Νέα κλουβιά για τις πεταλούδες της παγκοσμιοποίησης...

Στάθης Σχινάς

«Το πέταγμα μιας πεταλούδας στην Ταϊβάν μπορεί να προκαλέσει χάος σε όλο τον πλανήτη». Αυτή ήταν μια αγαπημένη φράση των αναλυτών για την παγκοσμιοποίηση από τη δεκαετία του 1990. Και ήθελε να δείξει πώς η κατάργηση ουσιαστικά των οικονομικών συνόρων με την ελευθερία διακίνησης κεφαλαίων, πρώτων υλών και εμπορευμάτων (όχι όμως και ανθρώπων...) θα δημιουργούσε έναν νέο κόσμο, απόλυτα αλληλοεξαρτημένο, όπου μια... κίνηση σε οποιαδήποτε γωνιά μπορούσε να προκαλέσει χάος σε οποιοδήποτε σημείο του κόσμου.
Ηταν η εποχή που ο παγκόσμιος καπιταλισμός και οι θεωρητικοί του ονειρεύονταν «Το τέλος της Ιστορίας».  Ήταν η εποχή που με την πτώση του λεγόμενου υπαρκτού σοσιαλισμού αλλά και την ένταξη της Κίνας στο παγκόσμιο σύστημα καταμερισμού της εργασίας, παραγωγής και εμπορίου, ο παγκόσμιος καπιταλισμός ανακάλυπτε μια νέα ήπειρο. Με δισεκατομμύρια φθηνά ειδικευμένα εργατικά χέρια, αλλά και πειθαρχημένη εργασιακή κουλτούρα. Με δισεκατομμύρια καταναλωτές. Και τεράστια αφθονία πρώτων υλών.
Το παράδειγμα της πεταλούδας είναι δανεισμένο από τα μαθηματικά του χάους.  Ένα σύστημα συνήθων διαφορικών εξισώσεων (γνωστών και ως εξισώσεις Lorenz). Η επίλυση του συστήματος των εξισώσεων δίνει ένα σετ χαοτικών λύσεων, οι οποίες, αν απεικονιστούν διαγραμματικά στον υπολογιστή, το σχήμα που θα προκύψει μοιάζει με τα φτερά μιας πεταλούδας!

Η ανατροπή
Με την είσοδο, όμως, της Ρωσίας στην Ουκρανία φαίνεται να αλλάζει ριζικά το σύστημα «των διαφορικών εξισώσεων» και να δημιουργείται νέο χάος. Από το οποίο, όπως συνήθως συμβαίνει, θα προκύψει μια νέα τάξη πραγμάτων. Η αλλαγή όμως είχε ξεκινήσει πολλούς μήνες νωρίτερα, όταν σε μια απροσδόκητη κίνηση οι ΗΠΑ είχαν συγκροτήσει την πολιτικοοικονομική συμμαχία AUKUS με την Αυστραλία και τη Μεγάλη Βρετανία, με σαφή στόχο την ανάσχεση της παγκόσμιας επέκτασης της Κίνας.
Από το 2016-2017 ήδη η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ είχε ως βασικό στόχο την Κίνα. Ο πόλεμος του Τραμπ κατά της ένταξής της στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου και η συνεχής (αμοιβαία) επιβολή δασμών ουσιαστικά σήμαινε την έναρξη του τέλους της παγκοσμιοποίησης, όπως τουλάχιστον την είχαν αρχικά κάποιοι φανταστεί. Και με τον πιο απροσδόκητο τρόπο ήρθε μερικά χρόνια αργότερα ο Μπάιντεν ουσιαστικά να υλοποιήσει τις προθέσεις Τραμπ!
Αλλά και το Brexit που είχε προηγηθεί ουσιαστικά σε παρόμοια τροχιά κινούνταν.
Μια ματιά στο γράφημα που παραθέτουμε για την εικόνα των εξαγωγών των «μεγάλων παικτών» στην παγκόσμια οικονομική σκακιέρα δείχνει ότι η Κίνα πλέον είναι η πρώτη εξαγωγική δύναμη στον κόσμο, η Ε.Ε. η δεύτερη και οι ΗΠΑ η Τρίτη.
Και αν το AUKUS ήταν μια καλά σχεδιασμένη και αιφνιδιαστική κίνηση, η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία ήταν η μεγάλη ευκαιρία για τις ΗΠΑ. Ο εμφανής στόχος των κυρώσεων ήταν η Ρωσία. Οι πραγματικοί στόχοι ήταν όμως η Κίνα και η Ευρωπαϊκή  Ένωση, που ήδη κατέχουν τα μεγαλύτερα μερίδια αγορών παγκοσμίως.

Το τέλος της παγκοσμιοποίησης;
Πριν από μερικές ημέρες οι Financial Times έγραφαν χαρακτηριστικά: «Όταν ο CEO της μεγαλύτερης εταιρείας διαχείρισης ενεργητικού στον κόσμο αναγγέλλει το τέλος της παγκοσμιοποίησης, τότε τα πράγματα είναι σοβαρά».
Αναφέρονταν στον Λάρι Φινκ, ιδρυτή και διευθύνοντα σύμβουλο της BlackRock, ο οποίος έγραψε πρόσφατα σε επιστολή του προς τους μετόχους ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία... έβαλε τέλος στις τρεις τελευταίες δεκαετίες παγκοσμιοποίησης. Ο ίδιος γράφει ότι ο πόλεμος σηματοδοτεί «ένα σημείο καμπής στην παγκόσμια γεωπολιτική τάξη, στις μακροοικονομικές τάσεις και στις αγορές κεφαλαίου».

Τι αλλάζει λοιπόν;

1. Η Ε.Ε. και ειδικά η Γερμανία δέχονται ένα τρομακτικό χτύπημα. Εάν η ροή φυσικού αερίου διακοπεί από τον Πούτιν, κάτι καθόλου απίθανο, η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης θα έχανε ξαφνικά -και για δύο χρόνια μέχρι να βρει εναλλακτικές πηγές ενέργειας- μεγάλο ποσοστό των 238 δισεκατομμυρίων δολαρίων της οικονομικής της παραγωγής, σύμφωνα με κορυφαία γερμανικά οικονομικά ινστιτούτα.

2. Η Κίνα, η Ρωσία και η Ινδία, με την κοινή τους στάση στο ρωσο-ουκρανικό αλλά και τη συμφωνία Ρωσίας- Κίνας για νέο αγωγό αερίου που θα διοχετεύει σε δύο χρόνια το 50% και πλέον της ποσότητας του αερίου, έχουν ήδη συγκροτήσει και μια οικονομική συμμαχία.
3. Η Λατινική Αμερική είναι ήδη το μήλο της οικονομικής έριδας ΗΠΑ-Κίνας. Το νότιο τμήμα της αμερικανικής ηπείρου είναι τεράστιος παραγωγός πρώτων υλών (ειδικά η Βραζιλία και η Αργεντινή), αλλά και σπάνιων προϊόντων (νιτρώδη άλατα στη Χιλή για τα λιπάσματα και χαλκός, βεβαίως), η Βολιβία με το 50% των παγκόσμιων αποθεμάτων λιθίου (απόλυτα αναγκαίου για τις μπαταρίες των ηλεκτρικών αυτοκινήτων). Μόνο η Βραζιλία κάνει εξαγωγές 100 δισ. δολαρίων στην Κίνα από την εποχή Λούλα. Η δε Βενεζουέλα είναι η τρίτη σε αποθέματα αργού πετρελαίου παγκοσμίως. Ουσιαστικά -όσο κι αν φαίνεται παράταιρο- η ανάπτυξη της Κίνας και οι τεράστιες εισαγωγές πρώτων υλών από τη Λατινική Αμερική στήριξαν οικονομικά την επικράτηση της Αριστεράς σε πολλές χώρες της ηπείρου και έβαλαν τέλος στην υπερχρέωσή τους. Η προσέγγιση Μπάιντεν στη Βενεζουέλα δεν έχει μόνο χρησιμοθηρικό χαρακτήρα, άρα.

Συμπερασματικά:
ΗΠΑ, Μ. Βρετανία, Αυστραλία, Καναδάς και ίσως η Ιαπωνία είναι ο ένας μεγάλος οικονομικός πόλος. Κίνα, Ρωσία, Ινδία και τμήμα της Λατινικής Αμερικής άλλος πόλος. Η Ευρωπαϊκή  Ένωση προς το παρόν θα κινείται επί ξηρού ακμής, αλλά είναι δεδομένα στο μεγαλύτερο μέρος της δυτικόστροφη.
Και όλοι θα διεκδικούν μερίδιο επιρροής στη Μέση Ανατολή και την Αφρική. Και το χάος πλέον δεν θα το προκαλεί το πέταγμα των πεταλούδων, αλλά τα νέα κλουβιά τους...

avgi.gr