια αταξική κοινωνία, και ούτε θα ρίξει τον καπιταλισμό. Άλλο ήταν το νόημα του κειμένου, αλλά δε βαριέσαι, χαβαλέ να γίνεται.
Η τεμπελιά είναι μια προσωπική φιλοσοφία ζωής, σε ό,τι έχει να κάνει με το πως έχει διαμορφωθεί η εργασία στην εποχή του ολοκληρωτικού καπιταλισμού, και την θέση του ατόμου που αναγκάζεται να εργαστεί για να ζήσει, αναλώνοντας τις ώρες της ζωής του για το όφελος άλλων, και ζώντας μια σκιά της ζωής που θα ήθελε να ζήσει.
Δεν μπορούν να τεμπελιάσουν όλοι οι εργαζόμενοι στη δουλειά τους. Μακάρι να μπορούσαν.
Στην περίπτωση την δική μου, μπορώ, και μάλιστα χωρίς καμία τύψη ή ενοχή, αφού όλοι ξέρουμε ότι η σχέση εργοδοσίας-υπαλλήλου είναι μια σχέση εκμετάλλευσης, διαφορετικά δεν θα υπήρχε κέρδος.
Μην τα ξαναλέμε, έχουν περάσει και 150 χρόνια.
Στο φινάλε, υπάρχουν τόσοι γύρω μου που κυνηγάνε καριέρες, δουλεύοντας υπερωρίες, που καλύπτουν και με το παραπάνω την χαμηλή απόδοση μου.
Γούστο και καπέλο τους. Στο καλό και με την νίκη. Εύχομαι να την πάρουν την προαγωγή.
Πάμε, όμως, να μιλήσουμε λίγο σοβαρά.
Η ουσία του Ενιαίου Βασικού Εισοδήματος, είναι το ότι προτείνει την αποσύνδεση του δικαιώματος στη ζωή από την εργασία.
Φυσικά, ένα μπόνους θα είναι η σημαντική μείωση της τερατώδους γραφειοκρατίας σε κάθε χώρα.
Ένα αρκετά μεγάλο μέρος του κράτους και των ημι-κρατικών ΜΚΟ αυτή τη στιγμή, υπάρχει μόνο και μόνο για να κάνει τους φτωχούς να αισθάνονται άσχημα για τη φτώχεια τους.
Το σύστημα των κοινωνικών επιδομάτων, όπως σωστά παρατήρησε ο Ηλίας στην Σκωτία, έχει αποτύχει.
Και είναι σύνηθες το λάθος να ταυτίζει κανείς το ΕΒΕ με το σύστημα επιδομάτων. Το επίδομα είναι κάτι που ο αποδέκτης του πρέπει να αποδείξει στο κράτος ότι το αξίζει, ενώ το ΕΒΕ είναι κάτι που δικαιούται, απλά επειδή υπάρχει, χωρίς δεσμεύσεις, και χωρίς δικαιολογητικά.
Μάλιστα, οι έρευνες δείχνουν ότι το σύστημα των επιδομάτων δεν έχει καμία επίπτωση σε συμπεριφορικές αλλαγές των παραληπτών, ούτε φυσικά στο να ανυψώσει τον αποδέκτη από την φτώχεια, σε αντίθεση με το ΕΒΕ, που έχει θετική επίπτωση και στα δυο.
Και δεν είναι μόνο οι δημόσιοι υπάλληλοι που δουλεύουν στον μηχανισμό των επιδομάτων, ή οι ιδιωτικοί των ΜΚΟ, είναι η κατασκευή και συντήρηση των κτιρίων που στεγάζονται, είναι οι διάφοροι θεσμοί που υπάρχουν για τους ελέγχουν και να διασφαλίζουν ότι πληρούνται τα κριτήρια και οι προϋποθέσεις, είναι οι υπηρεσίες που αυτοί οι θεσμοί καταναλώνουν κλπ κλπ.
Υπάρχει ολόκληρη αγορά που στηρίζεται από το σύστημα των επιδομάτων.
Το ΕΒΕ, όμως, δεν είναι επίδομα, και δεν είναι για εμένα. Το ΕΒΕ είναι πρωτίστως για αυτούς που πεινάνε. Για αυτούς που η 4η βιομηχανική επανάσταση θα ξεράσει στα απόνερα της ανάπτυξης.
Φυσικά, υπάρχουν πολλοί που λένε ότι το ΕΒΕ δεν πρόκειται να εφαρμοστεί ποτέ γιατί είναι αδύνατο. “Πού θα τα βρούμε τα λεφτά;”
Νομίζω πως ο λόγος που για μερικούς φαίνεται αδύνατο είναι επειδή έχουμε μεγαλώσει με λανθασμένες ιδέες σχετικά με το τι είναι το χρήμα, πώς παράγεται το χρήμα, τι είναι οι φόροι και ποια η χρησιμότητά τους και πολλά άλλα θέματα πολιτικής οικονομίας που καθορίζουν τη ζωή μας, αλλά των οποίων η φύση και η λειτουργία δε μας έχει απασχολήσει ιδιαίτερα.
Το θέμα φυσικά μπερδεύεται ακόμα περισσότερο από τις διαφορετικές απόψεις για το πώς πρέπει να εφαρμόστει το ΕΒΕ. Και πολλές φορές, όταν ξεκινάει κανείς μια συζήτηση για το ΕΒΕ, μετά από ώρα διαφωνίας, συνειδητοποιεί ότι ο συνομιλητής του αναφερόταν σε κάτι τελείως διαφορετικό.
Όπως στο πόντκαστ που έκανες πιτσιρίκο με τον Γρηγόρη, όπου ο Γρηγόρης μιλούσε για το ΕΒΕ εντός καπιταλισμού, τύπου Elon Musk, την εφιαλτική βερσιόν, ενώ εσύ μιλούσες για μια μορφή ΕΒΕ που θα οδηγούσε σε μια υπέρβαση του καπιταλισμού, σε ένα μετα-καπιταλιστικό σύστημα, με γνώμονα την εξαφάνιση της φτώχειας και την αποανάπτυξη της οικονομίας, αν κατάλαβα καλά.
Οι δεξιοί και αριστεροί φιλελέδες λένε, για παράδειγμα, ότι ο σκοπός του πρέπει να είναι η αντικατάσταση του κοινωνικού κράτους και των επιδομάτων.
Οι ακραίοι δεξιοί συντηρητικοί το πάνε ακόμα πιο πέρα, θέλοντας να καταργήσουν τη δωρεάν παιδεία, τη δωρεάν υγεία και να παραδώσουν κάθε δημόσιο αγαθό στον ιδιωτικό τομέα, ώστε ένα μεγάλο μέρος του ΕΒΕ να πάει πίσω στα χέρια τους, αυξάνοντας τα κέρδη.
Υπάρχουν, βέβαια, και κάποιοι από τα πιο αριστερά, που υποστηρίζουν ότι το ΕΒΕ θα πρέπει να λειτουργεί παράλληλα με το κοινωνικό κράτος, το οποίο φυσικά θα μειωθεί για να υπηρετεί αποκλειστικά συγκεκριμένες περιπτώσεις.
Αν υπάρχουν επιπρόσθετες ανάγκες, π.χ. για κάποιον που είναι ανάπηρος, τότε φυσικά θα υπάρχουν τα απαραίτητα κοινωνικά επιδόματα που θα προστίθενται σε αυτό.
Άλλο το ΕΒΕ που χρειάζεται ένας υγιής άνθρωπος, άλλο ένας παραπληγικός. Το κοινωνικό κράτος θα επικεντρώνεται αποκλειστικά στο να συμπληρώνει τις ειδικές ανάγκες κάποιων ανθρώπων.
Αλλά μόνο εφόσον έχει εξασφαλιστεί η ζωή και η αξιοπρέπεια του.
Ο σκοπός του ΕΒΕ, άλλωστε, είναι η εξασφάλιση των βασικών αναγκών ζωής και άνεσης. Είναι το minimum, η κατώτατη δυνατή βάση για κάθε άνθρωπο.
Ακόμα και αν γινόταν παράλληλα με το κοινωνικό κράτος, ένα πολύ μεγάλο μέρος της κρατικής μηχανής θα έπαυε να υπάρχει.
Εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόμενοι, ιδιωτικοί και δημόσιοι, είτε άμεσα, είτε έμμεσα, δεν θα ήταν πλέον απαραίτητοι. Βέβαια, θα ήταν αποδέκτες του ΕΒΕ, οπότε κανένα πρόβλημα.
Ίσως κάποιοι από αυτούς να έβρισκαν κάτι πραγματικά σημαντικό να κάνουν με τον χρόνο τους. π.χ. να βάλουν κάνα φωτοβολταϊκό ή να ανακαλύψουν το φάρμακο για τον καρκίνο.
Αλλά δεν έχει καμία σημασία. Θα μπορούσαν απλά να φτιάξουν μια μπάντα ή να ανακαινίσουν κάνα παλιό τους έπιπλο, να αποφασίσουν να αφιερωθούν στην αποκρυπτογράφηση των ιερογλυφικών των Μάγια, ή να σπάσουν το ρεκόρ για τις περισσότερες ώρες σeξ σε προχωρημένη ηλικία.
Ας κάνουν ό,τι γουστάρουν!
Γιατί ό,τι και αν κάνουν, σίγουρα θα τους κάνει περισσότερο χαρούμενους απ’ ό,τι είναι τώρα.
Παρ’ όλα αυτά, θα ήταν μεγάλη παράλειψη να μην γίνει αναφορά στο ΕΒΕ όταν μιλάμε για το μέλλον της εργασίας. Ειδικά την στιγμή που έχουν αρχίσει να τρέχουν πολλά πειράματα σε διάφορες ανεπτυγμένες χώρες.
Το πρόβλημα, βέβαια, με αυτά τα πειράματα, είναι ότι είναι τοπικά, επομένως δεν μπορούμε να ανάγουμε ασφαλή συμπεράσματα για την εφαρμογή του σε εθνικό επίπεδο. Αυτό θα γίνει, όταν εφαρμοστεί σε μια ολόκληρη χώρα.
Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει, πάντως, το σχέδιο ΕΒΕ όπως εφαρμόστηκε σε κάποια χωριά της Ινδίας. Και αυτό γιατί η Ινδία είναι μια άκρως ταξική κοινωνία, με ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού της να ζει μέσα στη φτώχεια.
Ένα από τα πράγματα που παρατήρησαν οι ερευνητές που το εφάρμοσαν ήταν ότι τα φαινόμενα της οικογενειακής βίας μειώθηκαν δραματικά.
Λογικό, μιας και το 80% των οικογενειακών περιστατικών βίας ήταν αποτέλεσμα οικονομικών διαφωνιών.
Το πιο σημαντικό, όμως, ήταν ότι οι κοινωνικές αδικίες που είχαν ριζώσει εδώ και χιλιάδες χρόνια, άρχισαν για πρώτη φορά να κλονίζονται
Για παράδειγμα, για πρώτη φορά τα κορίτσια πληρώνονταν όσο τα αγόρια.
Οι συμπεριφορές των ανθρώπων προς τους ανάπηρους και τους φτωχούς άρχισαν να αλλάζουν και οι άνθρωποι αυτοί άρχισαν να συμμετέχουν στις δραστηριότητες του χωριού.
Οι νεαρές γυναίκες σταμάτησαν να ακολουθούν τις κοινωνικές επιταγές της παράδοσης που τις ήθελαν ντροπαλές και χαμηλοβλεπούσες και άρχισαν να συχνάζουν στους δημόσιους χώρους όπως τα αγόρια.
Οι γυναίκες άρχισαν να συμμετέχουν στα κοινά.
Πριν την εφαρμογή του ΕΒΕ, η συμμετοχή των γυναικών στις αποφάσεις του νοικοκυριού κυμαινόταν γύρω στο 9%. Μετά την εφαρμογή του ΕΒΕ, το ποσοστό έφτασε στο 25% και μια πρόσφατη έρευνα το βγάζει γύρω στο 33%.
Σε σχόλιό της, μια από τις δημιουργούς τους σχεδίου, δήλωσε:
“Μετά από 4 χρόνια, επιστρέψαμε στα χωριά αυτά που συμμετείχαν στο πρόγραμμα του ΕΒΕ για έναν χρόνο, το 2012. Ήταν συγκινητικό να βλέπεις ότι ορισμένες από τις επιπτώσεις του προγράμματος συνεχίζονταν ακόμα. Τι δείχνει αυτό; Ότι οι άνευ όρων πληρωμές του ΕΒΕ άφησαν ένα βαθύ ψυχολογικό στίγμα, και ακόμα και αν το πρόγραμμα διήρκεσε μόλις για ένα χρόνο, οι επιπτώσεις συνεχίζουν να υπάρχουν για πολύ περισσότερο.”
Και επειδή η Ινδία είναι μια πολύ συγκεκριμένη περίπτωση, ας δούμε και τι έγινε με την εφαρμογή του ΕΒΕ στις ΗΠΑ. Και συγκεκριμένα, σε μια πόλη που το Forbes χαρακτήρισε ως ‘την πιο μίζερη πόλη των ΗΠΑ’, την πόλη Στόκτον, στην Καλιφόρνια.
Η πόλη έδωσε στους πολίτες της δωρεάν χρήμα. Και τι μάθαμε από αυτό; Τίποτα που να μην γνωρίζαμε ήδη από άλλα πειράματα για την φτώχεια: ότι η φτώχεια είναι απλά θέμα έλλειψης χρημάτων.
Οι πολίτες που πήραν μέρος, λάμβαναν 500 δολάρια στον λογαριασμό τους, για δυο συναπτά έτη, τα οποία μπορούσαν να κάνουν ό,τι ήθελαν. Και μιλάμε για μια πόλη με έναν από τους υψηλότερους δείκτες ανεργίας στις ΗΠΑ, με το 20% του πληθυσμού να ζει κάτω από το όριο της φτώχειας.
Και πού τα ξόδεψαν; Σύμφωνα με τα αποτελέσματα του πειράματος, το 37% πήγε για αγορά φαγητού, το 22% σε είδη σπιτιού και ρούχα, το 11% σε ηλεκτρικό, νερό, ίντερνετ και θέρμανση, το 10% σε έξοδα αυτοκίνησης, 10% σε φαγητό απ’ έξω και μη απαραίτητα έξοδα, και λιγότερο από 1% σε τσιγάρα και αλκοόλ.
Όταν ξεκίνησε το πείραμα, 28% των συμμετεχόντων είχαν δουλειά. Ένα χρόνο μετά, το ποσοστό ανέβηκε στο 40%.
Αυτό, για όσους λένε ότι, αν δώσεις λεφτά στον φτωχό, αυτός θα κάθεται όλη μέρα, και θα τα φάει στον τζόγο και στα ποτά.
Για πολλούς, τα χρήματα τους έδωσαν την δυνατότητα να βάλουν φαγητό στο τραπέζι. Για άλλους, ήταν ένα δίχτυ ασφαλείας, προστατεύοντάς τους από την οικονομική καταστροφή σε περίπτωση κάποιας επείγουσας ανάγκης.
Είχαν γίνει και άλλα πειράματα στις ΗΠΑ, με τα ίδια αποτελέσματα. Το 1982, ένα πείραμα ΕΒΕ στην Αλάσκα, έδειξε ότι οι αποδέκτες, όχι μόνο δεν παραιτήθηκαν από τις δουλειές τους, όπως οι κατήγοροι του ΕΒΕ συχνά υποστηρίζουν, αλλά είχαν ως αποτέλεσμα την βελτίωση της υγείας, της εκπαίδευσης και της εγκληματικότητας.
Για να λειτουργήσει σωστά ένα ενδεχόμενο ΕΒΕ, θα πρέπει να είναι αρκετό για να παρέχει τις βασικές ανάγκες ζωής και άνεσης. Θα πρέπει να είναι άνευ οποιονδήποτε δεσμεύσεων.
Όλοι θα πρέπει να το λάβουν. Ακόμα και αυτοί που δεν το χρειάζονται.
Αξίζει τον κόπο, ακόμα και απλά για να εδραιώσει κατ’ αρχήν, ότι στο θέμα των αναγκών διαβίωσης, όλοι είμαστε ίσοι, χωρίς την ανάγκη του να πληρούνται κριτήρια.
Αυτό θα το κάνει ανθρώπινο δικαίωμα, όχι φιλανθρωπία ή επίδομα.
Αλλά αυτό αφορά την ιδανική μορφή του, που ονειρεύομαι εγώ και εσύ.
Τώρα θα μου πει κάποιος, “Καλά θα δώσεις π.χ. €20,000 ευρώ στον Λάτση ετησίως;”
Ναι! Όταν λέμε όλοι, εννοούμε όλοι. Οι εκατομμυριούχοι, κατ’ αρχάς, δεν είναι καν τόσοι πολλοί, ώστε αυτό να αποτελέσει βάρος. Και, σε τελευταία ανάλυση, αυτοί ας φορολογηθούν για τα εκατομμύριά τους και τις μετοχές τους και τα ακίνητα τους και όχι για τα €20,000.
Η αλήθεια είναι ότι, παρότι είμαι υποστηρικτής του ΕΒΕ, είμαι πολύ καχύποπτος. Για πολλούς από τους λόγους που ανέφερε και ο Ηλίας.
Είμαι καχύποπτος επειδή για να εφαρμοστεί σωστά, αυτό σημαίνει ότι πρέπει να αλλάξουμε οικονομικό σύστημα.
Δε το βλέπω να γίνεται κάτι τέτοιο στα κοντά. Δεν θέλει ο κοσμάκης, όπως λέει και ο Ηλίας.
Το ΕΒΕ δεν είναι μια συγκεκριμένη πολιτική. Υπάρχουν πολλά είδη και με διάφορους τρόπους και παραλλαγές. Οι παραλλαγές έχουν συνήθως να κάνουν με τον τρόπο που θα χρηματοδοτηθεί, που είναι και η Ρόδος, και το πήδημα της όλης υπόθεσης.
Το πιο δημοφιλές είναι αυτό που λανσάρουν οι Elon Musk και Jeff Bezos, που με τρομάζει και μόνο το γεγονός ότι το βρίσκουν καλή ιδέα.
Ένας από τους λόγους που είμαι καχύποπτος σε θέματα που αφορούν τέτοιου είδους ριζικές αλλαγές πολιτικής, είναι επειδή προϋποθέτουν τη συμβολή της κρατικής και επιχειρηματικής ηγεσίας για να πραγματοποιηθούν.
Το κράτος θα αποφασίσει το είδος της πολιτικής αυτής, σε συνεργασία με τα επιχειρηματικά λόμπι, και άλλους επιχειρηματικούς και οικονομικούς θεσμούς, θα το ψηφίσει στη βουλή, και θα το επιβάλλει στον κόσμο με τη βοήθεια της κρατικής και ιδιωτικής μηχανής προπαγάνδας.
Βλέπεις, υπάρχει ένα τρικ του μυαλού που μας παίζουν όταν συζητάμε για τέτοια θέματα.
Λέμε, για παράδειγμα, “Τί θα κάνουμε σχετικά με αυτό το πρόβλημα;”
Λες και το “κάνουμε” εμείς. Λες και μας ρωτάει κανείς. Λες και ο λαός αποφασίζει για τις πολιτικές που επιβάλλονται.
Στην περίπτωση που δεν ανήκει κάποιος στη μειοψηφία της πολιτικής και επιχειρηματικής ηγεσίας του τόπου, των οποίων οι απόψεις επηρεάζουν άμεσα τις πολιτικές που εφαρμόζονται, απλά δουλευόμαστε.
Ταυτιζόμαστε με τους εξουσιαστές και συζητάμε για ώρες το ένα και το άλλο, μαλώνοντας για το ποιος έχει τη καλύτερη λύση, τη στιγμή που είμαστε απλά οι δέκτες και όχι οι ιδιοκτήτες των πολιτικών αυτών.
Εξουσία είναι ο πλούτος.
Αλλά, βέβαια, αν δεν καταφέρουμε να πάρουμε μέρος στην συζήτηση, με το έτσι θέλω, τότε αυτή θα προχωρήσει για ακόμα μια φορά, χωρίς εμάς.
Από το μακρινό Αμστελόδαμο, με τα πόδια ψηλά, και πάντα με αγάπη,
Κώστας
(Φίλε Κώστα, πρέπει να κάνετε ένα podcast με τον Ηλία για το θέμα. Νομίζω πως ήταν ωραίο το podcast που κάναμε με τον Γρηγόρη για το Βασικό Εισόδημα, επειδή το βλέπουμε διαφορετικά. Έχεις δίκιο πως δεν εννοούν όλοι οι άνθρωποι με τον ίδιο τρόπο το Βασικό Εισόδημα, και πάρα πολλοί το μπερδεύουν με τα επιδόματα. Αν διαβάσουν το best seller του Ρούτγκερ Μπρέγκμαν “Ουτοπία για ρεαλιστές”, θα καταλάβουν τι είναι το Βασικό Εισόδημα. Εγώ είμαι κάργα υπέρ του Εννιαίου Βασικού Εισοδήματος, και έχω γράψει και εξηγήσει πολλές φορές γιατί το Βασικό Εισόδημα χωρίς προϋποθέσεις μπορεί να αλλάξει τις κοινωνίες και να σπρώξει την ανθρωπότητα σε πιο φωτεινούς τόπους. Βέβαια, πρέπει να το θέλουν και οι άνθρωποι αυτό. Εγώ το θέλω. Να είσαι καλά, Κώστα. Την αγάπη μου.)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου