Στις αρχές του 1938 ήταν πλέον σαφές ότι το σύντομο “οικονομικό θαύμα” της ναζιστικής Γερμανίας –που είχε επιτευχθεί, όπως είναι φυσικό, εις βάρος της γερμανικής εργατικής τάξης– ανήκε πλέον στο παρελθόν. Παρ’ ότι είχε επισήμως καταργήσει την πάλη των τάξεων, το ναζιστικό καθεστώς δεν είχε κατορθώσει να επιτύχει μια βιώσιμη ανάκαμψη και η χώρα άρχισε ξανά να βουλιάζει στο γνώριμο τοπίο της Μεγάλης Ύφεσης. Αντιμέτωπο με το φάσμα της οικονομικής στασιμότητας, το καθεστώς επέλεξε να δοκιμάσει την αρχαιότερη συνταγή, γνωστή ήδη από τα ομηρικά έπη: Τη λεηλασία των γειτόνων. Ως γνωστόν, η ληστεία και η αρπαγή είναι αρχαιότερες από το εμπόριο και την ανταλλαγή.
Έτσι λοιπόν, αμέσως μετά την προσάρτηση της Αυστρίας (Μάρτιος 1938), και με πρόσχημα την ύπαρξη γερμανικών πληθυσμών στην περιοχή της Σουδητίας, το Ράιχ έκρινε σκόπιμο να προχωρήσει στη λεηλασία της Τσεχοσλοβακίας, εγείροντας ολοένα και πιο εξωφρενικές απαιτήσεις, ενώ παράλληλα προετοίμαζε τη στρατιωτική εισβολή. Δύσκολα θα μπορούσε κανείς να φανταστεί ότι η Τσεχοσλοβακία θα μπορούσε μόνη της να τα βγάλει πέρα μόνη της σ’ έναν ενδεχόμενο πόλεμο με τη Γερμανία. Προς τιμήν της ωστόσο, η κυβέρνηση της Τσεχοσλοβακίας, αν και δήλωσε έτοιμη να κάνει κάποιες λογικές παραχωρήσεις απέναντι στη γερμανική μειονότητα, διακήρυξε επίσης την απόφασή της να υπερασπιστεί την εδαφική ακεραιότητα της χώρας και, στις 19 Μαΐου, προχώρησε σε μερική επιστράτευση, που έγινε δεκτός με ενθουσιασμό από την κοινή γνώμη. Οι Τσεχοσλοβάκοι ήταν έτοιμοι να πολεμήσουν.
Οι Γερμανοί όμως; Οι Γερμανοί ήταν έτοιμοι να πολεμήσουν; Όχι όλοι. Μια σημαντική μερίδα του γερμανικού κατεστημένου (και ιδίως του στρατιωτικού κατεστημένου) ήταν εξαιρετικά απρόθυμη να ρισκάρει έναν πόλεμο με την Τσεχοσλοβακία, αν αυτός οδηγούσε σε γενικότερη ανάφλεξη, με συμμετοχή των Δυτικών Δημοκρατιών ή/και της Σοβιετικής Ένωσης. Είμαστε πλέον σε θέση να γνωρίζουμε ότι είχε εκπονηθεί ολόκληρο σχέδιο για πραξικόπημα, με σκοπό την ανατροπή του Χίτλερ και την αποτροπή του πολέμου. Τα πάντα λοιπόν θα κρίνονταν από τη στάση των ξένων Δυνάμεων. Εάν κάποιος όρθωνε το ανάστημά του στον Χίτλερ, το ναζιστικό καθεστώς θα μπορούσε να έχει ήδη τερματιστεί από το 1938 και η μορφή του κόσμου να ήταν τελείως διαφορετική.
Η Σοβιετική Ένωση δήλωσε διατεθειμένη να υπερασπιστεί την Τσεχοσλοβακία, ακόμα και με τα όπλα. Η προσφορά ωστόσο των Σοβιετικών δεν έγινε ευνοϊκά δεκτή στην Τσεχοσλοβακία, καθώς επρόκειτο για μια χώρα που είχε δημιουργηθεί με σκοπό ν’ αποτελέσει τμήμα της «υγειονομικής ζώνης» για την ανάσχεση του μπολσεβικισμού. Το να τεθεί μια τέτοια χώρα υπό σοβιετική υπεράσπιση ισοδυναμούσε με το ν’ απεμπολήσει, κατά κάποιο τρόπο, τον ίδιο το λόγο ύπαρξής της. Οι Τσεχοσλοβάκοι ανήκαν εις την Δύσιν και μόνο από ‘κει προσδοκούσαν την όποια υπεράσπιση. Η Δύση ωστόσο, μολονότι ανησυχούσε για τον επεκτατισμό του Ράιχ και στα λόγια τάσσονταν υπέρ της εδαφικής ακεραιότητας της Τσεχοσλοβακίας, δεν ήταν διατεθειμένη να εμπλακεί σε γενικευμένο πόλεμο. Παίρνοντας τις επιθυμίες τους για πραγματικότητα, οι Δυτικές Δυνάμεις αφέθηκαν να πιστέψουν ότι, αν ικανοποιούσαν αυτή –την τελευταία, όπως νόμιζαν– αξίωση του Χίτλερ, θα μπορούσαν να διασφαλίσουν την ειρήνη.
Μετά από έναν μαραθώνιο παρασκηνιακών διαβουλεύσεων, οι πρωθυπουργοί της Αγγλίας και της Γαλλίας βρέθηκαν στο Μόναχο και στις 29 Σεπτεμβρίου κατέληξαν ν’ αποδεχτούν το σύνολο των γερμανικών αξιώσεων, αναλαμβάνοντας επίσης το άχαρο καθήκον να κοινοποιήσουν στους δύστυχους Τσεχοσλοβάκους το περιεχόμενο της επονείδιστης συμφωνίας. Την επόμενη μέρα, η κυβέρνηση της Τσεχοσλοβακίας αποδέχτηκε το τελεσίγραφο. Ο γερμανικός στρατός διέσχισε τα σύνορα και κατέλαβε την Σουδητία. Μαζί μ’ αυτήν, κατέλαβε το σύνολο των οχυρωματικών έργων της μεθορίου και το μεγαλύτερο μέρος των βιομηχανικών εγκαταστάσεων της χώρας. Ένα μήνα αργότερα, η Τσεχοσλοβακία έπαψε να υπάρχει.
Θα μπορούσε άραγε η μικρή Τσεχοσλοβακία να μην αποδεχτεί την επονείδιστη συμφωνία του Μονάχου; Οι ιστορικοί συνηθίζουν να λένε ότι το ερώτημα «Τι θα μπορούσε να έχει συμβεί, αν…» δεν έχει νόημα. Κάποιοι άλλοι ωστόσο επιμένουν ότι, αν η ιστορική γνώση δε μας βοηθάει στην εξαγωγή συμπερασμάτων που ν’ αφορούν το παρόν, τότε η μελέτη της Ιστορίας είναι πολυτέλεια άνευ αξίας. Προσωπικά, νομίζω ότι από την κρίση της Σουδητίας μπορούμε, αν μη τι άλλο, να βγάλουμε τουλάχιστον ένα συμπέρασμα: Όταν είναι να δώσεις μια εκ προοιμίου άνιση μάχη, προτιμότερο είναι να τη δώσεις τη στιγμή που ο στρατός σου είναι επιστρατευμένος, το ηθικό του λαού σου ακμαίο και οι οχυρώσεις των συνόρων ανέπαφες. Οι μικρές χώρες δεν έχουν την πολυτέλεια να παραχωρούν έδαφος για ν’ αγοράσουν δήθεν χρόνο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου