Ο δημόσιος χώρος σε ασφυκτικό κλοιό

Έξι επιστήμονες και μία συλλογικότητα γράφουν στο Docville με αφορμή τις επιχειρήσεις καταστολής στις πλατείες, τα σχέδια ανάπλασης του κέντρου της Αθήνας και την (επιλεκτική) κρατική αντιμετώπιση κατά τη διάρκεια της πανδημίας. 

Ηλέκτρα Ζαργάνη

Φωτογραφία: Αγγελική Παπαϊωάννου

Η συνθήκη «έκτακτης ανάγκης» που έχει διαμορφωθεί κατά τη διάρκεια της πανδημίας δημιούργησε έναν προνομιακό χώρο άσκησης της κυριαρχίας σε όλα τα επίπεδα της ζωής, ενώ ο δημόσιος χώρος (παραδοσιακό πεδίο παρέμβασης και ανάπτυξης αντιστάσεων) έγινε προσπάθεια να συρρικνωθεί δραματικά. Η αστυνομία πραγματοποίησε αδικαιολόγητες επιχειρήσεις σε πλατείες με το πρόσχημα της προστασίας της δημόσιας Υγείας, ενώ την ίδια στιγμή άφησε άλλες πλατείες και δημόσιους χώρους να γεμίσουν ασφυκτικά. Τα σχέδια ανάπλασης του κέντρου της Αθήνας παρουσιάστηκαν επικοινωνιακά ως κινήσεις εξυγίανσης για την πολυδιαφημισμένη ανάπτυξη με σκοπό να παραδώσουν την πόλη στην τουριστική και εμπορευματική χρήση. Την ίδια στιγμή, τα ΜΜΕ εξακολουθούν να κατασκευάζουν την εικόνα του απείθαρχου και του παραβάτη σε πλήρη ευθυγράμμιση με την προσπάθεια της κυβέρνησης να μεταβιβάσει τις δικές τις ευθύνες σε όλη την κοινωνία.
 

Νατάσα Τσουκαλά: «Η διαιώνιση της αντιδημοκρατικής σχέσης αστυνομίας – πολίτη»

Η συνθήκη του εγκλεισμού ανέδειξε πρωτίστως την αδυναμία προσαρμογής του υπουργείου Προστασίας του πολίτη στα δεδομένα μιας νέας τάξης πραγμάτων. Είναι η μόνη δημόσια υπηρεσία που δεν επεξεργάστηκε πρωτόκολλο εφαρμογής μέτρων προστασίας του πληθυσμού από το προσωπικό της κατά την άσκηση των καθηκόντων του. Αυτό φάνηκε από τις απαράδεκτες και επικίνδυνες για τη δημόσια υγεία συνθήκες προσαγωγής και προσωρινής κράτησης πολλών πολιτών που είχαν συγκεντρωθεί σε διάφορες πλατείες της χώρας.

Παράλληλα, η ιδεολογικά φορτισμένη επιλεκτική καταστολή πολιτών αναδεικνύει τη διαχρονικά αντιδημοκρατική σχέση αστυνομίας-πολίτη, η οποία παραμένει καθηλωμένη σε εμμονικές, ιδεοληπτικές αντιλήψεις επικινδυνότητας ορισμένων στοχοποιημένων κατηγοριών πολιτών. Η καθήλωση αυτή δεν συνεπάγεται απλώς διακινδύνευση της ζωής, της σωματικής ακεραιότητας και των δικαιωμάτων των στοχοποιημένων πολιτών. Συνεπάγεται επίσης την ουσιαστική γελοιοποίηση της αστυνομίας, τη συνεπακόλουθη διασάλευση της δημόσιας τάξης και την εκ των ένδον αποδυνάμωση της ιδεατής σχέσης Πολιτείας-πολίτη εντός της αστικής δημοκρατίας.

- Όταν ασκείται σκληρή καταστολή σε άτομα συγκεντρωμένα σε μία πλατεία της Αγ. Παρασκευής, στο όνομα της προστασίας της δημόσιας υγείας, ενώ είναι ανεκτή η ταυτόχρονη συγκέντρωση περισσότερων ατόμων – αλλά με διαφορετικό κοινωνικό προφίλ – στην άλλη πλατεία της ίδιας περιοχής,

- όταν είναι ανεκτές πολυάριθμες συγκεντρώσεις πολλών ατόμων χωρίς μέτρα προστασίας σε άλλες πλατείες ή παραλίες,

- όταν εν τέλει προβάλλονται με θετικό πρόσημο μαζικές συγκεντρώσεις πολιτών χωρίς μέτρα προστασίας αλλά υπό την αιγίδα ανώτατων αξιωματούχων της χώρας, όπως συνέβη στην εκδήλωση για την επέτειο της Marfin ή στα εγκαίνια του σιντριβανιού της πλατείας Ομονοίας,

το ερώτημα δεν είναι πια εάν η πανδημία θα αποτελέσει πρόσχημα για περαιτέρω καταστολή διότι η καταστολή δεν μπορεί να εδραιωθεί χωρίς ευρεία κοινωνική συναίνεση. Συνεπώς, το ερώτημα είναι εάν η κυβέρνηση συνειδητοποιεί ότι έχει υπονομεύσει κάθε δυνατή ευρεία συναίνεση στην καταστολή. Δεδομένου ότι η κοινή γνώμη δεν διαμορφώνεται μόνο από φιλοκυβερνητικά πειθήνια ΜΜΕ και ότι, σε κάθε περίπτωση, είναι αδύνατον να επιτευχθεί κοινωνική συναίνεση για την καταστολή όταν αυτή προσκρούει στη λεγόμενη κοινή λογική, εκτιμώ ότι η όποια έξαρση της καταστολής θα είναι συγκυριακή, ενταγμένη στους διαχρονικούς κύκλους έξαρσης-ύφεσης της καταστολής, ακόμα κι αν η εκδήλωσή της πυροδοτήσει κατά τόπους συγκρούσεις πολιτών με την αστυνομία.

Η κατασκευή της εικόνας του «άβατου των Εξαρχείων» ήταν αποκλειστικά ένα κομβικής σημασίας εργαλείο αντιπολιτευτικής πολιτικής. Το «άβατο» εξυπηρετούσε άρτια τους όρους μιας επικοινωνιακής πολιτικής προς τους εν δυνάμει ψηφοφόρους της ΝΔ επειδή ήταν τοπικά οριοθετημένο, με υπαρκτές ενσυνείδητες και συχνά βίαιες δράσεις με ιδεολογικό πρόσημο, με εξίσου υπαρκτά προβλήματα εγκληματικότητας στο δημόσιο χώρο που ουσιαστικά διαιωνίζονται εξαιτίας της αδράνειας της αστυνομίας και με πολλά περιθώρια για ενδεχόμενες παρακρατικές δράσεις λόγω της εγγενούς αδιαφάνειας της ταυτότητας των εμπλεκόμενων σε συγκρούσεις με την αστυνομία. Το «άβατο» δεν είχε λόγο ύπαρξης μετά τις εκλογές. Συνεπώς, η ιδεολογικά φορτισμένη καταστολή διασπείρεται πλέον στην επικράτεια αντανακλώντας, για άλλη μια φορά, τα διαχρονικά αντιδημοκρατικά ανακλαστικά της αστυνομίας.

*Η Νατάσα Τσουκαλά είναι Αναπληρώτρια καθηγήτρια Εγκληματολογίας, Université Paris-Saclay
 

Τόνια Κατερίνη: Ξανακερδίζοντας τον δημόσιο χώρο

Σε όλη την προηγούµενη περίοδο των επιλεγµένων µέτρων προστασίας αλλά και των κατασταλτικών χειρονοµιών που τα συνόδευσαν οι σχέσεις όλων µας µε τον χώρο της πόλης πήραν διαφορετικές µορφές. Καθώς η εµπορευµατοποιηµένη χρήση του χώρου ήταν πλέον αδύνατη, µέσα σε αυτές τις γενικά άβολες συνθήκες ξαναανακαλύψαµε οι περισσότερες/οι από εµάς ξεχασµένες εµπειρίες του χώρου της πόλης. Ασκοπα περπατήµατα σε άδειους δρόµους, κουβέντα µε φίλες στο παγκάκι µιας πλατείας, ενώ τα πάρκα και οι ανοιχτοί φυσικοί χώροι (όπου κακώς για κάποιο διάστηµα απαγορεύτηκε η πρόσβαση) βρήκαν ξανά τη ζωντάνια και τις χρήσεις τους που ο καταναλωτικός τρόπος ζωής είχε θέσει στο περιθώριο. Αυτή η επανάκτηση του δηµόσιου χώρου τροφοδότησε ιδιαίτερα για τα πιο νεανικά κοµµάτια του πληθυσµού της πόλης νέες σκέψεις και πρακτικές.

«Μας λέτε να γυρίσουµε στην κανονικότητα, αλλά αυτή η κανονικότητα είναι ακριβώς το πρόβληµα» γράφτηκε πολύ εύγλωττα σε κάποιους τοίχους. Η «στάση» από αυτή την άκριτη ρουτίνα µας επέτρεψε να ξανασκεφτούµε αυτή την κανονικότητα. Την κανονικότητα της εσωστρέφειας, των κλειστών παντζουριών που τώρα άνοιξαν, της πληρωµένης διασκέδασης και των τραπεζοκαθισµάτων παντού (που τώρα και «νοµίµως» επεκτείνονται ακόµη περισσότερο στο όνοµα της ασφάλειας), της βοής και της µόλυνσης των αυτοκινήτων. Θυµηθήκαµε λοιπόν πως υπάρχει ένας χώρος που κάποτε µας ανήκε και τον επαναδιεκδικήσαµε (µένει να δούµε για πόσο).

Απέναντι σε αυτήν τη φυσική αντίδραση ανάκτησης του δηµόσιου χώρου η κυβέρνηση µε αρωγό τα συστηµικά ΜΜΕ αντέδρασε µε άγρια και επιδεικτική καταστολή. Στην Αγία Παρασκευή, την Κυψέλη, την πλατεία Καλλιθέας στη Θεσσαλονίκη η βίαιη επίθεση των ΜΑΤ είχε διπλή στόχευση: αφενός να διαµηνύσει ότι ο δηµόσιος χώρος είναι υπό κρατικό έλεγχο και µπορεί να «διατίθεται» µε κάποιες προϋποθέσεις, αφετέρου επιδίωξε να στιγµατίσει ως υπεύθυνους της όποιας αποτυχίας στην άρση του lockdown τους «συνωστισµένους» νέους και νέες. Ετσι εύκολα θα αποµάκρυνε από τον δηµόσιο λόγο τους προβληµατισµούς για τη λειτουργία των σχολείων και για την εναγώνια προσπάθεια να επανακάµψει η τουριστική κίνηση.

*Η Τόνια Κατερίνη είναι Αρχιτέκτων μηχ. μέλος της επιστημονικής επιτροπής Αρχιτεκτόνων ΤΕΕ
 

Νίκος Σμυρναίος: Τα ΜΜΕ και το προφίλ του «παραβάτη»

Τα τηλεοπτικά ΜΜΕ διαµορφώνουν και επιβάλλουν µια επίσηµη εκδοχή της πραγµατικότητας και του «κοινού συµφέροντος». Το προηγούµενο διάστηµα παρόµοια γεγονότα παρουσιάστηκαν από τα ΜΜΕ µε διαφορετικό τρόπο. Γιατί η συνάθροιση σε µια πλατεία επισείει κριτική από τα τηλεοπτικά κανάλια ενώ αυτά που συµβαίνουν σε άλλες πλατείες παραµένουν «αόρατα»; Στα ελληνικά ΜΜΕ η νεολαία αντιµετωπίζεται ως δυνάµει πηγή κινδύνου αναφορικά µε τον τρόπο διασκέδασης και συµπεριφοράς. Ειδικά όταν αυτή η νεολαία δεν εντάσσεται στα πρότυπα της κατανάλωσης που προάγουν τα κανάλια. Υπάρχουν νέοι άνθρωποι που δεν συγκεντρώνονται στα µαγαζιά για να καταναλώσουν επειδή έχουν συνειδητή άρνηση να ενταχθούν σε αυτό το µοντέλο ή δεν διαθέτουν αρκετά χρήµατα. Τα κυρίαρχα ΜΜΕ κατασκευάζουν αποδιοποµπαίους τράγους προκειµένου να δηµιουργήσουν κοινωνικούς αυτοµατισµούς, δηλαδή διχασµό του κοινωνικού σώµατος σε αντικρουόµενα µέρη ώστε να δικαιολογηθούν σκληρές πολιτικές αποφάσεις. Το κοινωνικό σώµα καλείται να αντιταχθεί σε αυτόν που «χαλάει» τη γενικότερη συµφωνία και συναίνεση και εµφανίζει «παραβατική» συµπεριφορά. Παίζεται δηλαδή και µια συµβολική µάχη για το ποιος θα ελέγξει τον δηµόσιο χώρο.

Υπάρχει όµως και ακόµη µια σηµαντική παράµετρος. Οι νέοι άνθρωποι όταν βρίσκονται υπό την απειλή της αστυνοµίας ανεβάζουν φωτογραφίες και βίντεο στα κοινωνικά δίκτυα για να δηµιουργήσουν µια διαφορετική οπτική που δεν υπάρχει στην ατζέντα των ΜΜΕ. Η καταστολή στις πλατείες δεν θα είχε αναδυθεί στον δηµόσιο διάλογο εάν δεν υπήρχαν δεκάδες µαρτυρίες και βίντεο στα κοινωνικά δίκτυα. ∆ιεξάγεται µια διαρκής διαπάλη για το πώς θα ερµηνευτεί το κάθε γεγονός και ποια θα είναι η κυρίαρχη οπτική γωνία. Ωστόσο όταν αναλύουµε τα ΜΜΕ έχουµε την τάση να τους αποδίδουµε πάντοτε πολιτική σκοπιµότητα. Τα Μέσα όµως είναι ταυτόχρονα και εµπορευµατικοί µηχανισµοί που υιοθετούν δικούς τους όρους λειτουργίας και αυτοµατισµούς που δεν είναι πάντοτε καθαρά πολιτικοί και σχετίζονται µε το κυνήγι της τηλεθέασης και του κλικ. Είναι µια δοκιµασµένη συνταγή που ακουµπάει στο κυρίαρχο αφήγηµα. Γι’ αυτό υπήρξαν εκτενή ρεπορτάζ για τα «πάρτι στις πλατείες» και την καθηµερινότητα του Νίκου Χαρδαλιά. Ο σκοπός τους είναι να στηρίξουν την καθεστηκυία τάξη και να χτίσουν παράλληλα µία λαϊφστάιλ όψη της πολιτικής ζωής. Η καµπάνια των 11 εκατοµµυρίων ευρώ δόθηκε στα ΜΜΕ ακριβώς για να εξασφαλίσει τη διευρυµένη συναίνεσή τους. Ποια Μέσα πήραν αυτά τα χρήµατα, µε ποια κριτήρια και ποιο είναι το ακριβές ποσό που δόθηκε στο καθένα; ∆εν υπήρξε καθαρότητα και διαφάνεια στις κυβερνητικές αποφάσεις, δεν δόθηκαν οι απαντήσεις. Αυτά τα χρήµατα είχαν στόχο να εδραιώσουν τη σχέση εξουσίας και ΜΜΕ. Αποτέλεσαν κοµµάτι ενός παιχνιδιού δούναι και λαβείν που εξασφάλισε στήριξη στην κυβέρνηση και οικονοµικούς πόρους για τα κυρίαρχα Μέσα.

*Ο Νίκος Σμυρναίος είναι αναπληρωτής καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας της Επικοινωνίας στο Πανεπιστήμιο της Τουλούζης
 

Σταύρος Σταυρίδης: Δημόσιοι χώροι προς εμπορευματική εκμετάλλευση

Οι πρόσφατες επιθέσεις των δυνάµεων της «τάξης» σε πλατείες της Αθήνας υπό το πρόσχηµα της περιφρούρησης της δηµόσιας υγείας ακολουθούν τακτικές που ήδη πριν από την πανδηµική κρίση είχαν δείξει µε σαφήνεια το πρόσωπό τους. Μια σκληρά νεοφιλελεύθερη κυβέρνηση έχει κάθε λόγο να δαιµονοποιήσει τις προσπάθειες που δείχνουν ότι η οργάνωση του χώρου µπορεί να λάβει και άλλες µορφές. Μορφές που αναπτύσσουν τη συλλογική δηµιουργικότητα και τον διάλογο.

Η επίλυση των βασικών προβληµάτων που αφορούν την πόλη πραγµατοποιείται µε καταστολή και εν κρυπτώ. Το γεγονός ότι παρακάµπτονται ο δηµόσιος διάλογος και η διαδικασία υποβολής εναλλακτικών προτάσεων σηµαίνει ότι παρακάµπτεται και η δυνατότητα να συζητήσουµε για το τι θέλουµε να είναι οι πλατείες. Οι πλατείες όµως αποτελούν πυκνωτές της κοινωνικής ζωής, τόπους όπου η συνάντηση, η συζήτηση και κάποιες φορές ο οργανωµένος αγώνας εκδηλώνουν τη δυναµική της κοινής ζωής σε µια δηµοκρατική κοινωνία. Συχνά αναπαράγεται το αφήγηµα ότι η πόλη πρέπει να «καθαρίσει» από τους «περιθωριακούς» που δηµιουργούν µια εικόνα παρακµής. Τη γνωρίζουµε πολύ καλά αυτήν τη ρητορεία. Με ένα µαγικό ραβδί επιχειρήσεις που έχουν στόχο να τονίσουν την τουριστική αξία που παράγεται από τον χώρο της πόλης εµφανίζουν αυτές τις πράξεις ως εξυγίανση. Αυτή η ρητορεία υποκρύπτει την προτεραιότητα για την άγρια εκµετάλλευση των δηµόσιων χώρων υπό το πρόσχηµα της «ανάπτυξης».

Είναι πολύ κρίσιµο το γεγονός ότι το τελευταίο διάστηµα πραγµατοποιούνται αναπλάσεις σε κεντρικούς χώρους της Αθήνας χωρίς δηµόσια διαβούλευση. Τα φιλικά προς την κυβέρνηση ΜΜΕ παρουσιάζουν αυτές τις αλλαγές σαν µια έκπληξη, σαν ένα δώρο που κάνουν οι κυβερνώντες στους κατοίκους της πόλης. Οι αποφάσεις όµως που παίρνονται εν κρυπτώ και αφορούν το µέλλον της πόλης (και ειδικά µέσα από αδιαφανείς διαδικασίες) εγείρουν ζητήµατα τόσο επιστηµονικά όσο και δηµοκρατικά.

Ιδιώτες που έχουν αποδεδειγµένα συµφέροντα από το είδος των αναπλάσεων που πραγµατοποιούνται προσφέρονται να χρηµατοδοτούν έργα σε κρίσιµες περιοχές. Με αυτό τον τρόπο οι χώροι κοινού ενδιαφέροντος, οι δηµόσιες περιοχές, παίρνουν µορφή εξαιτίας της πρόσδεσής τους µε ιδιωτικά συµφέροντα που έχουν στόχο το κέρδος. Αλίµονο όµως αν θεωρήσουµε ανάπτυξη την παράδοση όλων των χώρων στην τουριστική και εµπορευµατική χρήση. 

*O Σταύρος Σταυρίδης είναι καθηγητής Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού και Θεωρίας στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ
 

Δημήτρης Καλτσώνης: Συνάθροιση και δημοκρατία

Η δημόσια συνάθροιση αποτελεί δυνητικά χώρο συνένωσης βουλήσεων και προσπαθειών. Με αυτή την έννοια πολλαπλασιάζει την επίδραση των συμμετεχόντων στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Η έκφραση, με συλλογικό τρόπο, μιας κοινής λίγο – πολύ βούλησης συνιστά σημαντικό μέσο πολιτικής πίεσης, πεδίο δημοκρατίας. Παράλληλα, μπορεί να αποτελεί χώρο συνειδητοποίησης των επιδιώξεων και αναγκών, ατομικής και συλλογικής συνειδητοποίησης δηλαδή, πρώτα απ’ όλα για τους ίδιους τους συμμετέχοντες αλλά και για άλλους. Επιδρά ψυχολογικά τόσο στους συμμετέχοντες όσο και σε εκείνους που δεν συμμετέχουν. Συμβάλλει στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης.

Υπάρχει γι’ αυτό μια διαχρονική στρατηγική περιορισμού των συναθροίσεων, η οποία αποτυπώθηκε στους περιορισμούς που θέτει το άρθρο 11 του Συντάγματος που ψηφίστηκε το 1975, παρά τις αντιδράσεις σύσσωμης της τότε αντιπολίτευσης. Έκτοτε, στο πλαίσιο αυτής της στρατηγικής η προσπάθεια περιστολής του δικαιώματος υπερβαίνει τα όρια του άρθρου 11 και καταβάλλεται με defacto παρεμβάσεις των αστυνομικών δυνάμεων, που είναι παράνομες και αντισυνταγματικές ή κινούνται στα όρια της νομιμότητας και τις οποίες οι μηχανισμοί ιδεολογικής και πληροφοριακής χειραγώγησης της κοινής γνώμης εμφανίζουν ως νόμιμες.

Σε όλη την ΕΕ παρατηρείται επίσης τις τελευταίες δεκαετίες ο περιορισμός του δικαιώματος στη συνάθροιση, είτε νομοθετικά είτε και με ανάλογες αστυνομικές πρακτικές. Είναι ενδεικτικό ότι σε έγγραφο εργασίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης ήδη από το 2002 οι διαδηλώσεις συσχετίζονταν με τη δυνατότητα στρατολόγησης τρομοκρατών!

Στην περίοδο της κρίσης και σε αναμονή της επόμενης καταβύθισης της οικονομίας και των νέων αντιλαϊκών μέτρων, επιχειρείται μια περαιτέρω δραστική συρρίκνωση του δικαιώματος. Σύμπτωμα της προσπάθειας είναι η βίαιη, παράνομη αστυνομική βία που ασκήθηκε πρόσφατα σε βάρος νέων στην Κυψέλη και στη Θεσσαλονίκη. Το γεγονός μάλιστα ότι ήταν επιλεκτική αυτή η μεταχείριση, μια και κανείς δεν ενόχλησε τη συνάθροιση του δημάρχου Αθηναίων στην Ομόνοια, δείχνει ότι η τήρηση των υγειονομικών μέτρων ήταν απολύτως ένα πρόσχημα. Παρεπιμπτόντως, η τήρηση των τελευταίων εξασφαλίζεται με την πειθώ, τα επιχειρήματα και το παράδειγμα, όχι με τη βία.

Αποκαλυπτικό των προθέσεων είναι και το κυβερνητικό σχέδιο νόμου για τις δημόσιες υπαίθριες συναθροίσεις. Εκεί υπάρχουν μια σειρά αντισυνταγματικοί, ακόμη μεγαλύτεροι περιορισμοί του δικαιώματος όπως η υποχρέωση προηγούμενης γνωστοποίησης της συνάθροισης στις αρχές, ο επίσημος ορισμός οργανωτή της, η δυνατότητα απαγόρευσης ακόμη και πέρα από τις συνταγματικές προβλέψεις (όπως πχ. με την εισαγωγή του όρου “σοβαρή παρεμπόδιση της κίνησης των πολιτών”) ή διάλυσής της αν ελάχιστοι μόνο συμμετέχοντες (πχ. δυο εντεταλμένοι προβοκάτορες) στο πλάι της συνάθροισης και σε αντίθεση με τη βούληση των συμμετεχόντων στη συνάθροιση τελούν αξιόποινες πράξεις.

Η υπεράσπιση των δημόσιων συναθροίσεων αποτελεί κορυφαίο ζήτημα δημοκρατίας. Αφορά ακόμη και εκείνους που σήμερα δεν ενδιαφέρονται να διαδηλώσουν. Γιατί αν αύριο το θελήσουν, θα μπορέσουν να ασκήσουν το δικαίωμά τους;

*Ο Δημήτρης Καλτσώνης είναι αν. καθηγητής θεωρίας κράτους και δικαίου στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
 

Νίκος Κουραχάνης: Βλαβερός και ακίνδυνος συνωστισμός

Ο τρόπος διαχείρισης της πανδημίας έθεσε από την πρώτη στιγμή στο επίκεντρο την ατομική ευθύνη των πολιτών αντί των ευθυνών της πολιτείας για τηντόνωση του εθνικού συστήματος υγείας. Επρόκειτο για πολιτική επιλογή που έδειχνε προτίμηση στον περιορισμό των ατομικών ελευθεριών αντί στην ενίσχυση των κοινωνικών δικαιωμάτων. Τα δηκτικά σχόλια ανώτατου κρατικού αξιωματούχου εν είδει χωροφύλακα επιχειρούσαν συστηματικά τη μεταφορά της ευθύνης για την εξάπλωση της πανδημίας σε όσους νοσήσουν και όχι στο γεγονός ότι ένα οργανωμένο κράτος δικαίου αδιαφορεί προκλητικά για την ανάπτυξη προληπτικών πολιτικών υγείας για τον πληθυσμό του.

Αυτή η πολιτική επιλογή αυτονόητα εξυπηρετεί πολιτικές καταστολής, στις οποίες άλλωστε έχει αδυναμία η παρούσα κυβέρνηση. Τα πρόστιμα σε αστέγους ή οι συλλήψεις προσφύγων επειδή δεν βρίσκονται στο σπίτι που δεν έχουν αποτέλεσαν χαρακτηριστικά παραδείγματα το προηγούμενο διάστημα. Οι κυβερνητικές αρχές έχουν δείξει επιλεκτική προσέγγιση για τις «συναθροίσεις». Πλησίον του Μεγάρου Μαξίμου ή στα εγκαίνια της πλατείας Ομονοίας υπήρξε αξιοσημείωτος σεβασμός των αστυνομικών αρχών απέναντι στον δημόσιο χώρο. Το πρόβλημα γεννάται όταν ο δημόσιος χώρος δεν «γλείφει» την κυβέρνηση. Πέρα από όσα αναφέραμε παραπάνω για τις ανεπάρκειες του κράτους, είναι προβληματικός ο υπερσυνωστισμός των πολιτών στις πλατείες. Η δημιουργία συνωστισμού στους δημόσιους χώρους δεν είναι πολιτική αντίσταση στη χωροφυλακή της κυβέρνησης. Πρέπει συνειδητά να τηρήσουμε τους στοιχειώδεις κανόνες αυτοπροστασίας στον καιρό της πανδημίας. Ωστόσο για να είναι κάτι τέτοιο αποτελεσματικό η κοινωνία μας έχει ανάγκη από εκπαίδευση. Χρειάζεται συμβουλές από έμπειρους επαγγελματίες υγείας, όχι ακριβοπληρωμένα σεξιστικά σποτάκια. Ο κρατικός μηχανισμός επέλεξε να κουνήσει αυστηρά το δάχτυλο αντί να νουθετήσει, ενώ γνωρίζει ότι ο βασιλιάς είναι γυμνός.

Προχθές το βράδυ περπατώντας στην Ερμού είδα μια αστυνομική περίπολο να διατάζει έναν άστεγο να φύγει από τον πεζόδρομο και να πάει με το χαρτόκουτό του να κοιμηθεί σε κάποιον παρακείμενο δρόμο.Είναι προφανές ότι ο αστικός εξευγενισμός έχει αλλεργία προς τις ευάλωτες κοινωνικά ομάδες γιατί του χαλάνε το ντεκόρ. Αυτό είναι γενική παραδοχή στην επιστημονική βιβλιογραφία. Μπορούμε άλλωστε ανάμεσα στα πολλά παραδείγματα να θυμηθούμε την εκκένωση της κατάληψης Ματρόζου στο Κουκάκι, την πιο τουριστικοποιημένη περιοχή της Αθήνας, ή την προχθεσινή εν μέσω πανδημίας στη Θεμιστοκλέους 58 στα Εξάρχεια. Μια κοινότητα που βρίσκεται σε ένα διαρκές εγχείρημα τουριστικοποίησης. Οι μόνοι που μπορούν να απαντήσουν στο ερώτημα αν γίνεται οι πόλεις να αποκοπούν εντελώς από τους κατοίκους τους είναι οι ίδιοι οι κάτοικοι.

*Ο Νίκος Κουραχάνης είναι μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
 

Πρωτοβουλία Κατοίκων Εξαρχείων: Πάμε Πλατεία;

Πάμε στον Άδωνη για καφέ... η πλατεία ήταν γεμάτη με το νόημα που χει κάτι από τις φωτιές... Οι πλατείες έχουν αγαπηθεί και τραγουδηθεί ως τόποι χαλάρωσης, συγκέντρωσης, παιχνιδιού, διαμαρτυρίας, ως ο χώρος που ανήκει σε όλους. Είναι το κέντρο ενός χωριού, μιας γειτονιάς, χώρος συνάντησης που επιτρέπει και διευρύνει την κοινωνικότητα. Μια κοινωνικότητα που αδυσώπητα μας στέρησε η καραντίνα. Έτσι, με τον πρώτο άνεμο απελευθέρωσης από τα δεσμά της «αποστασιοποίησης» ξαναγέμισαν οι πλατείες, όπως γέμισαν και άλλοι δημόσιοι χώροι (πχ παραλίες).

Και από κει που η κυβέρνηση μαχόταν τον αόρατο εχθρό, έχοντας περιορίσει τους πολίτες στα σπίτια τους, βρέθηκε ξανά ένας εχθρός, ορατός αυτή τη φορά: οι άνθρωποι στις πλατείες. Πώς τολμούν να συναθροίζονται; Δεν καταλαβαίνουν ότι θα γίνουν αναμεταδότες του φονικού ιού;

Ποιοι είναι αυτοί οι νέοι που τολμούν να ξαναβρεθούν φέρνοντας τις μπύρες από τα σπίτια τους; Πρέπει να απεθυνθούμε στους λογικούς, έλεγε το βίντεο της πολιτικής προστασίας, να συμμαζέψουν και να αντισταθούν στις άμυαλες γυναικούλες που τους παρασύρουν στις πλατείες. Το κράτος θα προφυλάξει την έννομη τάξη και θα καταστείλει τους άμυαλους αναμεταδότες, τις πιθανές αλυσίδες του ιού αρκεί να είναι σε πλατείες και όχι σε εκκλησίες, παραλίες, Mall ή θάλασσες τραπεζοκαθισμάτων. Τι κρίμα που αυτή την ζέση για καθαρές πλατείες δεν έδειξε η κυβέρνηση ενάντια στις ναρκομαφίες που λιμαίνονταν πλατείες όπως στη γειτονιά μας.

Τελικά φαίνεται ότι μόνο οι άναρχοι συναθροισμοί μεταδίδουν τον ιό και όχι αυτοί που θα πληρώσουν σε μαγαζιά ή mall, όχι αυτοί που θα εγκαινιάσουν συντριβάνια. Ίσως να έχουν δίκιο που φοβούνται. Οι συναθροισμοί στις πλατείες μεταδίδουν ιούς ιδεών, αλληλεγγύης, κοινωνικότητας. Μεταδίδουν την αγάπη για το δημόσιο χώρο που διαμορφώνεται από τους πολίτες που τον οικειοποιούνται. Μείναμε μέσα για να προστατέψουμε τις κοινότητές μας καθώς ξέραμε που είχαν καταντήσει τη Δημόσια Υγεία. Θα βγούμε στις πλατείες μας για να διεκδικήσουμε το δικαίωμα σε ένα πραγματικά δημόσιο χώρο.

www.koutipandoras.gr