«Κούρεμα» με την... ψιλή σε «ασφαλισμένους» καταθέτες;

Ποταμοί μελάνης χύθηκαν στον ελληνικό Τύπο για την ανάλυση της τελευταίας συμφωνίας του Eurogroup, σχετικά με το «κούρεμα» ανασφάλιστων καταθέσεων στην ευρωζώνη. Αυτό, όμως, που δεν επισημάνθηκε είναι ότι οι αποφάσεις αυτές στην πραγματικότητα δεν αφορούν τους καταθέτες των ελληνικών συστημικών τραπεζών, οι οποίοι μπορεί να βρεθούν ακάλυπτοι, ακόμη και για ποσά κάτω από το κρίσιμο όριο των 100.000 ευρώ. Το “B” παρουσιάζει σήμερα όλα όσα πρέπει να γνωρίζουν οι καταθέτες για το... επισφαλές καθεστώς προστασίας των κεφαλαίων τους.
Αυτό που, εν ολίγοις, αποφασίστηκε τα ξημερώματα της Πέμπτης από τους ξενυχτισμένους (άλλη μια φορά) υπουργούς Οικονομικών της ευρωζώνης είναι οι βασικές αρχές ενός σχεδίου οδηγίας για την εκκαθάριση προβληματικών τραπεζών, η οποία θα τεθεί σε ισχύ από το 2018 και ουσιαστικά αποτελεί μια εκδοχή του μοντέλου, που είδαμε πρόσφατα να εφαρμόζεται στις δύο συστημικές τράπεζες της Κύπρου: δηλαδή, ότι, όταν μια τράπεζα της ευρωζώνης καταρρέει, οι μέτοχοι, οι περισσότεροι ιδιώτες πιστωτές και οι ανασφάλιστοι καταθέτες, με ποσά άνω των 100.000 ευρώ, θα είναι οι πρώτοι που θα σηκώνουν το βάρος των ζημιών, ώστε να περιορίζονται οι επιπτώσεις για τα κράτη.

Η απόφαση στην πραγματικότητα δεν καθιερώνει ένα γενικό πλαίσιο που θα εφαρμόζεται παντού και πάντα με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, αλλά κρύβει μυστικά, όρους, προϋποθέσεις και εξαιρέσεις, που θολώνουν αρκετά το τοπίο και δυσκολεύουν τις προβλέψεις για το πώς ακριβώς θα εφαρμοσθεί από κάθε κράτος και για κάθε καταρρέουσα τράπεζα ξεχωριστά.

 Όλα αυτά έχουν το ενδιαφέρον τους, πλην όμως δεν αφορούν τους Έλληνες καταθέτες! Αυτοί εξ ορισμού βρίσκονται σε μια ειδική κατηγορία, σε μια «γκρίζα ζώνη» εντός της ευρωζώνης και η τύχη τους θα κριθεί με ad hoc αποφάσεις της κυβέρνησης και των διεθνών πιστωτών, πιθανότατα πολύ πριν τεθεί σε ισχύ, ύστερα από πέντε χρόνια, η νέα οδηγία για την εκκαθάριση προβληματικών τραπεζών.

Αυτό μπορεί κανείς να το κατανοήσει ακόμη και μια προσεκτική ανάγνωση των δηλώσεων του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος (στα «Νέα», την Παρασκευή), με τις οποίες διέψευσε μεν ότι υπάρχει κίνδυνος «κουρέματος» των Ελλήνων καταθετών, ασφαλισμένων ή ανασφάλιστων, αλλά το έκανε με τρόπο που δημιούργησε πολλά ερωτηματικά στους μη μυημένους στα τραπεζικά, στους δε μυημένους κατέστησε σαφές πόσο... σχετική είναι η προστασία των καταθετών στην Ελλάδα.

 

Ο Γ. Προβόπουλος σε ρόλο... Πυθίας

 

Όπως δήλωσε ο Γ. Προβόπουλος, «όλες οι καταθέσεις είναι εξασφαλισμένες στο προβλεπτό μέλλον» (η υπογράμμιση δική μας). Εξηγώντας περισσότερο αυτή τη μάλλον διφορούμενη δήλωση, ο κ. Προβόπουλος ανέφερε ότι, ακόμη κι αν οι τράπεζες χρειαστούν περισσότερα κεφάλαια (παρά την πρόσφατη ανακεφαλαιοποίησή τους) υπάρχει ένα μαξιλάρι ασφαλείας για το σκοπό αυτό.

 

Τι σημαίνουν όλα αυτά; 

 

-Στην πραγματικότητα, η Ελλάδα αποτελεί... κατηγορία από μόνη της στην ευρωζώνη και δεν μπορεί να εφαρμοσθεί εδώ ο ευρωπαϊκός κανόνας, σύμφωνα με τον οποίο σε μια τραπεζική κατάρρευση πληρώνουν οι μέτοχοι και οι ανασφάλιστοι καταθέτες και προστατεύονται απολύτως οι ασφαλισμένοι.

-Γιατί, πολύ απλά, οι περισσότερες τράπεζες (συστημικές, αλλά και μη συστημικές, όπως το νέο Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο και η νέα Proton Bank) δεν έχουν ούτε ιδιώτες μετόχους που μπορούν να «φορτωθούν» ζημιές, ούτε και ιδιώτες πιστωτές, που μπορούν να χάσουν κεφάλαια για να στηριχθεί μια τράπεζα!

 -Βασικός ή και μοναδικός μέτοχος των τραπεζών που αθροιστικά συγκεντρώνουν τη μερίδα του λέοντος των καταθέσεων είναι το ίδιο το Δημόσιο, μέσω του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας. Συνεπώς, δεν έχει νόημα να επιχειρηθεί να προστατευθεί το κράτος (οι φορολογούμενοι), όπως θα γίνεται στις άλλες χώρες της ευρωζώνης, μέσω «κουρέματος» μετόχων, γιατί μέτοχος είναι το ίδιο το κράτος (οι φορολογούμενοι)!

 -Οι ελληνικές τράπεζες, εξάλλου, έχουν χάσει από καιρό κάθε πρόσβαση σε ιδιωτικό/διατραπεζικό δανεισμό και βασικός τους πιστωτής είναι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, που επίσης έχει γίνει σαφές ότι δεν μπορεί να «κουρευτεί». Έτσι, μέχρι να ξαναγίνουν ιδιωτικές οι τράπεζες (στο απώτερο μέλλον...) και μέχρι να επιστρέψουν στις αγορές έχουν μόνο μια κατηγορία πιστωτών που θα μπορούσαν να επωμισθούν ζημιές: τους καταθέτες τους!

-Από αυτούς, τουλάχιστον τα 2/3 (σύμφωνα με στοιχεία του τέλους 2012) είναι ασφαλισμένοι καταθέτες με ποσά κάτω των 100.000 ευρώ. Μάλιστα, σήμερα οι ασφαλισμένοι καταθέτες πιθανότατα έχουν γίνει περισσότεροι, αφού μετά το κυπριακό «κούρεμα» πολλοί μεγαλοκαταθέτες είτε «έσπασαν» τα ποσά των καταθέσεών τους σε κομμάτια μικρότερα των 100.000 ευρώ, ώστε να μπουν σε καθεστώς προστασίας, ή απομάκρυναν τις καταθέσεις τους από το σύστημα.

-Εν ολίγοις, οι ελληνικές τράπεζες ανήκουν σε μια μοναδική κατηγορία τραπεζών της ευρωζώνης που, εάν καταρρεύσουν, υπάρχουν ελάχιστα περιθώρια να «φορτώσουν» ζημιές σε μετόχους, πιστωτές και ανασφάλιστους καταθέτες, ώστε να προστατευθούν οι καταθέτες με ποσά κάτω των 100.000 ευρώ.

 

Το... «προβλεπτό μέλλον»

 

Ως τώρα, στην Ελλάδα η κυβέρνηση και οι διεθνείς πιστωτές έχουν καταφέρει να προστατεύσουν από τη χρεοκοπία του κράτους και τις καταρρεύσεις τραπεζών ακόμη και τους ανασφάλιστους καταθέτες μικρών, συστημικά ασήμαντων τραπεζών (ακόμη και από την κατάρρευση της Proton Bank δεν έχασαν ευρώ ούτε οι μεγαλοκαταθέτες).

Αυτό ήταν μια πολιτική επιλογή, που υπαγορεύθηκε από την αναγκαιότητα να καθησυχαστούν οι καταθέτες, γιατί η κυβέρνηση και η τρόικα γνώριζαν καλά πως ένας τραπεζικός πανικός, σε μια χώρα που η κυβέρνηση χρωστάει τεράστια ποσά σε άλλα κράτη και οργανισμούς (επίσημοι πιστωτές) και οι τράπεζες είναι «ανοικτές» σε δεκάδες δισεκατομμύρια ευρώ δανεισμού από το Ευρωσύστημα, θα δημιουργούσε μια ακραία κατάσταση ανεξέλεγκτης χρεοκοπίας εντός της ευρωζώνης.

Έτσι, ακόμη και μεγαλοκαταθέτες ασήμαντων, για τη σταθερότητα του συστήματος, τραπεζών κρίθηκε σκόπιμο να αποζημιωθούν στο ακέραιο, με τα έξοδα πληρωμένα από τους διεθνείς πιστωτές και φορτωμένα, τελικά, στους Έλληνες φορολογούμενους.

Όλα αυτά ισχύουν σήμερα και θα εξακολουθήσουν να ισχύουν στο  «προβλεπτό μέλλον», για να θυμηθούμε τη διατύπωση που έκρινε σκόπιμο να χρησιμοποιήσει ο Γ. Προβόπουλος, πίσω από την οποία, αλλά και από τις επεξηγήσεις της, κρύβεται η ουσία του προβλήματος:

-Στην πραγματικότητα, οι Έλληνες καταθέτες έχουν σήμερα μια ιδιότυπη εγγύηση περιορισμένης ισχύος για τις οικονομίες τους, η οποία ισχύει: α) όσο οι τράπεζες, που έχουν διασωθεί, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο από το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας θα εξακολουθήσουν να διαθέτουν «μαξιλάρια» κεφαλαίων για να απορροφούν τις τεράστιες ζημιές που σωρεύει στα χαρτοφυλάκιά τους η οικονομική κρίση, χωρίς να υποχωρούν οι δείκτες επάρκειας κεφαλαίων κάτω από τα ελάχιστα όρια και β) όσο το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας θα έχει ένα μικρό, δικό του «μαξιλάρι» αδιάθετων κεφαλαίων, από το «πακέτο» των 50 δισ. ευρώ της ανακεφαλαιοποίησης, προκειμένου να υποστηρίξει μια συστημική τράπεζα, σε περίπτωση που θα βρεθεί κοντά σε κίνδυνο κατάρρευσης (δηλαδή, αν έχει χάσει το κεφαλαιακό της «μαξιλάρι» και βρίσκεται κοντά, ή κάτω από τους ελάχιστους δείκτες επάρκειας κεφαλαίων).

-Αυτό, λοιπόν, που ενδιαφέρει ένα καταθέτη είναι αν υπάρχει κίνδυνος στο κοντινό μέλλον να εξαντληθούν αυτά τα «μαξιλάρια» που τον προστατεύουν από τις ζημιές της τράπεζας, στην οποία έχει καταθέσει τις οικονομίες του. Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα δεν μπορεί να είναι απόλυτα καθησυχαστική, αφού όλα θα εξαρτηθούν από την εξέλιξη της κρίσης και την κλιμάκωση των επισφαλειών -πληρέστερη εικόνα για την κατάσταση των τραπεζών μετά την ανακεφαλαιοποίηση θα έχουμε μόνο στα τέλη του έτους, όταν θα έχει ολοκληρωθεί και ο επόμενος, κρίσιμος γύρος των τεστ αντοχής. Άλλωστε, ακόμη και μετά την ανακεφαλαιοποίηση, μόνο δύο συστημικές τράπεζες (η Πειραιώς και η Alpha) έχουν σημαντικά «μαξιλάρια» κεφαλαίων, ενώ το «απόθεμα» που θα μείνει στο Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας για κάλυψη πρόσθετων, απρόβλεπτων ζημιών δεν ξεπερνά τα 5 δισ. ευρώ και θα μπορούσε πολύ γρήγορα να «καεί», αν οι επισφάλειες κλιμακωθούν πέρα από τα όρια των αρχικών προβλέψεων.

 

Το σενάριο κατάρρευσης

 

Τι θα συμβεί, λοιπόν, στο απευκταίο σενάριο κατάρρευσης μιας συστημικής τράπεζας μέσα στην επόμενη, κρίσιμη διετία; Δυστυχώς για τους καταθέτες σε αυτό το κρίσιμο ερώτημα ουδείς μπορεί να δώσει σήμερα καθησυχαστική απάντηση, όσα σχέδια οδηγιών για την εκκαθάριση τραπεζών και αν επεξεργασθούν οι υπουργοί Οικονομικών της ευρωζώνης!

Η κυβέρνηση, οι δανειστές μας και όλοι όσοι εμπλέκονται στο σχεδιασμό και την υλοποίηση του προγράμματος διάσωσης της Ελλάδας από τη χρεοκοπία στην παρούσα φάση το μόνο που μπορούν να κάνουν είναι να εύχονται ότι δεν θα χρειασθεί να διαχειρισθούν μια τέτοια κρίση, που αμέσως μόλις ξεσπάσει είναι βέβαιο ότι δεν θα περιορισθεί σε μία μόνο συστημική τράπεζα, αφού η απόσυρση καταθέσεων σε συνθήκες πανικού γρήγορα θα μεταφέρει το πρόβλημα σε ολόκληρο το σύστημα.

Πέρα από τις ευχές, όμως, είναι σαφές ότι η διαχείριση μιας τέτοιας κρίσης στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα θα γίνει με τους γνωστούς... αυτοσχεδιασμούς της κυβέρνησης και των ξένων πιστωτών, πέρα από όρια και κανόνες που γενικά θα ισχύουν στην ευρωζώνη και οι οποίοι, όπως εξηγήσαμε, δεν μπορούν να εφαρμοσθούν στην ιδιαίτερη περίπτωση της Ελλάδας.

Όλα τελικά θα κριθούν από τις αποφάσεις που θα πάρει το Βερολίνο: αν οι Γερμανοί αποφασίσουν ότι οι καταθέτες πρέπει να διασωθούν πάση θυσία, μπορούν να προσφέρουν ένα πρόσθετο δάνειο, που θα προστατεύσει την καταρρέουσα συστημική τράπεζα και το υπόλοιπο σύστημα από τα χειρότερα. Αν, όμως, αποφασίσουν ότι θα πρέπει να τιμωρηθούν οι καταθέτες, είναι βέβαιο ότι το «κούρεμα» που θα χρειασθεί να υποστούν δεν θα γνωρίζει... σύνορα ασφαλισμένων και ανασφάλιστων καταθετών και θα απαιτηθεί να γίνει... με την ψιλή, ακόμη και σε «ασφαλισμένους» καταθέτες!

Το τελικό συμπέρασμα που ενδιαφέρει όλους τους καταθέτες είναι απλό και καθόλου καθησυχαστικό: όσο και αν προσπαθήσουν να προστατευθούν από «ατυχήματα», όσο και αν μελετήσουν δυσνόητους ισολογισμούς τραπεζών, για να κρίνουν ποιες είναι οι ασφαλέστερες να υποδεχθούν τις οικονομίες τους, τελικά η τύχη τους θα κριθεί από την εξέλιξη της κρίσης και από εντελώς απρόβλεπτες, σήμερα, αποφάσεις, που θα ληφθούν σε πολιτικό επίπεδο.

Όλες δε οι καθησυχαστικές δηλώσεις από πολιτικούς και τραπεζίτες έχουν μόνο σχετική αξία. Ας ευχηθούμε να μην αποδειχθεί τελικά ότι είχαν την ίδια αξία με τις διαβεβαιώσεις ότι δεν θα «κουρευτούν» ποτέ τα κρατικά ομόλογα, ή με τους όρκους του Κύπριου προέδρου ότι δεν αποδεχθεί ποτέ «κούρεμα» των καταθετών...