ΚΙΠΙ
«Πόσα στερεότυπα δεν κατέρρευσαν αυτούς τους μήνες; Ο Ελληνας, που κάποιοι έλεγαν ότι σκέφτεται ατομικά, έγινε συνειδητό μέρος μιας συλλογικής προσπάθειας. Και το κράτος, που συχνά προκαλούσε εύλογα παράπονα, όταν... χρειάστηκε έγινε ασπίδα προστασίας μας». Τάδε έφη Κυρ. Μητσοτάκης, στο νιοστό μαγνητοσκοπημένο μήνυμα της πανδημικής μας εποχής.
Παρότι κι αυτή η ατάκα είναι ήδη ένα κανονικό στερεότυπο, οφείλω να αναγνωρίσω ότι οι σεναριογράφοι, λογογράφοι, αγιογράφοι, επικοινωνιολόγοι και διαφημιστές του Μαξίμου έχουν επιτύχει ένα μικρό θαύμα: να μεταμορφώσουν τον κυβερνητικό θίασο από το αλαζονικό, επιθετικό, αρπακτικό και αδίστακτο συνονθύλευμα του πρώτου μετεκλογικού εξαμήνου σε μια στοργική, τρυφερή, προστατευτική αγκαλιά για όλους. Πατερναλιστική, αυστηρή, αυταρχική, κατασταλτική, ακόμη και βίαιη όπου και όταν χρειάζεται, αλλά τελικά ευρύχωρη και ζεστή.
Αυτό το επικοινωνιακό θαύμα, μάλιστα, πολλαπλασιάζεται από ποικίλες συνέργειες που εκπορεύονται από τις πιο ετερόκλητες πηγές. Είτε πρόκειται για ξύλινες ανακοινώσεις της Κομισιόν είτε για διαφήμιση τράπεζας, απορρυπαντικού, τυριού είτε για δελτίο Τύπου του ΣΕΒ είτε για τηλεοπτικό σποτ της «Αποστολής» της ελλαδικής Εκκλησίας, όλα καταλήγουν σε ένα ενιαίο αφήγημα: Απ’ αυτή την κρίση θα βγούμε, και καλά, όλοι μαζί σφιχταγκαλιασμένοι, αν και ανέπαφοι όσο χρειαστεί. Αναρωτιέται κανείς αν υπάρχει κάποιο κοινό κέντρο επεξεργασίας των μηνυμάτων της επικοινωνιακής καταιγίδας που συντηρεί αυτή τη συλλογική πλάνη.
Κεντρικό στοιχείο αυτής της πλάνης-παραπλάνησης είναι τα στερεότυπα που κατέρρευσαν από την εισβολή του Covid-19 στη ζωή μας. Εχει δίκιο ο πρωθυπουργός –ή αυτός που του τα γράφει, τέλος πάντων– να αναρωτιέται ρητορικά για το «πόσα στερεότυπα δεν κατέρρευσαν αυτούς τους μήνες;». Αλλά αυτή η διακήρυξη θα είχε ένα ψήγμα αλήθειας μόνο ως αυτοκριτική. Γιατί τα στερεότυπα που κατέρρευσαν είναι τα δικά του/τα γαλάζια, νεοδημοκρατικά, νεοφιλελεύθερα, ευρωλαγνικά, τεχνοκρατικά στερεότυπα. Εξι από αυτά αποτελούν ίσως την πιο χαρακτηριστική ομολογία πολιτικής και ιδεολογικής χρεοκοπίας του νεοφιλελευθερισμού και του συνένοχου σοσιαλφιλελευθερισμού.
1 Οτι το απεχθές, ακριβό και υπερτροφικό κράτος είναι βαρίδι που εμποδίζει την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη και στραγγαλίζει την ατομική πρωτοβουλία. Δεν νομίζω ότι χρειάζεται να πει κανείς πολλά, εκκλησία κλέβουμε, διότι ακόμη και οι ακραιφνείς αντι-κρατιστές, με τα νάματα των οποίων μετάλαβαν ο κ. Μητσοτάκης και οι ομοϊδεάτες του, έχουν γίνει πλέον τρόφιμοι του Πρυτανείου, διεκδικητές κρατικών ενισχύσεων και πρόθυμοι αποδέκτες κάθε παροχής και ελάφρυνσης. Ο,τι λάβωμεν καλόν είναι. Ολα πλέον είναι κράτος. Ο Λεβιάθαν είναι και πάλι ο ένας και μοναδικός θεός μας (για όσο τουλάχιστον χρειαστεί).
2 Οτι αν το κράτος αυξάνει τις δαπάνες του, τα ελλείμματα και το χρέος του, θα έρθει η συντέλεια του (οικονομικού) κόσμου. Πλέον όλοι ομονοούν ότι η συντέλεια θα επερχόταν ακριβώς αν δεν έκανε όλα τα ανωτέρω απονενοημένα. Και μάλιστα στον υπερθετικό βαθμό. Φυσικά, όταν περάσει η κρίση κι αφού έχουν αντλήσει όσα μπορούν περισσότερα από το κρατικό ταμείο, οι ξενιστές του κοινωνικού πλούτου θα γίνουν πάλι οπαδοί της εγκράτειας και θα μας στείλουν τον λογαριασμό. Σε μνημόνια και λιτότητα.
3 Οτι μόνο η στραγγαλισμένη από το κράτος ατομική πρωτοβουλία, η καταπιεσμένη από κρατικούς περιορισμούς, γραφειοκρατικές καθυστερήσεις και κοινωνικές αντιστάσεις επιχειρηματική καινοτομία μπορεί να προσφέρει δημιουργικές διεξόδους σε καταστάσεις συλλογικής κρίσης. Αν και σε καμιά από τις προηγούμενες κρίσεις δεν επιβεβαιώθηκε στο ελάχιστο, αυτή η νεοφιλελεύθερη μπούρδα είχε καταφέρει να επιβιώσει μέχρι την πανδημία. Η ατομική πρωτοβουλία -που δεν έχει καμιά σχέση με την αστείρευτη επινοητικότητα και δημιουργικότητα των ανθρώπων- ούτε μέχρι το απέναντι πεζοδρόμιο δεν πάει αν το κράτος-πατερούλης δεν της δώσει εγγυήσεις (σε χρήμα ή σε είδος) ασφαλούς διέλευσης.
4 Οτι το κεφάλαιο, το αποϋλοποιημένο, χρηματιστικό, επενδυτικό, κερδοσκοπικό κεφάλαιο, όταν του δώσεις τα κατάλληλα κίνητρα –φορολογικά, μισθολογικά κ.λπ.–, δημιουργεί παραγωγικές επενδύσεις, κοινωνικό πλούτο, θέσεις εργασίας. Αυτό ακριβώς το κεφάλαιο στη διάρκεια της πανδημίας κατέδειξε τον παρασιτισμό και την απόλυτη αχρηστία του. Πανταχού απόν, παρκαρισμένο σε φοροπαραδείσους και τραπεζικά θησαυροφυλάκια, τρομαγμένο και εξαφανισμένο ακόμη και από τις κερδοσκοπικές αγορές.
5 Οτι οι αγορές, όταν τις απελευθερώσεις από περιορισμούς και ρυθμίσεις, με το αόρατο χέρι τους, το αόρατο πόδι τους, το αόρατο κεφάλι τους κι ό,τι άλλο αόρατο διαθέτουν, θα φέρουν ισορροπία. Η πανδημία απέδειξε για πολλοστή φορά ότι οι αρρύθμιστες αγορές είναι απλώς παράγοντας παγκόσμιας ανισορροπίας. Ακόμη κι αυτοί που τις λατρεύουν, έσπευσαν πανικόβλητοι να απαγορεύσουν τις ανοιχτές πωλήσεις, να κλείσουν χρηματιστήρια ή να επιβάλουν διατίμηση σε προϊόντα.
6 Οτι η εργασία είναι ο αδύναμος, φθίνων και όλο και μικρότερης σημασίας κρίκος στη συνάρτηση της παραγωγής. Και ότι από τη στιγμή που το κεφάλαιο αναπτύξει πλήρως τη σχέση του με την «4η Βιομηχανική Επανάσταση», την ψηφιακή οικονομία και τα ρομπότ, επιτέλους απελευθερώνεται από την επαχθή σχέση του με εργαζομένους, συμβάσεις, συνδικάτα κι όλα τα κατάλοιπα του παλαιοκαπιταλισμού. Αίφνης, με το lockdown στην κορύφωσή του να κλείνει στα σπίτια 3,5 δισ. εργαζομένους, το μισό του παγκόσμιου πληθυσμού, ανακαλύψαμε ότι η ανθρωπότητα και ο ύστερος καπιταλισμός εξαρτώνται ακόμη από «ταπεινές» –και διόλου ψηφιακές– δεξιότητες δισεκατομμυρίων ανθρώπων που σπέρνουν, θερίζουν, μαζεύουν φρούτα, αρμέγουν αγελάδες, συσκευάζουν, σερβίρουν, μεταφέρουν, φροντίζουν ηλικιωμένους. Και εξαρτώνται τόσο πολύ που είναι πρόθυμοι να πληρώσουν το ελάχιστο σιτηρέσιο επιβίωσης για κάποιο διάστημα. Για να είμαστε σίγουροι ότι θα επιστρέψουν όρθιοι στις κακοπληρωμένες δουλειές τους.
Με λίγα λόγια, τα στερεότυπα που τελικά κατέρρευσαν δεν είναι παρά το ιδεολογικό εποικοδόμημα του πρωθυπουργού και της παράταξής του και σε μεγάλο βαθμό το πολιτικό τους πρόγραμμα. Αν είχε ελάχιστη δόση ειλικρίνειας η περί κατάρρευσης στερεοτύπων ομολογία θα έπρεπε να καταλήξει στην αναρώτηση: «Και τι κάνω εγώ εδώ;»
Θεωρίες για την υπεραξία
Κυριάκος Μητσοτάκης, ομιλία στη ΔΕΘ, 2017
«Πιστεύουμε στη δύναμη της ιδιωτικής οικονομίας. Προτεραιότητά μας είναι η δημιουργία θέσεων εργασίας μέσα από μια έκρηξη επενδύσεων. Στόχος είναι να απελευθερώσουμε τις αστείρευτες δυνάμεις της κοινωνίας από τα δεσμά του κρατισμού»...
Παρότι κι αυτή η ατάκα είναι ήδη ένα κανονικό στερεότυπο, οφείλω να αναγνωρίσω ότι οι σεναριογράφοι, λογογράφοι, αγιογράφοι, επικοινωνιολόγοι και διαφημιστές του Μαξίμου έχουν επιτύχει ένα μικρό θαύμα: να μεταμορφώσουν τον κυβερνητικό θίασο από το αλαζονικό, επιθετικό, αρπακτικό και αδίστακτο συνονθύλευμα του πρώτου μετεκλογικού εξαμήνου σε μια στοργική, τρυφερή, προστατευτική αγκαλιά για όλους. Πατερναλιστική, αυστηρή, αυταρχική, κατασταλτική, ακόμη και βίαιη όπου και όταν χρειάζεται, αλλά τελικά ευρύχωρη και ζεστή.
Αυτό το επικοινωνιακό θαύμα, μάλιστα, πολλαπλασιάζεται από ποικίλες συνέργειες που εκπορεύονται από τις πιο ετερόκλητες πηγές. Είτε πρόκειται για ξύλινες ανακοινώσεις της Κομισιόν είτε για διαφήμιση τράπεζας, απορρυπαντικού, τυριού είτε για δελτίο Τύπου του ΣΕΒ είτε για τηλεοπτικό σποτ της «Αποστολής» της ελλαδικής Εκκλησίας, όλα καταλήγουν σε ένα ενιαίο αφήγημα: Απ’ αυτή την κρίση θα βγούμε, και καλά, όλοι μαζί σφιχταγκαλιασμένοι, αν και ανέπαφοι όσο χρειαστεί. Αναρωτιέται κανείς αν υπάρχει κάποιο κοινό κέντρο επεξεργασίας των μηνυμάτων της επικοινωνιακής καταιγίδας που συντηρεί αυτή τη συλλογική πλάνη.
Κεντρικό στοιχείο αυτής της πλάνης-παραπλάνησης είναι τα στερεότυπα που κατέρρευσαν από την εισβολή του Covid-19 στη ζωή μας. Εχει δίκιο ο πρωθυπουργός –ή αυτός που του τα γράφει, τέλος πάντων– να αναρωτιέται ρητορικά για το «πόσα στερεότυπα δεν κατέρρευσαν αυτούς τους μήνες;». Αλλά αυτή η διακήρυξη θα είχε ένα ψήγμα αλήθειας μόνο ως αυτοκριτική. Γιατί τα στερεότυπα που κατέρρευσαν είναι τα δικά του/τα γαλάζια, νεοδημοκρατικά, νεοφιλελεύθερα, ευρωλαγνικά, τεχνοκρατικά στερεότυπα. Εξι από αυτά αποτελούν ίσως την πιο χαρακτηριστική ομολογία πολιτικής και ιδεολογικής χρεοκοπίας του νεοφιλελευθερισμού και του συνένοχου σοσιαλφιλελευθερισμού.
1 Οτι το απεχθές, ακριβό και υπερτροφικό κράτος είναι βαρίδι που εμποδίζει την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη και στραγγαλίζει την ατομική πρωτοβουλία. Δεν νομίζω ότι χρειάζεται να πει κανείς πολλά, εκκλησία κλέβουμε, διότι ακόμη και οι ακραιφνείς αντι-κρατιστές, με τα νάματα των οποίων μετάλαβαν ο κ. Μητσοτάκης και οι ομοϊδεάτες του, έχουν γίνει πλέον τρόφιμοι του Πρυτανείου, διεκδικητές κρατικών ενισχύσεων και πρόθυμοι αποδέκτες κάθε παροχής και ελάφρυνσης. Ο,τι λάβωμεν καλόν είναι. Ολα πλέον είναι κράτος. Ο Λεβιάθαν είναι και πάλι ο ένας και μοναδικός θεός μας (για όσο τουλάχιστον χρειαστεί).
2 Οτι αν το κράτος αυξάνει τις δαπάνες του, τα ελλείμματα και το χρέος του, θα έρθει η συντέλεια του (οικονομικού) κόσμου. Πλέον όλοι ομονοούν ότι η συντέλεια θα επερχόταν ακριβώς αν δεν έκανε όλα τα ανωτέρω απονενοημένα. Και μάλιστα στον υπερθετικό βαθμό. Φυσικά, όταν περάσει η κρίση κι αφού έχουν αντλήσει όσα μπορούν περισσότερα από το κρατικό ταμείο, οι ξενιστές του κοινωνικού πλούτου θα γίνουν πάλι οπαδοί της εγκράτειας και θα μας στείλουν τον λογαριασμό. Σε μνημόνια και λιτότητα.
3 Οτι μόνο η στραγγαλισμένη από το κράτος ατομική πρωτοβουλία, η καταπιεσμένη από κρατικούς περιορισμούς, γραφειοκρατικές καθυστερήσεις και κοινωνικές αντιστάσεις επιχειρηματική καινοτομία μπορεί να προσφέρει δημιουργικές διεξόδους σε καταστάσεις συλλογικής κρίσης. Αν και σε καμιά από τις προηγούμενες κρίσεις δεν επιβεβαιώθηκε στο ελάχιστο, αυτή η νεοφιλελεύθερη μπούρδα είχε καταφέρει να επιβιώσει μέχρι την πανδημία. Η ατομική πρωτοβουλία -που δεν έχει καμιά σχέση με την αστείρευτη επινοητικότητα και δημιουργικότητα των ανθρώπων- ούτε μέχρι το απέναντι πεζοδρόμιο δεν πάει αν το κράτος-πατερούλης δεν της δώσει εγγυήσεις (σε χρήμα ή σε είδος) ασφαλούς διέλευσης.
4 Οτι το κεφάλαιο, το αποϋλοποιημένο, χρηματιστικό, επενδυτικό, κερδοσκοπικό κεφάλαιο, όταν του δώσεις τα κατάλληλα κίνητρα –φορολογικά, μισθολογικά κ.λπ.–, δημιουργεί παραγωγικές επενδύσεις, κοινωνικό πλούτο, θέσεις εργασίας. Αυτό ακριβώς το κεφάλαιο στη διάρκεια της πανδημίας κατέδειξε τον παρασιτισμό και την απόλυτη αχρηστία του. Πανταχού απόν, παρκαρισμένο σε φοροπαραδείσους και τραπεζικά θησαυροφυλάκια, τρομαγμένο και εξαφανισμένο ακόμη και από τις κερδοσκοπικές αγορές.
5 Οτι οι αγορές, όταν τις απελευθερώσεις από περιορισμούς και ρυθμίσεις, με το αόρατο χέρι τους, το αόρατο πόδι τους, το αόρατο κεφάλι τους κι ό,τι άλλο αόρατο διαθέτουν, θα φέρουν ισορροπία. Η πανδημία απέδειξε για πολλοστή φορά ότι οι αρρύθμιστες αγορές είναι απλώς παράγοντας παγκόσμιας ανισορροπίας. Ακόμη κι αυτοί που τις λατρεύουν, έσπευσαν πανικόβλητοι να απαγορεύσουν τις ανοιχτές πωλήσεις, να κλείσουν χρηματιστήρια ή να επιβάλουν διατίμηση σε προϊόντα.
6 Οτι η εργασία είναι ο αδύναμος, φθίνων και όλο και μικρότερης σημασίας κρίκος στη συνάρτηση της παραγωγής. Και ότι από τη στιγμή που το κεφάλαιο αναπτύξει πλήρως τη σχέση του με την «4η Βιομηχανική Επανάσταση», την ψηφιακή οικονομία και τα ρομπότ, επιτέλους απελευθερώνεται από την επαχθή σχέση του με εργαζομένους, συμβάσεις, συνδικάτα κι όλα τα κατάλοιπα του παλαιοκαπιταλισμού. Αίφνης, με το lockdown στην κορύφωσή του να κλείνει στα σπίτια 3,5 δισ. εργαζομένους, το μισό του παγκόσμιου πληθυσμού, ανακαλύψαμε ότι η ανθρωπότητα και ο ύστερος καπιταλισμός εξαρτώνται ακόμη από «ταπεινές» –και διόλου ψηφιακές– δεξιότητες δισεκατομμυρίων ανθρώπων που σπέρνουν, θερίζουν, μαζεύουν φρούτα, αρμέγουν αγελάδες, συσκευάζουν, σερβίρουν, μεταφέρουν, φροντίζουν ηλικιωμένους. Και εξαρτώνται τόσο πολύ που είναι πρόθυμοι να πληρώσουν το ελάχιστο σιτηρέσιο επιβίωσης για κάποιο διάστημα. Για να είμαστε σίγουροι ότι θα επιστρέψουν όρθιοι στις κακοπληρωμένες δουλειές τους.
Με λίγα λόγια, τα στερεότυπα που τελικά κατέρρευσαν δεν είναι παρά το ιδεολογικό εποικοδόμημα του πρωθυπουργού και της παράταξής του και σε μεγάλο βαθμό το πολιτικό τους πρόγραμμα. Αν είχε ελάχιστη δόση ειλικρίνειας η περί κατάρρευσης στερεοτύπων ομολογία θα έπρεπε να καταλήξει στην αναρώτηση: «Και τι κάνω εγώ εδώ;»
Θεωρίες για την υπεραξία
Κυριάκος Μητσοτάκης, ομιλία στη ΔΕΘ, 2017
«Πιστεύουμε στη δύναμη της ιδιωτικής οικονομίας. Προτεραιότητά μας είναι η δημιουργία θέσεων εργασίας μέσα από μια έκρηξη επενδύσεων. Στόχος είναι να απελευθερώσουμε τις αστείρευτες δυνάμεις της κοινωνίας από τα δεσμά του κρατισμού»...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου