Η «συμμετοχική αμεσοδημοκρατία» του κ. Κασσελάκη και το μέλλον της Αριστεράς και του ΠΑΣΟΚ
Πώς να εξηγήσει κανείς αυτό που συμβαίνει στον ΣΥΡΙΖΑ; Και πώς να ερμηνεύσει το γεγονός ότι ακόμα και τώρα το ΠΑΣΟΚ δεν φαίνεται ικανό να εκμεταλλευτεί την κατάρρευση του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης;
Μην αναζητήσει κανείς τις ευθύνες της κρίσης στη μία ή την άλλη ηγετική ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ ή στις προσωπικές αδυναμίες του ενός ή του άλλου υποψηφίου του ΠΑΣΟΚ. Όχι ότι δεν θα βρει εκεί σοβαρά προβλήματα, αλλά θα κλείσει τα μάτια στο βασικό αίτιο της κρίσης των πολιτικών κομμάτων του λεγόμενου «προοδευτικού χώρου». Το πρόβλημα βρίσκεται στο εσωτερικό των κομμάτων αυτών και συνοψίζεται στην επιλογή τους να υιοθετήσουν ως τρόπο πολιτικής συγκρότησης την εκλογή «αρχηγού» από τη «βάση».
Η καίρια παρέμβαση Χριστοδουλάκη
Ο Νίκος Χριστοδουλάκης, ομότιμος καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο και πρώην υπουργός του ΠΑΣΟΚ, το γράφει σήμερα απλά και καθαρά σε ένα άρθρο που αξίζει κανείς να προσέξει («Απλά διδάγματα για την επόμενη ημέρα», Το Βήμα, 13.10.2024). Από τα τρία «διδάγματα» που έχει αποκομίσει ο Ν. Χριστουδουλάκης προβάλλει πρώτο την «άμεση αλλαγή του τρόπου εκλογής κομματικής ηγεσίας». Η φαινομενικά άκομψη διατύπωση αυτού του αιτήματος την ημέρα διεξαγωγής του δεύτερου γύρου των εσωκομματικών εκλογών του ΠΑΣΟΚ είναι, νομίζω, απολύτως δικαιολογημένη. Γιατί μπορεί η σύγκριση με το όσα συμβαίνουν στο εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ να έχει προσδώσει στο ΠΑΣΟΚ την εικόνα ενός «σοβαρού κόμματος» και στους υποψήφιους «αρχηγούς» την ιδιότητα του «αξιοπρεπούς πολιτικού», αλλά η πολιτική διαδικασία βγαίνει κι εδώ τραυματισμένη. Η εναπόθεση του πολιτικού σχεδιασμού ενός κόμματος στο τι έχει στο μυαλό του κάθε υποψήφιος αρχηγός οδηγεί αναγκαστικά στη διάλυση του κόμματος και στην αντικατάστασή του από ένα σχήμα οργάνωσης απ’ τα πάνω, την οποία αναλαμβάνει να εφαρμόσει αυτός που τελικά θα επικρατήσει.
Ο Ν. Χριστοδουλάκης υποστηρίζει ότι «το σημερινό ξέφραγο σύστημα, όπου όποιος θέλει μπαίνει και ψηφίζει, πρέπει να αντικατασταθεί από πλατιά μεν αλλά δομημένη διαδικασία με διαπιστευμένα μέλη και φίλους». Και η πρότασή του για το ΠΑΣΟΚ είναι σαφής:
«Η αυτονόητη λύση είναι να υιοθετηθεί ένα ευρύ εκλογικό σώμα που θα αποτελείται από αυξημένο αριθμό συνέδρων συν όλους τους εκπροσώπους του ΠΑΣΟΚ σε πολιτικούς και κοινωνικούς θεσμούς (από βουλευτές έως κοινοτάρχες και μέλη διοίκησης φορέων). Οι εκπρόσωποι του σώματος εκλέγονται εγκαίρως από τα έγκυρα μέλη και φίλους του κόμματος ώστε να μην επηρεάζεται η προθυμία συμμετοχής τους από το ποιοι είναι κάθε φορά υποψήφιοι πρόεδροι».
Είκοσι χρόνια «εκλογής από τη βάση»
Είναι γνωστό ότι η πατέντα της «εκλογής από τη βάση» ανήκει στο ΠΑΣΟΚ που την υιοθέτησε το 2004 για να δοθεί μια εικονική δημοκρατική διάσταση στη διαδικασία προαποφασισμένης διαδοχής του Κώστα Σημίτη από τον Γιώργο Παπανδρέου. Το γεγονός ότι ο Γ. Παπανδρέου ήταν ο μοναδικός υποψήφιος υπονόμευσε εξαρχής τη σοβαρότητα της διαδικασίας, αλλά σφράγισε και την πολιτική συνέχεια. Αποδείχτηκε ότι αυτή η μέθοδος επιλογής «αρχηγού» συνδέεται με την ανάγκη των νέων πολιτικών ηγετών να αίρονται υπεράνω των κομμάτων τους και να εξασφαλίζουν την κυριαρχία τους πέρα από τις οργανωμένες κομματικές δομές, εφόσον έχουν εκλεγεί «από τη βάση». Κι αυτό δεν ήταν σημείο υπεροχής, αλλά αδυναμίας, εφόσον δεν διέθεταν πλέον την ηγετική παντοδυναμία των προκατόχων τους. Αλλά μ’ αυτό τον τρόπο ουσιαστικά υπονόμευσαν τη λειτουργία των κομμάτων τους, διότι πίσω από την εκλογή «από τη βάση» κουκουλώνονταν οι πολιτικές διαφορές και επομένως ο νέος «αρχηγός» αναλάμβανε πλέον να διαχειριστεί το πολιτικό σχέδιο του κόμματός του εκ του μηδενός, με απόλυτη προσωπική εξουσία.
Το σχήμα αυτό ταίριαζε φυσικά στη Δεξιά και εφαρμόστηκε πιστά από τη Ν.Δ., όταν αποφάσισε κι αυτή να υιοθετήσει την εκλογή «από τη βάση». Και έτσι το φθινόπωρο του 2009 είδαμε τον Αντώνη Σαμαρά να νικά την Ντόρα Μπακογιάννη, χάρη στην υποστήριξη του («δικού της») Δημήτρη Αβραμόπουλου. Το ίδιο και στις αρχές του 2016, όταν ο Κυριάκος Μητσοτάκης στηρίχτηκε στον Άδωνι Γεωργιάδη για να νικήσει τον Βαγγέλη Μεϊμαράκη. Γνωρίζουμε τις συνέπειες από την ανάδειξη και των δύο αυτών αρχηγών στη Ν.Δ.
Θέλω να πω ότι αυτό το σχήμα των καιροσκοπικών προσωπικών συμμαχιών ταιριάζει απολύτως στη Δεξιά, εφόσον οι αντιθέσεις στο εσωτερικό της έχουν λιγότερο πολιτικά αίτια και περισσότερο σχετίζονται με τη διαβάθμιση στην υιοθέτηση συντηρητικών και αντιδραστικών θέσεων, αλλά κυρίως με την πρόσδεση σε αλληλοσυγκρουόμενες ομάδες μεγαλοσυμφερόντων.
Η Αριστερά δεν προσχώρησε στον πειρασμό αυτό το 2019, με τον Αλέξη Τσίπρα να απορρίπτει σχετικές εισηγήσεις. Όμως είδαμε το 2022 να υιοθετεί και ο ΣΥΡΙΖΑ το μοντέλο εκλογής από τη βάση, με την αλλαγή, βέβαια, να εκλέγονται από τη βάση και τα μέλη της Κεντρικής Επιτροπής. Τα χαρακτηριστικά της πολιτικής συγκυρίας, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι τα πολιτικά κόμματα είχαν τεθεί σε υποχρεωτική οργανωτική απραξία λόγω της πανδημίας, επέτρεψαν αυτή την απόφαση, παρά την αντίδραση ενός σημαντικού μέρους των κομματικών στελεχών στο συνέδριο. Το γεγονός ότι μοναδικός υποψήφιος ήταν ο Αλέξης Τσίπρας επέτρεψε στους περισσότερους να μη σκεφτούν τις συνέπειες που θα είχε στο μέλλον αυτή η απόφαση. Πάντως, δεν είχαν λείψει οι προειδοποιήσεις. Ξεχωρίζω εδώ ένα άρθρο της καθηγήτριας Δέσποινας Παπαδοπούλου που δημοσιεύτηκε εκείνη την περίοδο και είναι εξαιρετικά επίκαιρο. Το κείμενο αναλύει πόσο παλιό και πόσο ψεύτικο είναι το κομματικό αυτό σχήμα, και καταλήγει προφητικά:
«Η άμεση (μετα)δημοκρατία δεν είναι και δεν μπορεί να είναι η δημοκρατία που όλοι ευχόμαστε και πολλοί ονειρευόμαστε. Είναι ένα σύστημα που μετατρέπει το μέλος κόμματος σε στιγμιαίο καταναλωτή αλά καρτ αφού του δίνει τη δυνατότητα να συμμετέχει στιγμιαία, να επιλέγει αρχηγό και μία ομάδα εκλεκτών, και μετά να κοιμάται ήσυχος. Τον υποχρεώνει να εμπιστευτεί συλλήβδην έναν αρχηγό και μία ολιγομελή ομάδα που έχουν καλά προβληθεί μέσω του διαδικτύου και των ΜΜΕ υποβαθμίζοντας ή καταργώντας την ουσιαστική συμμετοχή του στο κόμμα και στις κομματικές διαδικασίες».
Ο «αρχηγός», η «βάση» και η Αριστερά.
Ο Στέφανος Κασσελάκης, λοιπόν, δεν ευθύνεται για τίποτα. Απλώς είδε φως και μπήκε. Τα επεισόδια που συνοδεύουν την εκλογή του και οι σοβαρές συνέπειες στον ΣΥΡΙΖΑ δεν μπορούν ν’ αποδοθούν σ’ αυτόν. Ο ίδιος και οι διαπιστευμένοι του followers είναι απλώς η πιο κωμικοτραγική συνέπεια αυτής της επιλογής, δηλαδή της εκλογής «αρχηγού από τη βάση» που μπορεί να μην έχει σοβαρές συνέπειες σε ένα κόμμα της Δεξιάς, αλλά ουσιαστικά αλλοιώνει, μεταλλάσσει ή ακόμα και καταργεί ένα κόμμα της Αριστεράς.
Περιορίζομαι στο πιο πρόσφατο επεισόδιο αυτής της εξέλιξης. Η κατάληξη του κ. Κασσελάκη στη συνέντευξη που έδωσε στον Νίκο Χατζηνικολάου ήταν ότι «το όραμα για το πολίτευμα είναι η συμμετοχική αμεσοδημοκρατία» (εκπομπή «Ενώπιος ενωπίω», ΑΝΤ1). Η άμεση αντίδραση των στελεχών του ΣΥΡΙΖΑ ήταν να επισημάνουν το πρόβλημα στη συνεδρίαση της Πολιτικής Γραμματείας, με την Όλγα Γεροβασίλη να τονίζει τον κίνδυνο από παρόμοιους χειρισμούς, εφόσον είναι ανάμεσα στους λόγους «αποκλεισμού κόμματος από εθνικές εκλογές ο μη σεβασμός του πολιτεύματος». Η καθηγήτρια συνταγματικού δικαίου Ιφιγένεια Καμτσίδου εξήγησε με απλά λόγια σε συνέντευξή της στον Σεραφείμ Κοτρώτσο ότι «αν μπει στο πρόγραμμα του κόμματος η άμεση δημοκρατία, τότε αυτό συνιστά πρόθεση αλλαγής του πολιτεύματος», εκθέτοντας το κόμμα σε προφανή κίνδυνο (ACTION 24, TV»).
Βέβαια, μόλις κατάλαβε ο κ. Κασσελάκης ότι διέπραξε πολιτικό ατόπημα, επανήλθε και με ανάρτηση του στο facebook (πώς αλλιώς;) επιχείρησε να δικαιολογηθεί, επικαλούμενος ως δήθεν «αμεσοδημοκρατικές» ρυθμίσεις τη δυνατότητα να καταθέτουν οι πολίτες προτάσεις νόμου στη Βουλή, που είχε ήδη προτείνει ο ΣΥΡΙΖΑ!
Ασφαλώς τους μόνους που έπεισε ήταν τους πιστούς του followers. Πάντως, ακόμα και σ’ αυτή την εκτενή του απάντηση κάνει ότι ξεχνά πως στη συνέντευξη μιλούσε για αλλαγή στο «πολίτευμα». Προκειμένου, μάλιστα, να αλλάξει συζήτηση, στην ίδια ανάρτηση περιέλαβε και την απόσυρση του «εξωδίκου» εναντίον του κόμματός του, κάτι που αρνιόταν πεισματικά μέχρι τότε, παρά τα παρακάλια και του παλιού του μέντορα Παύλου Πολάκη.
Το πραγματικό ατόπημα, όμως, του κ. Κασσελάκη, το οποίο δεν επισημάνθηκε ούτε ακόμα και από όσους μέσα στον ΣΥΡΙΖΑ έχουν αντιληφθεί τις πολιτικές του προθέσεις, είναι πολύ χειρότερο. Αυτό που ονομάζει «συμμετοχική αμεσοδημοκρατία» στο πολίτευμα και επιχείρησε να το επιβάλει και στο κόμμα του ως «δημοκρατία των μελών» ή «δημοκρατία της βάσης» είναι η ίδρυση ενός σχηματισμού (στο κόμμα ή στην πολιτεία), στον οποίο θα υπάρχει μόνο η «βάση» από τη μια και ο «αρχηγός» από την άλλη. Φυσικά σε κανένα μοντέλο «άμεσης δημοκρατίας» δεν προβλέπεται «αρχηγός», εφόσον η ύπαρξη «αρχηγού» καταργεί την «άμεση δημοκρατία». Και όσα σύγχρονα πολιτικά κόμματα (λ.χ. Οικολόγοι-Πράσινοι) αποπειράθηκαν σχήματα «άμεσης δημοκρατίας» τα συνόδευσαν με θέσπιση συλλογικής, και περιοδικά ανακαλούμενης εκπροσώπησης. Αλλά ποιος από τους followers τολμά να το ξεστομίσει στον κ. Κασσελάκη; Και ποιος από τους επικριτές του είναι πρόθυμος να παραδεχτεί το πού οδήγησε η «εκλογή από τη βάση»;
Ένα κόμμα χωρίς πολιτική;
Κακά τα ψέματα. Αυτό που συνέβη με την επιβολή της «εκλογής από τη βάση» στα κόμματα της Αριστεράς και της Κεντροαριστεράς είναι η κατάργηση της πολιτικής αντιπαράθεσης στο εσωτερικό τους που σύμφωνα με τα καταστατικά τους κατέληγε σε πολιτικές αποφάσεις στο συνέδριο ή στα εκλεγμένα όργανα. Τώρα η πολιτική κατεύθυνση ανήκει προσωπικά στον αρχηγό!
Είναι βέβαια δεδομένο ότι οι πολιτικές αντιλήψεις του κ. Κασσελάκη δεν έχουν καμιά σχέση με την Αριστερά. Δεν αναφέρομαι μόνο σε όσα έχουν αναλυτικά καταγραφεί στις στήλες της «Εφημερίδας των Συντακτών» και στο «Χωρίς Εφημερίδα», ούτε σε όσα του καταλογίζουν πολλά στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ. Αρκεί να τον ακούσει κανείς στη συνάντηση των «Νέων Επιχειρηματιών»:
«Δεν έχουμε την ανάγκη να χωρίζουμε τους Έλληνες ταξικά. Αρκετή διχόνοια έχουμε ζήσει ως έθνος». (ANA-MPAwebTV, 13.12.2013).
Η διατύπωση Κασσελάκη θυμίζει στους παλιούς την «κατάργηση της πάλης των τάξεων» που είχε εισηγηθεί την περίοδο της Μεταπολίτευσης ο Υπουργός Εργασίας της κυβέρνησης Καραμανλή και είχε γίνει το ανέκδοτο της εποχής. Αλλά και οι πολιτικές θέσεις όσων συνωθούνται γύρω του δεν έχουν σχέση με τις απόψεις που κυριαρχούσαν μέχρι σήμερα στην Αριστερά. Από την ψήφο των αποδήμων που εισήγαγε η κυρία Θ. Τζάκρη μέχρι τα «μη κρατικά» Πανεπιστήμια των κυρίων Π. Παππά και Χ. Μαμουλάκη, έως και το μέτωπο στον «γιο της πλύστρας» που εισηγήθηκε η κα Ε. Ακρίτα, κ.ο.κ.
Είναι φυσικά δικαίωμα του καθενός και της καθεμιάς να εκφράζουν την άποψή τους, αλλά γι’ αυτό υπάρχουν διαδικασίες (οργανώσεις βάσης, εκλεγμένα όργανα, κεντρική επιτροπή, συνέδριο) στα κόμματα της Αριστεράς, έτσι ώστε να συζητιούνται τα πάντα και να υπάρχει συλλογική κατάληξη. Και εκεί θα εκτιμηθούν τα πάντα, όπως, λ.χ. ο ρόλος των ειδικών συμβούλων-συνεργατών (Σπηλιωτόπουλου, Αντώναρου), αλλά και η υποστήριξη του Άδ. Γεωργιάδη. Από τη δική της πλευρά, η ομάδα Κασσελάκη καταγγέλλει τους ανθυποψηφίους του για δικές τους τοποθετήσεις, ειδικά τον Π. Πολάκη και τον Απ. Γκλέτσο.
Όλα αυτά που παίρνουν τη μορφή διαδικτυακού μπούλινγκ αλλά φτάνουν ακόμα και σε επεισόδια τραμπουκισμού εκ μέρους των πληγωμένων followers του «αρχηγού» δεν έχουν καμιά σχέση με την Αριστερά. Μπορεί να έχουμε ζήσει σκηνές έντονες ακόμα και σε κομματικά συνέδρια, αλλά αυτές αποτελούσαν ακραίες εκδηλώσεις πολιτικών αντιθέσεων. Ποιες είναι τώρα οι πολιτικές απόψεις που κινητοποιούν τους θλιβερούς followers;
Μονόδρομος για τα προοδευτικά κόμματα είναι η κατάργηση της εκλογής «αρχηγών» από τη «βάση» και η επιστροφή στις δημοκρατικές εσωκομματικές διαδικασίες. Κι αυτό δεν ισχύει μόνο για τον ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και για το ΠΑΣΟΚ, στο οποίο αναφέρεται το άρθρο του Νίκου Χριστοδουλάκη. Γιατί και στο ΠΑΣΟΚ μπορεί να αντιπαρατέθηκαν «αξιοπρεπώς» οι υποψήφιοι αρχηγοί, αλλά κι εκεί τα μέλη (ποια μέλη;) διάλεξαν «αρχηγό» και όχι σαφή πολιτική. Κλήθηκαν να διαλέξουν πρόσωπο και όχι πρόγραμμα. Κι αυτό έχει γίνει ήδη ορατό εδώ και μια βδομάδα.
Υπάρχει δυνατότητα επιστροφής σε δημοκρατικά πολιτικά σχήματα; Αυτό το μήνυμα δίνει η Νέα Αριστερά με την προοπτική του δικού της συνεδρίου. Λαβωμένη, βέβαια από την πρόσφατη εκλογική της αποτυχία, δοκιμάζει ωστόσο να συγκροτηθεί πάνω σε πολιτικές αρχές και σε ένα σύγχρονο αριστερό πρόγραμμα, αποφεύγοντας την αναζήτηση «αρχηγού». Οι εξελίξεις στον ΣΥΡΙΖΑ την δικαιώνουν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου