Ο παγκόσμιος Νότος με τη σταδιακή υποχώρηση της άμεσης αποικιοκρατίας, ενδυναμώθηκε μέσα στο «θερμοκήπιο» του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής. Βεβαίως υπήρξαν και σοσιαλιστικά «πειράματα», αλλά πάντα στη βάση της εθνικής απελευθέρωσης. Συνεπώς, μετά τις κοσμογονικές αλλαγές με τη κατάρρευση και διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, κάθε χώρα προσπάθησε εντός του δεδομένου πλαισίου, να βρει τη θέση της και να εξυπηρετήσει τα συμφέροντά της.
Με την καταθλιπτική όμως επικυριαρχία του δυτικού ιμπεριαλιστικού μορφώματος, πολλές χώρες και κυρίως οι μεγαλύτερες που αισθάνονταν και είχαν ανταγωνιστικά συμφέροντα απέναντι στους δυτικούς επικυρίαρχους, προσπάθησαν να βρουν εναλλακτικές και να διεκδικήσουν το «μερίδιο» που αναλογεί σε κάθε μια από αυτές στον παγκόσμιο καταμερισμό πολιτικής και οικονομικής ισχύος.
Οι BRICS+
Έτσι δημιουργήθηκαν οι BRICS αρχικά ως ένας χαλαρός «συνεταιρισμός» χωρών με κοινά ενδιαφέροντα, χωρίς να αμφισβητούν ευθέως τις σχέσεις τους με τις ΗΠΑ και τις άλλες δυτικές δυνάμεις. Ούτε εμφανώς στρέφονται εναντίον της δύσης. Περισσότερο διεκδικούν ισότιμες «εταιρικές» σχέσεις μαζί της, σε έναν κόσμο που τον θέλουν πολυπολικό. Σε καμιά περίπτωση οι BRICS δεν αποτελούν έναν αμυντικό συνασπισμό απέναντι σε έναν «ορατό», ή «αόρατο» εχθρό. Με τις δυτικές χώρες μάλιστα μοιράζονται το μεγαλύτερο μέρος των οικονομικών και εμπορικών τους συναλλαγών. Παράδειγμα η Κίνα, που η Ε.Ε. και οι ΗΠΑ αποτελούν μια τεράστια αγορά για τα προϊόντα της. Οι εθνικές περιχαρακώσεις και οι «κλειστοί» συνασπισμοί είναι έξω από τη λογική της δημιουργίας των BRICS και των χωρών που τους ακολουθούν.
Η παγκοσμιοποίηση είναι αυτή που έφερε στο προσκήνιο μια σειρά από χώρες του Νότου επωφελούμενες από αυτήν.
Η παγκοσμιοποίηση
Η παγκοσμιοποίηση είναι μια μη αντιστρεπτή διαδικασία! Και παλιότερα, ήδη από τον 19ο αιώνα είχε επιχειρηθεί κάτι παρόμοιο, αλλά δεν εκπληρούντο οι υλικοί όροι. Μπορεί να στηρίζεται στις λεγόμενες τρεις ελευθερίες, δηλαδή στην ελεύθερη διακίνηση των κεφαλαίων, των προϊόντων και υπηρεσιών, καθώς και των ανθρώπων, αλλά έγινε κατορθωτή πιο ολοκληρωμένα από παλιότερα και συνάμα απαιτητή με την «έκρηξη» της τεχνολογίας κυρίως στις μεταφορές και στις επικοινωνίες.
Οι παλιότεροι μπορούν να θυμούνται ακόμη, ότι μέχρι τη 10ετία του 1970 ένα ταξίδι από την Ευρώπη στην Αμερική ήταν μια «μικρή» περιπέτεια που διαρκούσε κάμποσες ημέρες. Τώρα με την έκταση που έλαβαν οι αεροπορικές συγκοινωνίες για να ταξιδέψει κάποιος από το Λονδίνο στη Νέα Υόρκη χρειάζεται κάτι λιγότερο από 4 ώρες, ή από την Αθήνα μόλις 8 ώρες και το κόστος είναι πολλές φορές μικρότερο από τότε, που ένα τέτοιο αεροπορικό ταξίδι αποτελούσε προνόμιο για λίγους πλούσιους.
Σήμερα ο καθένας μπορεί να ταξιδεύει πάμφθηνα και γρήγορα, κάτι το αδιανόητο μόλις πριν μια γενιά. Τα εμπορικά αεροσκάφη, που μεταφέρουν εκτός από επιβάτες εμπορεύματα μεταξύ των ηπείρων, βρίσκονται στον αέρα κατά δεκάδες χιλιάδες κάθε στιγμή του 24ώρου. Τις δεκαετίες πριν το 1980, το τηλέφωνο με τηλεόραση, που θα μπορούσες να βλέπεις τον συνομιλητή σου, ήταν περίπου στη σφαίρα της επιστημονικής φαντασίας. Τώρα μπορούμε να μιλάμε με οποιονδήποτε στον κόσμο και να τον βλέπουμε ταυτόχρονα από το κινητό μας τηλέφωνο και μάλιστα σχεδόν δωρεάν. Ένα γράμμα έκανε εβδομάδες να φτάσει στον προορισμό του. Τώρα με την ηλεκτρονική αλληλογραφία ανταλλάσσουμε επιστολές περίπου με την ταχύτητα του φωτός. Η ναυσιπλοΐα απέκτησε πολλαπλάσιες δυνατότητες μεταφοράς προϊόντων τόσο σε όγκο, όσο σε ταχύτητα και ασφάλεια. Αυτοκινητόδρομοι, υπερταχείς σιδηρόδρομοι έφεραν και τις χερσαίες μεταφορές σε ένα άλλο επίπεδο. Ας μη μιλήσουμε για το διαδίκτυο και την αστραπιαία μεταφορά και διάδοση κάθε πληροφορίας. Οι επιστημονικές εξελίξεις σε όλους τους επιμέρους τομείς επέβαλαν την ανάγκη για συστηματικές συνεργασίες μεταξύ όχι μόνον των πανεπιστημίων και άλλων ειδικών φορέων, αλλά και μεταξύ ολόκληρων κρατών. Οι διεθνείς διασυνδέσεις κάθε είδους είναι πλέον ο κανόνας.
Όλη αυτή η τεχνολογική «κοσμογονία» δεν μπορούσε παρά να διαπεράσει τα σύνορα και να εμπλέξει σε ένα παγκόσμιο πολιτικό-οικονομικό- κοινωνικό σύστημα όλες τις χώρες, επηρεάζοντας άμεσα τις διεθνείς σχέσεις στην «καρδιά» τους, την Οικονομία, δημιουργώντας σειρά από νέες προκλήσεις, αλλά και ευκαιρίες συμμετοχής κι εξυπηρέτησης συμφερόντων.
Οι μητροπόλεις του καπιταλισμού πρωτοστατώντας σε όλη αυτήν την νέα «βιομηχανική» επανάσταση, είδαν έγκαιρα την τάση αυτή για ολοένα και μεγαλύτερη ανάγκη κατάργησης κάθε φραγμού σε κάθε λογής επικοινωνία και συναλλαγή και προσπάθησαν να επιβάλλουν τους δικούς τους «κανόνες», μοχλεύοντας στο μέγιστο βαθμό την αναπότρεπτη παγκοσμιοποιητική διαδικασία, πολλαπλασιάζοντας τα οφέλη τους από αυτές τις κοσμογονικές αλλαγές. Με την κατάρρευση και τη διάλυση του σοβιετικού μπλοκ ο δρόμος άνοιξε διάπλατα.
Παρ’ όλα αυτά, σε μόλις ελάχιστες δεκαετίες αποδείχθηκε, ότι παρά τα προσωρινά οφέλη για τις μητροπόλεις της δύσης, η παγκοσμιοποίηση λειτούργησε προς όφελος του παγκόσμιου νότου αναδεικνύοντας νέες ανταγωνιστικές δυνάμεις στον οικονομικό τομέα, όπως η Κίνα, η Ινδία κτλ. Η οικονομική ανόρθωση αυτών των χωρών έφερε σταδιακά και την πολιτική και γεωπολιτική τους ενίσχυση, με τη δύση να αγωνιά πλέον για την πρωτοκαθεδρία της που βάλλεται πανταχόθεν.
Οι BRICS ένθερμοι υπερασπιστές της παγκοσμιοποίησης
Επειδή πολλοί αναρωτιούνται και απορούν πως είναι δυνατόν οι BRICS να αποδέχονται την παγκοσμιοποίηση, θα ήταν παράδοξο και αυτοκτονικό να απορρίπτουν αυτό που σταδιακά τους έδωσε τη δυνατότητα να διεκδικούν ισότιμες σχέσεις με τις καπιταλιστικές μητροπόλεις. Εάν στη δύση προβληματίζονται βλέποντας ότι η παγκοσμιοποίηση λειτούργησε ως μπούμερανγκ σε βάρος τους, είναι οι χώρες του νότου που θα την υπερασπιστούν μέχρι τέλους, με τους δικούς τους όμως όρους. Όρους που μπορεί να είναι παρόμοιοι και ανάλογοι με αυτούς που επέβαλε η δύση, μπορεί όμως να είναι κι εντελώς διαφορετικοί. Το παιχνίδι είναι ανοικτό.
Διότι μέσω της παγκοσμιοποίησης μεταφέρθηκαν κεφάλαια και τεχνογνωσία που επέτρεψαν τη ραγδαία οικονομική και κοινωνική τους ανάπτυξη. Μπορεί να προσέφεραν στις δυτικές πολυεθνικές πάμφθηνα εργατικά χέρια απολύτως αναλώσιμα, μεγιστοποιώντας τα κέρδη τους, αλλά τόσο η Κίνα, όσο και η Ινδία και μια σειρά από άλλες χώρες του παλιότερα λεγόμενου «τρίτου» κόσμου και τώρα παγκόσμιου νότου, απέκτησαν πέρα από κεφάλαια, απαράμιλλη βιομηχανική βάση και υποδομές, υψηλή τεχνογνωσία, έτσι ώστε να μπορούν πλέον να ακολουθήσουν τον δικό τους δρόμο. Μπορεί η Κίνα να διέθεσε δεκάδες εκατομμύρια «κούληδες» προς εκμετάλλευση από τις δυτικές πολυεθνικές, αλλά ταυτόχρονα τους έβγαλε από την εξαθλίωση και την πείνα και τους εφοδίασε με δεξιότητες και τεχνογνωσία, που διαφορετικά θα ήταν δύσκολο να αποκτηθούν και μάλιστα σε τόσο σύντομο χρόνο.
Η δύση φαίνεται να παγιδεύτηκε μεταξύ της αναπότρεπτης εξέλιξης και της προσπάθειάς της να την ελέγξει προς όφελός της. Κατά μια έννοια, που ίσως σε πολλούς φανεί υπερβολική, είναι ακριβώς η παγκοσμιοποίηση που με την ελευθερία κίνησης κεφαλαίων, εμπορευμάτων, υπηρεσιών και ανθρώπων οδήγησε την άκριτη μεταφορά από τη βουλιμική δύση της βιομηχανικής της βάσης σε φτωχές και σχεδόν υπανάπτυκτες χώρες, συμβάλλοντας τα μέγιστα στην ανάπτυξή τους. Ήτοι, χωρίς την παγκοσμιοποίηση δεν θα μπορούσαμε σήμερα να συζητάμε για BRICS επικεφαλής του παγκόσμιου νότου, με τη Ρωσσία, μετά την κατάρρευση του σοβιετικού καθεστώτος, απομονωμένη να κινδυνεύει με διάλυση και την Κίνα εξ ίσου απομονωμένη αν όχι καταρρέουσα και η ίδια.
Όμως επειδή «όλα εδώ πληρώνονται» τα πράγματα πήραν το γνωστό δρόμο. Έτσι σήμερα βρισκόμαστε μπροστά σε μια κορυφαία αντιπαράθεση μεταξύ των δυνάμεων που προσπαθούν να διατηρήσουν την παγκόσμια κυριαρχία τους στη βάση μιας «τάξης» που στηρίζεται σε «κανόνες», τους οποίους όμως τους θέτουν οι ίδιοι κατά το δοκούν στη βάση της υποκρισίας των δύο μέτρων και των δύο σταθμών. Και από την άλλη, χωρίς την παραμικρή διάθεση αντιπαράθεσης, αλλά αναγκασμένες από τις ανερμάτιστες δυτικές πολιτικές που επιδιώκουν να εξάγουν την παρακμή και την κρίση τους, από τις αναδυόμενες δυνάμεις που επιδιώκουν μια παγκόσμια «τάξη» που θα στηρίζεται στην ισοτιμία και σε κανόνες δικαίου, όπως διακηρύσσονται από τους παγκόσμιους Οργανισμούς τύπου ΟΗΕ, ΠΟΕ, ΠΟΥ, παγκόσμια Τράπεζα, ΔΝΤ κτλ, κτλ.
Μπορεί όλοι αυτοί οι διεθνείς οργανισμοί να είναι βαθιά διαβρωμένοι από τους δυτικούς επικυρίαρχους κι εν πολλοίς να λειτουργούν προσώρας για τα δικά τους συμφέροντα, αλλά κατά το γνωστό αρχαιοελληνικό ρητό «ουδέν κακόν αμιγές καλού», είναι οι οργανισμοί αυτοί που έδωσαν φωνή και διευκόλυναν την πολιτική και οικονομική παρουσία των χωρών του νότου στο παγκόσμιο γίγνεσθαι. Η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ είναι το κατ’ εξοχήν βήμα έκφρασης της βούλησης των χωρών του παγκόσμιου νότου. Ούτε ξέρουμε τι θα συμβεί και ποιες θέσεις θα πάρει ο ΟΗΕ απέναντι σε υπαρκτά, ή ανύπαρκτα, παγκόσμια προβλήματα εάν κι εφόσον αλλάξουν ριζικά οι συσχετισμοί στο εσωτερικό του. Ούτε τι ουσία και περιεχόμενο θα δοθεί σε αυτό που αποκλήθηκε «παγκόσμια διακυβέρνηση». Έτσι δεν είναι παράδοξο που οι BRICS εμφανίζονται ως υπερασπιστές του ΟΗΕ και των διακηρύξεών του για την παγκόσμια ειρήνη, τη συνεργασία κτλ κτλ. Ενώ εκεί που φαίνεται ότι δεν μπορούν να έχουν παρέμβαση προσπαθούν να δημιουργήσουν νέους μηχανισμούς και να εγκαταστήσουν νέες συνεργατικές διαδικασίες και θεσμούς.
Στο Καζάν όλα τα «φώτα»
Την επόμενη εβδομάδα στο Καζάν της Ρωσσίας συνέρχεται υπό την προεδρία της Ρωσσίας η ετήσια συνέλευση των διευρυμένων BRICS. Η πολυπλοκότητα των σχέσεων, οι διαφορετικές, πολλές φορές, αντιλήψεις για τα τεκταινόμενα, τα, επίσης πολλές φορές, ανταγωνιστικά συμφέροντα μεταξύ των χωρών αυτών, καθιστούν το συνολικό εγχείρημα ακραία δύσκολο, με τις ισορροπίες που πρέπει να κρατηθούν εξαιρετικά λεπτές, με τη δύση να λειτουργεί υπονομευτικά ακόμη και διαμέσου των δύο θερμών πολεμικών αναμετρήσεων στην Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή. Η στάση της Σαουδικής Αραβίας είναι ένα ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί. Η δημιουργία σε βάθος χρόνου ενός νέου παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος επίσης. Μαθαίνω, ότι θα υπάρξει ειδική σύσκεψη για την Παλαιστίνη και θα φανεί, εάν θα μπορέσει να υπάρξει μια ολοκληρωμένη κοινή πρόταση των BRICS για το παλαιστινιακό, που δεν θα αναμασά τα τετριμμένα.
Οι προκλήσεις είναι μπροστά. Εάν η ετήσια αυτή, απολύτως κρίσιμη στην περίοδο που συμβαίνει, Σύνοδος επιτύχει και φέρει πρακτικά αποτελέσματα, τότε θα πρόκειται για το έναυσμα κοσμοϊστορικών αλλαγών στον παγκόσμιο καταμερισμό ισχύος και την πορεία του κόσμου στο εξής. Το εγχείρημα όμως είναι ακραία δύσκολο και όποιοι νουνεχείς οφείλουν να κρατούν μικρό καλάθι και να περιμένουν. Εξάλλου σε λίγες ημέρες θα φανεί…
Γεγονός είναι, ότι απέναντι στον Ιμπεριαλισμό για πρώτη φορά μετά από αιώνες υψώνεται μια σοβαρή εναλλακτική με υπόσχεση, ειλικρινή, ή όχι, για ισονομία και ειρήνη. Από μόνο του αυτό το γεγονός είναι εξαιρετικά σημαντικό και μας δίνει προοπτικές απεγκλωβισμού από την καταθλιπτική επικυριαρχία των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων της δύσης.
Συνεπώς, δεν μπορούμε παρά να προσβλέπουμε και να ευχόμαστε την επιτυχία του εγχειρήματος των BRICS και σαφώς να επιδιώκουμε και να συμβάλουμε με κάθε τρόπο που μας προσφέρεται στην ήττα του ΝΑΤΟ στον παγκόσμιο πόλεμο που διεξάγει στην Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή δια των αντιπροσώπων του.
Το εάν οι νέες αναδυόμενες δυνάμεις θα έλθουν ως «χαλίφηδες στη θέση του χαλίφη», όπως πολλοί φοβούνται, μέλει να αποδειχθεί. Το ερώτημα είναι εάν μπορούμε, ως χώρα και λαός, να εκμεταλλευτούμε -και πως- τις ευκαιρίες που προσφέρονται στο ενδιάμεσο διάστημα. Το να εξορκίζουμε τον νέο… ιμπεριαλισμό, που δεν τον γνωρίζουμε ακόμη, στην αντιπαράθεσή του με τον παλαιό υπαρκτό για αιώνες, που τον γνωρίζουμε πολύ καλά στο πετσί μας, μάλλον γινόμαστε ακούσιοι υπερασπιστές του «υπαρκτού».
Πηγή: www.militaire.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου