Συντάκτης: Ιάσονας Γκιώνης
Το Όλο υπέρ του ατόμου, συνεπάγεται το άτομο υπέρ του Όλου.
α) Είναι μία αρχή που ισχύει ως αξίωμα. Αν το Όλο δεν ήταν υπέρ του ατόμου, τότε το άτομο δεν θα υφίστατο εξαρχής.
β) Το Όλο ως Όλο εμπεριέχει την τελειότητα, επίσης ως αξίωμα, και το άτομο, ως ένα απειροελάχιστο υποσύνολο του Όλου, είναι εξ' ορισμού ατελές.
Με γνώμονα τα παραπάνω, το άτομο έχει δύο, αντικρουόμενες επιλογές:
- Να επιχειρεί να προσεγγίσει την τελειότητα (εξασφαλίζοντας και τη βιωσιμότητά του πλέον), μέσω του εναρμονισμού-ευθυγράμμισής του με το Όλο.
- Να “καλλιεργεί” την ατέλειά του, πράττοντας βάσει αυτής, υποβαθμίζοντας την εγγενή σχέση του με το Όλο.
Το 1. κατά προέκταση ευθυγραμμίζεται με την έννοια του ατόμου υπέρ του Όλου. Που ως ανεστραμμένη ταυτολογία, συνεπάγεται το Όλο υπέρ του ατόμου. Με άλλα λόγια, οδηγεί στην πραγμάτωση ενός βέλτιστου δυϊσμού.
Με βάση την παραπάνω συλλογιστική, οποιαδήποτε πορεία επιχειρούμε συνειδητά να διαγράψουμε, οφείλει να υπακούει στην αξιωματική αρχή, “το Όλο υπέρ του ατόμου”. Κι αν το Όλο καταλήξει να λειτουργεί κατά του ατόμου (όπως ήδη συμβαίνει), θα είναι επειδή το άτομο λειτουργεί κατά του Όλου. Κι όταν το Όλο λειτουργεί κατά του ατόμου, ποια πιστεύετε ότι θα είναι η κατάληξη;
Για κανέναν λόγο, δεν πρέπει να αποδίδουμε μία περιορισμένη, στενή ερμηνεία στο Όλο. Το Όλο λ.χ., δεν μπορεί να εξισώνεται με μία βραχυπρόθεσμη “ευημερία” στο σύνολο της Οικονομίας, αφενός γιατί το Όλο φέρει την ιδιότητα της αειφορίας και αφετέρου, γιατί δεν γνωρίζει χωροχρονικό περιορισμό. Με άλλα λόγια, μία πρόσκαιρη, επισφαλής ισορροπία στο σύνολο της οικονομίας, σίγουρα δεν ταυτίζεται με το Όλο.
Ακολουθώντας αυτή τη σειρά σκέψεων, ας δούμε την περίπτωση του οικουμενικού βασικού εισοδήματος. Μία από τις πιο δυνατές και ενδιαφέρουσες ιδέες, που ίσως και να θα υιοθετηθεί ως κανόνας στο όχι και τόσο μακρινό μέλλον.
Με μία ορθή υιοθέτησή του, το οικουμενικό βασικό εισόδημα σίγουρα θα μπορούσε να “ξεκλειδώσει” μία τεράστια δημιουργική δυναμική, προϋπόθεση απαραίτητη για μία Κοινωνική Μεταμόρφωση, η οποία με τη σειρά της θα δώσει μορφή στους σηματοδότες που αναζητούμε για έξοδο από τα σημερινά, κρίσιμα αδιέξοδα.
Όπως κάθε ιδέα όμως, η έννοια του οικουμενικού βασικού εισοδήματος μπορεί να λειτουργήσει είτε υπέρ, είτε κατά του Όλου, και του ατόμου κατά προέκταση.
Αν για παράδειγμα θεσπιστεί ένα οικουμενικό βασικό εισόδημα το οποίο θα χρηματοδοτείται από τη συμμετοχή της κοινωνίας στα κέρδη των πολυεθνικών, όπως διάβασα σε πρόσφατο άρθρο-εισήγηση γνωστού οικονομολόγου, κάθε πολίτης θα γίνει στην ουσία μέτοχός τους, με τα συμφέροντά του να ευθυγραμμίζονται με εκείνα των πολυεθνικών (αύξηση κερδοφορίας πολυεθνικών => αύξηση οικουμενικού βασικού εισοδήματος).
Δεν χρειάζεται να είναι οικονομολόγος κανείς, για να αντιληφθεί πως εάν τα συμφέροντα της κοινωνίας ευθυγραμμιστούν με εκείνα των πολυεθνικών, θα καταστραφούμε.
Μπαίνοντας στη θέση του [συστημικού] συνηγόρου του διαβόλου, κάποιος θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι θεωρητικά/οικονομοτεχνικά, η ιδέα στέκει. Αφενός δεν δημιουργεί αχαλίνωτο πληθωρισμό από τη στιγμή που αναδιανέμει προσόδους που έχουν παραγωγικό αντίκρισμα. Αφετέρου, πέρα από τα προφανή οικονομικά οφέλη για το σύνολο του πληθυσμού, θα μπορούσε κάλλιστα μέσω της τόνωσης της ζήτησης (κατανάλωσης), να αναστρέψει τις διεθνείς αποπληθωριστικές τάσεις, από τις οποίες βάλλονται μεταξύ άλλων τα συνταξιοδοτικά ταμεία.
Μέχρι εδώ “καλά”. Εάν εμβαθύνουμε όμως, μπορούμε να αντιληφθούμε ότι με μία τέτοια εφαρμογή, δεν ξεφεύγουμε από το αδιέξοδο του ατόμου κατά του Όλου. Απλούστατα γιατί η λογική της εκθετικής αύξησης του κέρδους (που αποτελεί τη συστημική βάση λειτουργίας των κεφαλαιαγορών), η οποία συνεπάγεται ότι θυσιάζουμε το αύριο στον βωμό του σήμερα, υποβαθμίζει το Όλο, κι αυτό εντέλει λειτουργεί κατά του ατόμου. Πόσο μάλλον δε, αν η κοινωνία στο σύνολό της γίνει συνεργός-συμμέτοχος στην ανάνηψη αυτού του στρεβλού αφηγήματος.
Ένα από τα βασικά προβλήματα είναι πως στη σκέψη του κυρίαρχου ρεύματος επικρατεί, αδιόρατα συχνά, η κοσμοθεωρία της κυριαρχικής επέκτασης (επί της αγοράς, επί της φύσης, επί του Άλλου).
Σίγουρα δεν είναι κάτι λιγότερο από ύβρις και αυτοαναίρεση, το να επιχειρούμε να κυριαρχήσουμε με κατεξοχήν παρασιτικό τρόπο, σε ολοένα και μεγαλύτερα υποσύνολα του Όλου. Μία ιδέα που παρεμπιπτόντως, άκουσα με τα ίδια μου τα αυτιά, να ενστερνίζεται στο όρια παραληρήματος, νομπελίστας αστροφυσικός στο Συμπόσιο των 7 Σοφών πέρυσι στην Αθήνα, όταν ταξινομούσε έναν πολιτισμό με βάση την ικανότητά του να απομυζά την ενέργεια* σε i) πλανητικό, ii) αστρικό, iii) γαλαξιακό/διαγαλαξιακό και iv), διασυμπαντικό επίπεδο...(!)
Πολλοί ανά τους αιώνες, έχουν παρομοιάσει το ανθρώπινο σώμα με το σύμπαν, ως μικρογραφία του. Την οπτική αυτή ενισχύει εξάλλου και η επιστημονική παρατήρηση, με όλες τις ομοιότητες και αντιστοιχίες που γίνονται αντιληπτές μεταξύ του μακροσκοπικού και μικροσκοπικού επιπέδου της ύλης. Αν για παράδειγμα σκεφτούμε το ανθρώπινο σώμα ως μία μικρογραφία της Γης, και τα ανθρώπινα κύτταρα ως το αντίστοιχο του ανθρώπου, αντιλαμβανόμαστε πως τα κύτταρα που επιχειρούν να επεκτείνουν τη δραστηριότητά τους εκθετικά, καταστρέφουν το σώμα.
Καταλήγοντας λοιπόν, οποιοδήποτε κατασκεύασμα του ανθρώπινου νου, είτε αυτό είναι κάποιο σύστημα, κάποιο αρχιτεκτόνημα, κάποια ενδεδειγμένη σειρά πράξεων, οφείλει να υπακούει στην αρχή του Όλου υπέρ του ατόμου. Αυτή εξάλλου, είναι και η ολιστική προσέγγιση. Και όσες αναζητήσεις κι αν κάνει κανείς, με οποιαδήποτε αφετηρία, εφόσον εμβαθύνει αρκετά και δει πέρα από τα στενά πλαίσια των τεχνητών, ανεπαρκών μας συστημάτων και γνωστικών πεδίων, κατά έναν περίεργο τρόπο, πάντα σε αυτή την αρχή θα καταλήγει.
* Αναφερόμενος στην κλίμακα Καρντάσεφ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου