Η βία διαθέτει ένα προνομιούχο εργαλείο φοβερής αποτελεσματικότητας: την Εξουσία. Ένα σύστημα δηλαδή οργάνωσης και άσκησης της πολιτικής κυριαρχίας και της θρησκευτικής, οικονομικής, κοινωνικής, πολιτιστικής ή άλλης αυθεντίας. Το σύνολο σχεδόν των πολιτικών φιλοσοφιών από τον Ηράκλειτο, τον Πλάτωνα, τον Άγιο Αυγουστίνο, τον Θωμά Ακινάτη, τον Χομπς, τον Μακιαβέλι, τον Χέγκελ, τον Τοκβίλ, τον Μαρξ, ως τον Αρόν αλλά και πολλούς άλλους επιφυλάσσουν πάντοτε διακεκριμένη θέση στο θέμα της βίας και της σχέσης της με την Εξουσία. Η πιο χαρακτηριστική μορφή πολιτικής βίας ενυπάρχει στο φαινόμενο του Ολοκληρωτισμού αλλά και του Πολέμου.
Ο Ολοκληρωτισμός χαρακτηρίζεται από δύο αντιφατικές όψεις: αναζητεί, με εμμονή και με τίμημα ακόμη και την εξαφάνιση του Άλλου, την Ενότητα, η οποία αποκαλείται «μονολιθική» και μεταφράζεται στον ένα Αρχηγό, το ένα και μοναδικό κόμμα, το μοναδικό λαό, φυλή ή δόγμα κλπ. Απαιτεί μια ομοιογενή, χωρίς ρωγμές και διαφορές, ενότητα και εκφράζεται με το παραλήρημα του «γιγαντιαίου» και του «μαζικού», του Μοναδικού που επιβάλλεται στο πολλαπλό και το διαφορετικό. Όσο απεχθές κι αν είναι ένα ολοκληρωτικό σύστημα γίνεται τελικά ανεκτό γιατί παρέχει στον πληθυσμό έναν αριθμό ανταμοιβών, αποκλείει τους «εσωτερικούς εχθρούς» και, κυρίως, κατευθύνει ένα μεγάλο μέρος της συλλογικής βίας προς τα έξω, διεξάγοντας μια ακραία φιλοπόλεμη πολιτική. Η τελευταία εξαίρει τον «πατριωτισμό», τα αισθήματα «εθνικής υπερηφάνειας και δόξας». Και γι’ αυτό δεν ανέχεται κανένα διάλειμμα. Το ολοκληρωτικό καθεστώς, παρασυρόμενο από τη φρενίτιδα της βίας εντείνει τον τρόμο και τη βία με μια συνεχώς επιταχυνόμενη κίνηση που μοιάζει ότι τείνει προς την αποκάλυψη ή το χάος.
Σε ό,τι αφορά τις πολιτικές φιλοσοφίες: Για τον Χομπς «η φυσική κατάσταση» του ανθρώπου» είναι η βία. Ο Λεβιάθαν και ο Μπεεμόθ, αυτά τα τέρατα της χαοτικής βίας του Χομπς, δεν αναπαριστούν το κράτος ειμή μόνο στο βαθμό που υπερβαίνουν την αρχέγονη, «φυσική» βία και την «αντιστρέφουν», για να επιτρέψουν στον άνθρωπο να επινοήσει την ανθρωπότητα.
Όπως στον Χομπς έτσι και στον Μακιαβέλι οι άνθρωποι ωθούνται από μια φρενήρη επιθυμία εξουσίας, την ακόρεστη libido dominandi. Το έργο του «Ηγεμόνα» είναι να διαχειρίζεται αυτή τη «φύση» των ανθρώπων περισσότερο με τη δύναμη και το φόβο παρά με την καλοσύνη. Η «δύναμη» είναι η «πρωταρχική αρετή» που πρέπει να επιβεβαιώνεται στις πολιτικές και τις πολεμικές συγκρούσεις.
Κάποιοι, όπως ο Roger Dadum, διατείνονται ότι η ζωώδης ροπή του ανθρώπου στη βία μπορεί να εξομαλυνθεί μέσω της κουλτούρας. Αλλά ποιας κουλτούρας; Μήπως δεν υπήρχαν και δεν υπάρχουν άνθρωποι, λέει ο Τζόρτζ Στάινερ, για τους οποίους η κουλτούρα είναι ένα επιφανειακό, στείρο περίβλημα, αφού ενώ διαβάζουν Ουγκώ, Ντίκινσον, Γουίτμαν, Γκαίτε και Ρίλκε, και απολαμβάνουν την ακρόαση ενός κομματιού του Μπαχ ή του Σούμπερτ και ταυτοχρόνως οδηγούν ανθρώπους στο θάνατο; Ναι, λέει ο Στάινερ, αλλά πέρα από την επιφανειακή, την εικονική υπάρχει και η βιωμένη, η κυτταρική, η βαθιά κουλτούρα, αυτή που αντιστέκεται στις φαντασιώσεις καταστροφής, στις φαντασιώσεις εξουδετέρωσης και της επιστροφής στη βαρβαρότητα.
Αλλά η κουλτούρα αυτή «είναι απαιτητική, ζητάει σκληρή δουλειά. Δεν είναι καθόλου αστείο πράγμα να μάθει κανείς μια ξένη γλώσσα, να μάθει κανείς να λύνει μια ελλειπτική συνάρτηση. Τα πράγματα αυτά μαθαίνονται με τον ιδρώτα της ψυχής». Αυτή, ακριβώς, η βαθιά κουλτούρα είναι εκείνη η αντίρροπη δύναμη που αντιπαρατίθεται στον πόλεμο. Διότι, σύμφωνα με τον Κλαούζεβιτς, όπως τον παραθέτει ο Π. Κονδύλης, «μέσα στον πολιτισμό υπάρχει τόσο ένα πρακτικά επαρκές ισοζύγιο των αντίρροπων τάσεων του ανθρώπου, έτσι ώστε να διατηρείται η ειρήνη, όσο και αρκετή ένταση, έτσι ώστε ένας πόλεμος δεν αποκλείεται, αλλά μάλλον προετοιμάζεται». Συνεπώς, ο πόλεμος ή η ειρήνη είναι το αποτέλεσμα του συσχετισμού αυτών των αντίρροπων δυνάμεων αλλά και της δημιουργίας «εχθρότητας» μέσω της χειραγώγησης των μίντια και των διαμορφωτών της κοινής γνώμης. Γι’ αυτό το λόγο, το κίνημα κατά του πολέμου και του φασισμού έχει θεμελιώδη σημασία.
Ο Ολοκληρωτισμός χαρακτηρίζεται από δύο αντιφατικές όψεις: αναζητεί, με εμμονή και με τίμημα ακόμη και την εξαφάνιση του Άλλου, την Ενότητα, η οποία αποκαλείται «μονολιθική» και μεταφράζεται στον ένα Αρχηγό, το ένα και μοναδικό κόμμα, το μοναδικό λαό, φυλή ή δόγμα κλπ. Απαιτεί μια ομοιογενή, χωρίς ρωγμές και διαφορές, ενότητα και εκφράζεται με το παραλήρημα του «γιγαντιαίου» και του «μαζικού», του Μοναδικού που επιβάλλεται στο πολλαπλό και το διαφορετικό. Όσο απεχθές κι αν είναι ένα ολοκληρωτικό σύστημα γίνεται τελικά ανεκτό γιατί παρέχει στον πληθυσμό έναν αριθμό ανταμοιβών, αποκλείει τους «εσωτερικούς εχθρούς» και, κυρίως, κατευθύνει ένα μεγάλο μέρος της συλλογικής βίας προς τα έξω, διεξάγοντας μια ακραία φιλοπόλεμη πολιτική. Η τελευταία εξαίρει τον «πατριωτισμό», τα αισθήματα «εθνικής υπερηφάνειας και δόξας». Και γι’ αυτό δεν ανέχεται κανένα διάλειμμα. Το ολοκληρωτικό καθεστώς, παρασυρόμενο από τη φρενίτιδα της βίας εντείνει τον τρόμο και τη βία με μια συνεχώς επιταχυνόμενη κίνηση που μοιάζει ότι τείνει προς την αποκάλυψη ή το χάος.
Σε ό,τι αφορά τις πολιτικές φιλοσοφίες: Για τον Χομπς «η φυσική κατάσταση» του ανθρώπου» είναι η βία. Ο Λεβιάθαν και ο Μπεεμόθ, αυτά τα τέρατα της χαοτικής βίας του Χομπς, δεν αναπαριστούν το κράτος ειμή μόνο στο βαθμό που υπερβαίνουν την αρχέγονη, «φυσική» βία και την «αντιστρέφουν», για να επιτρέψουν στον άνθρωπο να επινοήσει την ανθρωπότητα.
Όπως στον Χομπς έτσι και στον Μακιαβέλι οι άνθρωποι ωθούνται από μια φρενήρη επιθυμία εξουσίας, την ακόρεστη libido dominandi. Το έργο του «Ηγεμόνα» είναι να διαχειρίζεται αυτή τη «φύση» των ανθρώπων περισσότερο με τη δύναμη και το φόβο παρά με την καλοσύνη. Η «δύναμη» είναι η «πρωταρχική αρετή» που πρέπει να επιβεβαιώνεται στις πολιτικές και τις πολεμικές συγκρούσεις.
Κάποιοι, όπως ο Roger Dadum, διατείνονται ότι η ζωώδης ροπή του ανθρώπου στη βία μπορεί να εξομαλυνθεί μέσω της κουλτούρας. Αλλά ποιας κουλτούρας; Μήπως δεν υπήρχαν και δεν υπάρχουν άνθρωποι, λέει ο Τζόρτζ Στάινερ, για τους οποίους η κουλτούρα είναι ένα επιφανειακό, στείρο περίβλημα, αφού ενώ διαβάζουν Ουγκώ, Ντίκινσον, Γουίτμαν, Γκαίτε και Ρίλκε, και απολαμβάνουν την ακρόαση ενός κομματιού του Μπαχ ή του Σούμπερτ και ταυτοχρόνως οδηγούν ανθρώπους στο θάνατο; Ναι, λέει ο Στάινερ, αλλά πέρα από την επιφανειακή, την εικονική υπάρχει και η βιωμένη, η κυτταρική, η βαθιά κουλτούρα, αυτή που αντιστέκεται στις φαντασιώσεις καταστροφής, στις φαντασιώσεις εξουδετέρωσης και της επιστροφής στη βαρβαρότητα.
Αλλά η κουλτούρα αυτή «είναι απαιτητική, ζητάει σκληρή δουλειά. Δεν είναι καθόλου αστείο πράγμα να μάθει κανείς μια ξένη γλώσσα, να μάθει κανείς να λύνει μια ελλειπτική συνάρτηση. Τα πράγματα αυτά μαθαίνονται με τον ιδρώτα της ψυχής». Αυτή, ακριβώς, η βαθιά κουλτούρα είναι εκείνη η αντίρροπη δύναμη που αντιπαρατίθεται στον πόλεμο. Διότι, σύμφωνα με τον Κλαούζεβιτς, όπως τον παραθέτει ο Π. Κονδύλης, «μέσα στον πολιτισμό υπάρχει τόσο ένα πρακτικά επαρκές ισοζύγιο των αντίρροπων τάσεων του ανθρώπου, έτσι ώστε να διατηρείται η ειρήνη, όσο και αρκετή ένταση, έτσι ώστε ένας πόλεμος δεν αποκλείεται, αλλά μάλλον προετοιμάζεται». Συνεπώς, ο πόλεμος ή η ειρήνη είναι το αποτέλεσμα του συσχετισμού αυτών των αντίρροπων δυνάμεων αλλά και της δημιουργίας «εχθρότητας» μέσω της χειραγώγησης των μίντια και των διαμορφωτών της κοινής γνώμης. Γι’ αυτό το λόγο, το κίνημα κατά του πολέμου και του φασισμού έχει θεμελιώδη σημασία.
Πηγή: artinews.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου