Σε σειρά σημειωμάτων τούτης της στήλης αναφερθήκαμε εκτενώς, εκφράζοντας γενικές σκέψεις και εκτιμήσεις, σε ορισμένα βασικά ζητήματα που προκύπτουν από τις σύγχρονες παγκόσμιες εξελίξεις, καθώς και σε κομβικά θέματα που αφορούν την Ελλάδα. Στο σημερινό σημείωμα –κι αν χρειαστεί θα συνεχίσουμε– θα επικεντρωθούμε σε ένα άλλο κρίσιμο και βασικό ζήτημα: Τι πρέπει να γίνει, τι πρέπει να κάνουμε, τι μπορούμε να κάνουμε μπροστά σε μια δύσκολη, κρίσιμη κατάσταση;
Τα ερωτήματα αυτά έχουν μια βαρύτητα για προφανείς λόγους. Πρώτον, επειδή η συνάντηση διαφόρων κύκλων της πολυοργανικής κρίσης του συστήματος οδήγησε και οδηγεί στον κύκλο των πολέμων ανάμεσα σε πολύ μεγάλες δυνάμεις – γεγονός που έχει προκαλέσει και σοκ και ανησυχία για τις πολύμορφες συνέπειες που πλήττουν σε όλες τις χώρες τα πιο αδύναμα στρώματα και τάξεις. Δεύτερον, επειδή ακόμα κι αν πραγματοποιείται μια μετάβαση σε έναν πολυπολικό κόσμο, η «δύση της Δύσης» δεν είναι ένα προτσές που θα κρατήσει λίγο διάστημα, και, όπου να ’ναι, θα ανατείλει ένας δικαιότερος κόσμος. Τρίτον, επειδή η χώρα μας βρίσκεται σε ένα μεταίχμιο ανάμεσα σε Δύση κι Ανατολή, σε μια περιοχή όπου μαίνονται πολλοί ανταγωνισμοί και δραστηριοποιούνται πολλά γεωπολιτικά τόξα. Τέταρτον, επειδή ένας αναβαθμισμένος γείτονας, η επεκτατική Τουρκία, απειλεί έμπρακτα την Ελλάδα – και δεν πρόκειται για «στημένο παιχνίδι» προκειμένου να πουλούν οι πολυεθνικές οπλικά συστήματα. Πέμπτος λόγος, και μεγάλης σημασίας ζήτημα, είναι η πραγματική κατάσταση των μαζών, των λαών, των εργαζόμενων τάξεων, των εθνών μπροστά σε αυτήν τη Μεγάλη Στροφή που συντελείται στη σύγχρονη ιστορία: είναι παραπάνω από βέβαιο ότι ο «υποκειμενικός παράγοντας», όπως κι αν οριστεί, είναι σε πολύ άσχημη κατάσταση. Βρίσκεται σε σύγχυση, κατακερματισμένος κι αποπροσανατολισμένος.
Αν ισχύουν αυτοί οι πέντε λόγοι-διαπιστώσεις, τότε το ερώτημα που θέσαμε («Τι πρέπει να γίνει, τι πρέπει να κάνουμε, τι μπορούμε να κάνουμε απέναντι σε μια δύσκολη, κρίσιμη κατάσταση;») αποκτά μια βαρύτητα. Και η απάντησή του δεν είναι εύκολη.
Χρειαζόμαστε μια διπλή ενεργοποίηση: Προσπάθεια οικοδόμησης αντιστάσεων και, παράλληλα, συγκρότηση μιας νέας συνείδησης. Δεν προηγείται η μια διαδικασία της άλλης: πρέπει να υπηρετούνται και οι δύο ταυτόχρονα
Επιχειρώντας μια απάντηση (χτίζοντας μια οπτική)
Πρέπει να συμφωνήσουμε, κατ’ αρχάς, σχετικά με το γεγονός ότι, με τον πόλεμο στην Ουκρανία και όσα αυτός επιφέρει, εισήλθαμε σε μια νέα φάση, με ιδιαίτερα οξυμένα ανοικτά μέτωπα (όχι μόνο στρατιωτικά). Και ότι αυτή η φάση (άλλοι μιλάνε για εποχή) θα ασκήσει καθοριστικό ρόλο σχεδόν σε όλα τα επίπεδα της οικονομικής, πολιτικής, στρατιωτικής, πολιτιστικής ζωής στον πλανήτη. Οι κίνδυνοι που συνοδεύουν τη σύγκρουση των 3 πολύ μεγάλων δυνάμεων (ΗΠΑ, Κίνα, Ρωσία) είναι μεγάλοι, και ο πόλεμος ανάμεσά τους θα εμπλέξει ολόκληρη την ανθρωπότητα.
Ακόμα πρέπει να συμφωνήσουμε ότι υπάρχει η τεράστια ανάγκη μιας διπλής κίνησης, τέτοιας που να απαντά στα δύο πλέον κρίσιμα ζητήματα: Πρώτα η ανάγκη ενεργοποίησης, τώρα κι όχι κάποτε, της λαϊκής διαθεσιμότητας απέναντι στις απειλές και τη δραματική χειροτέρευση των όρων επιβίωσης που φέρνει αυτός ο πόλεμος, ο οποίος τείνει να γίνει παγκόσμιος. Έπειτα, παράλληλα με την αντίσταση και την ενεργοποίηση ενάντια στον πόλεμο και τις άμεσες επιπτώσεις του σε όλα τα πεδία της κοινωνικής ζωής, οφείλουμε να οικοδομήσουμε τα στοιχεία μιας άλλης συνείδησης. Τέτοιας που να μπορεί να στηρίξει σε βάθος και με ευρύτητα την ενεργοποίηση, ώστε να αυτή να πάρει και άλλα χαρακτηριστικά, ξεπερνώντας τα αρνητικά στοιχεία της σημερινής κατάστασης. Αυτά τα δύο συνθέτουν το «διπλό καθήκον» του τίτλου του σημειώματος.
Η συνείδηση αυτής της διπλής ανάγκης είναι κομβικής σημασίας. Κι αυτό στηρίζεται σε ορισμένες διαπιστώσεις: η παθητικοποίηση των μαζών, των λαών, η οπισθοχώρηση των χειραφετητικών κινημάτων, σχετίζεται με διαδικασίες μεγάλων αναδιαρθρώσεων και αλλαγών στο σύστημα, με τις αποτυχίες μεγάλων μεταβατικών εγχειρημάτων και, πιο πρόσφατα, με το κλείσιμο ενός ανοδικού κύκλου αγώνων (1999-2015). Άρα η σύγχρονη πραγματικότητα είναι σε πολλά στοιχεία της τροποποιημένη. Ο συσχετισμός δυνάμεων έχει αλλάξει ριζικά υπέρ των δυνάμεων του συστήματος, και εν γένει, οι λογαριασμοί με το απώτερο ή και πρόσφατο παρελθόν δεν έχουν γίνει. Υπάρχουν, δε, τεράστια ελλείμματα στην κατανόηση του σύγχρονου κόσμου και των αντιθέσεων που τον διαπερνούν.
Αντίσταση και συνείδηση
Το διπλό καθήκον οδηγεί σε μια διπλή ενεργοποίηση: Προσπάθεια οικοδόμησης αντιστάσεων και ενεργοποίησης ενάντια στις πιο οξυμένες πλευρές, στις πιο κτυπητές και καταστροφικές για την επιβίωση της ανθρωπότητας, των μικρών, ανίσχυρων ή μεσαίων χωρών, των λαών και εθνών του κόσμου, με αποκορύφωμα την απειλή πυρηνικού ολέθρου. Και, παράλληλα, μια μεγάλη πνευματική και πολιτιστική διαδικασία συγκρότησης μιας νέας συνείδησης. Δεν προηγείται η μια διαδικασία της άλλης: πρέπει να υπηρετούνται και οι δύο ταυτόχρονα.
Θα ορθωθούν διάφορες αντιρρήσεις: μα αυτό δεν γίνεται, δεν προχωρούν έτσι τα πράγματα, μόνο η κίνηση (και το «είναι») καθορίζουν τη συνείδηση κι όχι η συνείδηση το είναι. Όπως θα αντιταχθούν και διάφορες άλλες αντιλήψεις και θεωρίες, όπως οι μεγάλοι κύκλοι Κοντράτιεφ, ή κάποια υπόρρητη αντίληψη ότι όλα γίνονται με κάποιο αυτόματο τρόπο. Αν όμως ισχύει το «η ύλη μετατρέπεται σε πνεύμα και το πνεύμα σε ύλη», τότε έχουμε κάθε λόγο να δώσουμε την πρέπουσα σημασία στη θεωρία, στο πνεύμα, στη συνείδηση, στα πολιτιστικά στοιχεία. Κι όχι απλά να μένουμε στο πεδίο του «είναι», και μάλιστα σε ένα «είναι» απογυμνωμένο από τα στοιχεία της συνείδησης και του πνεύματος. Τέτοιο καθαρό «είναι» δεν υπάρχει. Άλλωστε εδώ και 6-7 δεκαετίες έχει τεθεί ένα ζήτημα μιας συνολικής άλλης συνείδησης, που να αποκρυπτογραφεί τη σχέση κεφάλαιο και τις μεταμορφώσεις που αυτό λαμβάνει, το όριο και τις υποχωρήσεις των επαναστατικών εγχειρημάτων, την αποικιοποίηση της συνείδησης, τη διάλυση βασικών στοιχείων ενότητας της κοινωνίας και της κοινωνικότητας κ.λπ.
Επομένως, ακόμα κι αν εκδηλωθούν αυθόρμητες εκδηλώσεις αντίστασης, είναι αναγκαίο να συναντηθούν με στοιχεία και περιεχόμενα μιας άλλης συνείδησης. Η οποία θα ξεπερνά τα όρια της συμπαράστασης, της αλληλεγγύης (τα οποία είναι βέβαια πολύ σημαντικά), και θα θέτει σημαντικά και σοβαρά στοιχεία μιας εναλλακτικής πρότασης, ανοίγοντας έναν δρόμο που αξίζει να ακολουθηθεί, να περπατηθεί.
«Περιοχές δράσης» του διπλού καθήκοντος
Αν θελήσουμε να ονοματίσουμε ορισμένες «περιοχές δράσης» αναφορικά με το διπλό καθήκον που θέτουμε, θα μπορούσαν να επισημανθούν ενδεικτικά τα ακόλουθα.
Α. Ενεργοποίηση, αντίσταση, κίνηση, ζύμωση, κινήματα για τα πλέον οξυμένα και άκρως απειλητικά θέματα, ήτοι:
1) Να σταματήσει ο πόλεμος – Ειρήνη – Καταστροφή των πυρηνικών όπλων – Νέο σύστημα ασφάλειας και ειρήνης πανευρωπαϊκά και παγκόσμια. Ακόμα, πιο άμεσα, καμία εμπλοκή της χώρας μας στον πόλεμο που διεξάγεται.
2) Αγώνας ενάντια στην «πολεμική οικονομία», δηλαδή σε όλα τα μέτρα και τις οικονομικές ρυθμίσεις που παίρνονται με δικαιολογία τον πόλεμο, στα προγράμματα «μετάβασης», στην εκτίναξη όλων των τιμών στα ύψη, στο απαγορευτικό κόστος της ενέργειας, στη ματαίωση της επιβίωσης για την πλειοψηφία των κατοίκων της χώρας μας.
3) Αντιμετώπιση της απειλής του τουρκικού επεκτατισμού. Η καταγγελία του δεν είναι υπόθεση μιας κυβέρνησης και ενός φόβου από όλους τους υπόλοιπους, μήπως και συμβεί το κακό. Η πολιτική και ψυχική προετοιμασία του λαού είναι ένα από τα πιο σημαντικά αποτρεπτικά όπλα. Αν περιμένουμε από τους «συμμάχους» ή τις εγχώριες ελίτ, «σωθήκαμε»…
Και τα τρία ζητήματα μπορούν να τροφοδοτήσουν σαν «περιοχές» μια πολλαπλότητα κινήσεων, δράσεων, αντιστάσεων, κινημάτων.
Β. Όσον αφορά την «περιοχή» της άλλης συνείδησης, εξαρχής πρέπει να τονίσουμε ότι πρέπει να τεθούν οι βάσεις μιας άλλης οπτικής, να τεθούν τα θεμέλια μιας άλλης αντίληψης στα πιο βασικά θέματα: Τι συμβαίνει στον σύγχρονο κόσμο, ποια η ουσία του ανταγωνισμού ανάμεσα σε ΗΠΑ-Κίνα-Ρωσία; Ποια γνώμη έχουμε και γιατί για τον πολυπολικό κόσμο; Είναι αναγκαία η κατάργηση των πυρηνικών όπλων και της «ειρηνικής» χρήσης της πυρηνικής ενέργειας; Το διακρατικό σύστημα και τα κράτη είναι μια απαρχαιωμένη κατάσταση; Έχει νόημα σήμερα το αίτημα για τη δημιουργία ενός κινήματος αδεσμεύτων χωρών; Για την Ευρώπη και την πορεία της; Πώς έχει το σύγχρονο κοινωνικό ζήτημα σε παγκόσμια κλίμακα;
Επίσης: Έχουμε επίγνωση για τη θέση και τον χαρακτήρα της Ελλάδας ως χώρας και κοινωνικού σχηματισμού; Ποιες οι βασικές πηγές της κακοδαιμονίας της; Ποιο είναι το κεντρικό πολιτικό ζήτημα στη χώρα μας. Μπορεί η χώρα μας να υπάρξει αλλιώς στον σύγχρονο κόσμο, κι αν ναι, πώς; Πώς μπορούν να κατακτηθούν βαθμοί κυριαρχίας της χώρας; Αλλά και: Πολιτικό σύστημα και κοινωνία στην Ελλάδα. Το κοινωνικό και το εθνικό ζήτημα στη διαπλοκή τους. Αποτίμηση των κινημάτων και του πολιτικού στοιχείου στην Ελλάδα. Τι διδάγματα βγαίνουν από τη νεώτερη ιστορία μας, από το 1821 μέχρι σήμερα.
Το «διπλό καθήκον» μας καλεί. Όσο κι φαίνεται ότι πέφτει πολύ βάρος στους ώμους από αυτό, όσο κι αν φαίνεται εξαιρετικά δύσκολο να πραγματοποιηθεί, η συνολική κατάσταση πιέζει για να ανταποκριθούμε. Και γενικά, για όσους ανησυχούν, ταλαιπωρούνται, καταπιέζονται, ασφυκτιούν, δεν υπάρχει πιο ρεαλιστική πρόταση.
ΦΩΤ: Έργο της Καταρίνα Κραέβσκα
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου