Πολιτικοί σε όλο τον κόσμο προετοιμάζονται να «μαγειρέψουν» τα στατιστικά στοιχεία για την πορεία της οικονομίας προκειμένου να μας πείσουν ότι επιστρέφουμε στην κανονικότητα. Μερικές φορές το μόνο που χρειάζεται είναι να αλλάξουν την προοπτική ενός γραφήματος.
Άρης Χατζηστεφάνου
Πόσο αυξήθηκε η ανεργία τους τελευταίους μήνες σε σχέση με τη μεγάλη ύφεση της δεκαετίας του 1930; Ποια είναι η διαφορά ανάμεσα στα τεστ ανά 1.000 κατοίκους σε σχέση με τα τεστ ανά επιβεβαιωμένα κρούσματα; Πόσο μεγαλύτερο είναι το ποσοστό θνησιμότητας της πανδημίας σε σχέση με την εποχική γρίπη; Εδώ και μήνες οι πολίτες σε όλο τον κόσμο βομβαρδίζονται με αποσπασματικά αριθμητικά δεδομένα και γραφήματα τα οποία αδυνατούν να διαχειριστούν.
Σε ορισμένες περιπτώσεις τα στοιχεία μπορεί να είναι ψευδή. Παραδείγματος χάριν, σύμφωνα με καταγγελίες επιστημόνων αυτό ενδέχεται να συνέβη στη Φλόριντα και την Τζόρτζια των ΗΠΑ, όπου οι αρχές παρουσίασαν σημαντική μείωση των κρουσμάτων προκειμένου να άρουν νωρίτερα την καραντίνα. Τις περισσότερες φορές όμως η απάτη δεν βρίσκεται στην παραποίηση των στοιχείων αλλά στον τρόπο παρουσίασής τους.
Καθώς η γενιά μας (και πιθανότατα καμία γενιά τους τελευταίους αιώνες) δεν έχει γνωρίσει τόσο αιφνίδια και σχεδόν καθολική διακοπή της ανθρώπινης δραστηριότητας, οποιαδήποτε μεταβολή συντελείται καταγράφεται με ποσοστιαίες μεταβολές τις οποίες είναι δύσκολο να αντιληφθούμε. «Οι απώλειες θέσεων εργασίας (στις ΗΠΑ) βρίσκονται κυριολεκτικά έξω από το γράφημα» ανέφερε πρόσφατα η Μισέλ Μέγιερ, επικεφαλής οικονομολόγος στην Bank of America (Εικόνα 1).
Ενώ όμως μέχρι σήμερα οι κυβερνήσεις διαχειρίζονταν τα στοιχεία της καταστροφής, τους επόμενους μήνες ίσως έχουν στη διάθεσή τους ελαφρώς θετικά δεδομένα να παρουσιάσουν - ή να διαστρεβλώσουν. Στις ΗΠΑ, οι οποίες έχουν εισέλθει στη τελική ευθεία της προεκλογικής περιόδου, οι New York Times εξέδωσαν προληπτικά έναν οδηγό για το πώς να εντοπίζεις την παραπειστική παρουσίαση δεδομένων, που αναμένεται να κλιμακωθεί τους επόμενους μήνες. Ως πρώτο παράδειγμα αναφέρονται σε πρόσφατα δημοσιεύματα που υποστήριζαν ότι τα ταξίδια με αεροπλάνο αυξήθηκαν την περασμένη εβδομάδα κατά 123%. Θεωρητικά η διαπίστωση είναι σωστή, αφού από τα αεροδρόμια των ΗΠΑ πέρασαν 212.580 άτομα ενώ την αντίστοιχη εβδομάδα του Απριλίου οι επιβάτες ήταν 95.161. Η παρατήρηση όμως είναι άνευ ουσίας αν σκεφτεί κανείς ότι την ίδια εποχή πέρυσι περνούσαν από τις πύλες των αεροδρομίων περίπου 2,5 εκατομμύρια επιβάτες την ημέρα.
Προφανώς όταν έχεις φτάσει στον πάτο ακόμη και η μικρότερη βελτίωση καταγράφεται σαν κολοσσιαία ποσοστιαία αύξηση. Προσοχή όμως, όπως μας θυμίζουν οι NYT αν μια δραστηριότητα μειωθεί κατά 40% και ύστερα αυξηθεί κατά 40% δεν σημαίνει ότι επανήλθαμε στην προηγούμενη κατάσταση. Καθώς ο δεύτερος υπολογισμός γίνεται από χαμηλότερη βάση, πρακτικά έχουμε χάσει 16% από το σημείο εκκίνησης.
Η ύπουλη ποσοστικοποίηση των δεδομένων όμως είναι μία μόνο από τις πτυχές του προβλήματος. Στατιστικολόγοι προειδοποιούν συχνά για τις οπτικές απάτες τις οποίες μπορεί να δημιουργήσει κάποιος αλλάζοντας απλώς την κλίμακα και την προοπτική ενός γραφήματος – ιδιαίτερα στην εποχή των φανταχτερών τρισδιάστατων γραφικών που μας παρουσιάζουν στην τηλεόραση. Οπως βλέπουμε π.χ στην εικόνα 2, ένα κομμάτι μιας τρισδιάστατης πίτας δείχνει πάντα μεγαλύτερο αν τοποθετηθεί μπροστά αντί για πίσω. Στην Τζόρτζια, στην οποία αναφερθήκαμε, η τοπική υπηρεσία υγείας παρουσίασε ένα γράφημα στο οποίο αντέστρεψε τις ημερομηνίες στον οριζόντιο άξονα ώστε να δίνει την εντύπωση ότι τα κρούσματα μειώνονταν πριν από την άρση της καραντίνας, ενώ στην πραγματικότητα αυξάνονταν. Παρεμπιπτόντως το ίδιο είχε κάνει το 2018 και η τηλεόραση του ΣΚΑΪ, για να δημιουργήσει την αίσθηση ότι έχουμε μείωση της ανάπτυξης. Πιο πρόσφατα το ελληνικό υπουργείο Υγείας προωθούσε απόσπασμα από δελτίο ειδήσεων που έφερνε την Ελλάδα πρώτη (παγκοσμίως;) στην αναλογία τεστ ανά επιβεβαιωμένα κρούσματα. Πέραν της ύποπτης επιλογής της συγκεκριμένης αναλογίας, την οποία δεν χρησιμοποιεί σχεδόν κανείς, από το σχετικό γράφημα έλειπαν όλες οι χώρες που τα πηγαίνουν καλύτερα από την Ελλάδα.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, λοιπόν, δεν έχουμε παραποίηση των δεδομένων (fake news) αλλά παραπειστική παρουσίασή τους, την οποία είναι συχνά πιο δύσκολο να εντοπίσεις και να καταγγείλεις. Ξεσκονίστε λοιπόν τις γνώσεις σας στη στατιστική και ενεργοποιήστε την κοινή λογική γιατί τους επόμενους μήνες μάς περιμένει μια πανδημία «έγκυρης» παραπληροφόρησης.
Πηγή: www.efsyn.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου