Η καθιέρωση της εργατικής πρωτομαγιάς στην Ελλάδα

Παύλου Παπανότη, 

συνταξιούχου εκπαιδευτικού.

Η απεργιακή κινητοποίηση στο Σικάγο το Μάιο του 1886, η οποία κατέληξε στη δολοφονία πολλών εργατών, και κυρίως η καταδίκη σε θάνατο τεσσάρων από τους συλληφθέντες συνέτειναν στην αφύπνιση της εργατικής τάξης στις βιομηχανικές χώρες. Έτσι με απόφαση που ελήφθη στο ιδρυτικό συνέδριο της Β΄ Διεθνούς τον Ιούλιο του 1889 καθιερώθηκε η εργατική πρωτομαγιά.

Στην Ελλάδα οργανώθηκε για πρώτη φορά εκδήλωση στο Στάδιο για το γιορτασμό της Πρωτομαγιάς τη 2α Μαΐου του 1893. Την πρωτοβουλία είχε ο δραστήριος σοσιαλιστής Σταύρος Καλλέργης, ο οποίος ήδη από το 1890 είχε συγκροτήσει τον «Κεντρικό Σοσιαλιστικό Σύλλογο». Σ’ ένα πρακτικό (της 16ης Μαρτίου 1893) του διοικητικού συμβουλίου του «Κεντρικού Σοσιαλιστικού Συλλόγου» αναφέρεται ότι «χρειάζεται να γίνει έκκλησις προς τα διάφορα σωματεία, όπως συμμετάσχουν εις την εορτήν της Πρώτης Μαΐου». Το πρακτικό αυτό υπάρχει στο αρχείο του Σταύρου Καλλέργη. Πέντε μέρες αργότερα σε νέα συνεδρίαση «το Συμβούλιον παρεδέχθη την πρόσληψη δύο μελών προς συμπλήρωσιν της Επιτροπής διά την διοργάνωσιν της εκδηλώσεως κατά την Πρώτην Μαΐου, όπως εργαστεί με περισσότερο ζήλον και περισσότερη δραστηριότητα» και ορίστηκαν με ψηφοφορία ο Σταύρος Καλλέργης και ο Σταμάτης Ταζονίδης (εφημερίδα ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, φύλλο της 4ης Δεκεμβρίου 1983).

Πράγματι η εργατική πρωτομαγιά γιορτάστηκε στο Στάδιο (κι όχι στους στύλους του Ολυμπίου Διός, όπως αναφέρεται σε ορισμένες πηγές) ετεροχρονισμένα τη 2α Μαΐου 1893. Η χρονική μετάθεση της γιορτής οφειλόταν στο γεγονός ότι η 1ηΜαΐου ήταν Σάββατο (εργάσιμη τότε μέρα) και συνεπώς δεν ήταν δυνατή η συγκέντρωση των εργατών. Στον καθορισμένο χώρο συγκεντρώθηκαν το απόγευμα λιγότερα από χίλια άτομα (εργάτες, υπάλληλοι, φοιτητές κ.ά.). Ομιλητής στην εκδήλωση ήταν ο Σταύρος Καλλέργης, ο οποίος αναφέρθηκε στον ιστορικό χαρακτήρα της γιορτής και στη θέση της εργατικής τάξης στην Ελλάδα και σ’ όλο τον κόσμο. Ακόμα μίλησε για την ανάγκη υλοποίησης ορισμένων εργατικών διεκδικήσεων, όπως της καθιέρωσης της Κυριακής ως αργίας και της οκτάωρης ημερήσιας εργασίας. Οι εργάτες άκουσαν την ομιλία και διαλύθηκαν, χωρίς να συγκρουστούν με τις δυνάμεις της Χωροφυλακής, οι οποίες επιτηρούσαν το χώρο της συγκέντρωσης.

Πριν τη διάλυσή τους οι συγκεντρωμένοι ενέκριναν ένα ψήφισμα που θα επιδιδόταν στη Βουλή. Πολλούς μήνες αργότερα ( στις αρχές Δεκεμβρίου του 1893) ο Σταύρος Καλλέργης συνελήφθη, ενώ προσπαθούσε να επιδώσει το ψήφισμα. Το γεγονός αυτό αναφέρεται τόσο από το Γιάννη Κορδάτο στην «Ιστορία του Ελληνικού Εργατικού Κινήματος» όσο και σ’ ένα σημείωμα που συνέταξε ο Σταύρος Καλλέργης, για να δημοσιευτεί στο «Σοσιαλιστή» (μια εφημερίδα που εξέδιδε) με τον τίτλο «Συμβάν εν τω Ελληνικώ Κοινοβουλίω». Έγραφε στο σημείωμα αυτό: « Εν τη συνεδριάσει της παρελθούσης Τετάρτης 1ης Δεκεμβρίου ο Σοσιαλιστικός Σύλλογος εξέδωσε αναφοράν προς την Βουλήν των αντιπροσώπων του λαού υπογεγραμμένη παρά εργατών και μισθωτών, κατόπιν του εν τω Σταδίω λαβόντος χώραν ψηφίσματος κατά την Πρώτη Μαΐου ενεστώτος έτους με αιτήματα περί απονομής συντάξεως εις τους υπερήλικας εργάτας, περί κανονισμού της εργασίμου ημέρας εις οκτώ ώρας και περί αναπαύσεως των εργατών και εν γένει μισθωτών επί μία ημέραν την βδομάδαν». Επειδή αδυνατούσε να επιδώσει το ψήφισμα, ανέβηκε σε θεωρείο της Βουλής και το διάβασε. Το γεγονός αυτό συνέτεινε στη σύλληψή του. Στις 9 Δεκεμβρίου δικάστηκε στο Πλημμελειοδικείο Αθηνών με την κατηγορία της διατάραξης του βουλευτικού αξιώματος και καταδικάστηκε σε δωδεκαήμερη φυλάκιση.

Η εργατική πρωτομαγιά γιορτάστηκε και το 1894 με συγκέντρωση εργατών και υπαλλήλων που έγινε και πάλι στο Στάδιο. Στον εορτασμό έλαβαν μέρος όλες οι σοσιαλιστικές ομάδες. Στους συγκεντρωμένους μίλησαν ο Πλάτωνας Δρακούλης, ο Σταύρος Καλλέργης, ο φοιτητής Ε. Μαρκαντωνάτος και τελευταίος ο εργάτης Δ. Γραμματικός. Μετά τις ομιλίες συντάχτηκε το ακόλουθο ψήφισμα με τα αιτήματα των εργατών: «Συνελθόντες σήμερον την 1ην Μαΐου 1894, ημέραν Κυριακήν και ώραν 5ην μ. μ. αποφασίζομεν και ψηφίζομεν τα εξής:

1. Την Κυριακήν να κλείωνται τα καταστήματα καθ’ όλην την ημέραν και οι εργάται να αναπαύωνται.
2. Οι εργάται να εργάζωνται επί 8 ώρας την ημέραν και να απαγορευθή η εργασία εις τους ανηλίκους.
3. Να απονέμεται σύνταξις εις τους εκ της εργασίας παθόντας και καταστάντας ανικάνους προς συντήρησιν εαυτών και της οικογενείας των.
4. Να καταργηθώσιν αι θανατικαί εκτελέσεις.
5. Να καταργηθή η διά χρέη προς το δημόσιον προσωποκράτησις.
6. Ανατίθεται εις τους διευθυντάς των σοσιαλιστικών εφημερίδων η επίδοσις του παρόντος ψηφίσματος εις την κυβέρνησιν, επί τη βάσει του οποίου παρακαλείται αύτη να συντάξη νομοσχέδια και υποβάλη ταύτα εις την Βουλήν προς ψήφισιν» (εφημερίδα ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, φύλλα της 30ης Απριλίου 1975 και της 11ης Δεκεμβρίου 1977 και Τάσου Βουρνά, Ιστορία της Νεώτερης Ελλάδας, εκδόσεις αδελφών Τολίδη, Αθήνα, σ. 543).

Τρεις μήνες μετά τον εορτασμό της πρωτομαγιάς συνελήφθησαν οι οργανωτές της συγκέντρωσης που έγινε στο Στάδιο. Για να δυσφημιστεί το εργατικό κίνημα, χαλκεύτηκε από τους αντίπαλους των νέων ιδεών μια επιστολή, την οποία υποτίθεται ότι έστειλε ο φοιτητής Ε. Μαρκαντωνάτος προς τον Ανδρέα Συγγρό και με την οποία δήθεν τον απειλούσε με δολοφονία, αν δεν βοηθούσε οικονομικά τον «Κεντρικό Σοσιαλιστικό Σύλλογο» με το ποσό των 24.000 δραχμών (Τ. Βουρνά, Ιστορία της Νεώτερης Ελλάδας, σ. 544). Με την προβοκάτσια αυτή συνελήφθησαν 11 ή 12 εργάτες και σοσιαλιστές και παρέμειναν προφυλακισμένοι επί δίμηνο. Ένας από τους συλληφθέντες, ο Μάργαρης, πέθανε στη φυλακή από τα βασανιστήρια. Ο Στ. Καλλέργης παραπέμφθηκε σε δίκη που έγινε στο Κακουργιοδικείο Χαλκίδας, όπου αθωώθηκε. Η απολογία του δημοσιεύτηκε την 6η Νοεμβρίου του 1894 στην εφημερίδα «Σοσιαλισμός» (όπως μετονομάστηκε ο «Σοσιαλιστής») (εφημερίδα ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, φύλλα της 11ης Δεκεμβρίου 1977 και της 4ης Δεκεμβρίου 1983).

Έτσι καθιερώθηκε στην Ελλάδα η εργατική πρωτομαγιά, που για αρκετές δεκαετίες αποτελούσε μέρα κινητοποιήσεων της εργατικής τάξης, πολλές φορές μάλιστα αιματηρών (όπως το 1936). Στην εποχή μας – παρά το γεγονός ότι εξαιτίας των μνημονίων έχουμε επιστρέψει σε εργασιακό μεσαίωνα – ελάχιστοι εργάτες και υπάλληλοι δείχνουν διάθεση να συμμετάσχουν στις πρωτομαγιάτικες εκδηλώσεις που διοργανώνουν οι συνδικαλιστικές παρατάξεις. Οι λόγοι είναι γνωστοί. Όμως με την ιδιώτευσή τους δεν λύνουν τα εργασιακά τους προβλήματα, αλλά τα επιδεινώνουν. Άλλωστε τα αιτήματα των εργατών και υπαλλήλων που εκφράστηκαν με το ψήφισμά τους την 1η Μαΐου 1894 είναι σήμερα επίκαιρα.

Πηγή: wordpress.com