"Πιάνουμε μια κουβέντα – κόβεται στη μέση, Πάμε να χτίσουμε έναν τοίχο – δε μας αφήνουν να τελειώσουμε, Και το τραγούδι μας κομμένο, Όλα τ’ αποτελειώνει ο ορίζοντας." Γιάννης Ρίτσος
Είναι ανατριχιαστικό αν αναλογιστούμε πως υπήρξαν περίοδοι (φοβούμαι μήπως ξαναϋπάρξουν) όπου άνθρωποι / κτήνη -με επίσημη βούλα του κράτους- γέμιζαν τη ζωή τους, γέμιζαν το κουφάρι τους βασανίζοντας άλλους ανθρώπους, αφαιρώντας ζωές, ακρωτηριάζοντας, κακοποιώντας σωματικά και ψυχικά.
Πού;
Στη Μακρόνησο, το μακρόστενο νησί απέναντι από... το Λαύριο. Η Μακρόνησος είχε χρησιμοποιηθεί και παλιότερα ως τόπος εξορίας αιχμαλώτων στους βαλκανικούς πολέμους και ως προσωρινή διαμονή προσφύγων της μικρασιατικής καταστροφής.
Η Μακρόνησος υπήρξε ένας τέτοιος τόπος, ένας τόπος εξορίας χιλιάδων πολιτών και στρατιωτών. Το νησί των βασανιστηρίων ξεκίνησε τη λειτουργία του το 1947, μεσούντος του εμφυλίου πολέμου. Ο σκοπός της ίδρυσης ήταν να συγκεντρωθούν όσοι έχρηζαν πολιτική ή εθνική αναμόρφωση.
Πότε;
Υπήρξαν δύο περίοδοι λειτουργίας:
Α’ περίοδος 11 Ιουνίου 1947 -15 Μαρτίου 1949. Οι εκτοπισμένοι ήταν αξιωματικοί και οπλίτες
Β’ περίοδος 15 Μαρτίου 1949 – Ιούλιος 1950. Οι εκτοπισμένοι ήταν πολιτικοί εξόριστοι, άντρες, γυναίκες και παιδιά
Ποιοι;
Ποιοι ήθελαν τη λειτουργία της Μακρονήσου ως τόπο εξορίας και βασανισμών; Οι Άγγλοι, οι Αμερικάνοι και κάποιοι Έλληνες όπως ο Γ. Στράτος υπουργός Στρατιωτικών, ο Κ. Ρέντης υπουργός Δημόσιας Τάξης και πολιτικοί που ύμνησαν το έργο τους όπως ο Π.Κανελλόπουλος που ονόμασε την Μακρόνησο σύγχρονο “Παρθενώνα”, -αργότερα ο ίδιος το αρνήθηκε- και ο Κ. Τσάτσος.
Ποιοι υπέβαλαν τους κρατούμενους σε βασανιστήρια; Συνεργάτες των Γερμανών, τέρατα που εκπαιδεύτηκαν στη Μέση Ανατολή, χασισοπότες, ποινικοί, κοινωνικά αποβράσματα. Διοικητής του στρατοπέδου ήταν ο περίφημος ταξίαρχος Γιώργος Μπαϊρακτάρης.
Γιατί;
Για να συντρίψουν το προοδευτικό κίνημα της χώρας μας, να φοβηθεί ο κόσμος, να τρομοκρατηθεί, να λουφάξει, να πάψει να διεκδικεί, να μην κοιτάξει προς τον αγώνα του ΔΣΕ.
Μετά την υπογραφή της Συμφωνίας της Βάρκιζας (12/2/1945) εξαπολύθηκε εκστρατεία ακραίας βίας και διώξεων, με μαζικές συλλήψεις και φυλακίσεις, δολοφονίες, τρομοκρατία, βάρβαρη πειθαρχία, βιασμούς. Είχαν γεμίσει οι φυλακές. Έπρεπε να βρεθεί μια πιο μαζική διαδικασία «αναμόρφωσης».
Τι επεδίωκαν;
Τι επεδίωκαν; Επεδίωκαν την ιδεολογική συμμόρφωση, την πολιτική μεταστροφή, την υπογραφή δήλωσης μετανοίας και αποκήρυξης της ιδεολογίας τους. Δήλωση ή Μακρονήσι; Έπρεπε να διαλέξουν!
Πώς;
Πώς προσπάθησαν να αποσπάσουν τις δηλώσεις σε αυτόν τον τόπο μαρτυρίου;
Το μαρτύριο της δίψας, η ασιτία, το βασανιστήριο της φάλαγγας, η βιαιότητα των ροπάλων, το αδιανόητο του φυλακισμένου μέσα σε σακί στη θάλασσα παρέα με μία γάτα, το απάνθρωπο των δεμένων ποδιών και χεριών με πέτρες στις τσέπες και ρίξιμο μέσα στη θάλασσα, ο πόνος της κλωτσιάς, το αίμα από τη σφαίρα, ήταν καθημερινές σκηνές ενός φρικαλέου έργου.
Πολλές ώρες εξοντωτική εργασία με ελάχιστο φαγητό, ξυλοδαρμοί, βασανιστήρια, βία, τρομοκρατική πειθαρχία και αντικομμουνιστική προπαγάνδα. Οι εκτοπισμένοι έχτισαν με τα χέρια τους όλα τα κτίρια, εξευτελισμοί, σκηνές που τις έπαιρνε ο αγέρας, σκηνές δύο ή τεσσάρων ανθρώπων που έμπαιναν υπερτριπλάσιοι για να κοιμηθούν, συνεχείς αλλαγές σκηνής για να μην αποκτήσουν κάποιο φίλο, να μην νιώσουν συμπαράσταση και αλληλεγγύη, άσκοπα και αδιάκοπα κουβαλούσαν πέτρες, πυροβολισμοί στο ψαχνό με δεκάδες νεκρούς και τραυματίες. Απαγόρευση κυκλοφορίας ακόμη και στα ουρητήρια, ενώ τους θέριζε η δίψα αφού τους έδιναν αλμυρό μπακαλιάρο για φαγητό και τους στερούσαν το νερό.
Είχαν κατασκευάσει αγκαθωτές φωλιές, από αγκαθωτό σύρμα και τους έβαζαν να καθίσουν μέσα, οι λεγόμενες «φωλιές αχινοί».
Κάθε τι που θα τους έσπαγε το ηθικό ήταν θεμιτό όπως να τους κρεμούν, να τους δένουν με ένα λεπτό σχοινί ώστε να σταματάει η κυκλοφορία του αίματος, να τους βγάζουν γυμνούς στο χιόνι, τη βροχή ενώ ταυτόχρονα τους πετούσαν κουβάδες νερό.
Έσβηναν τα τσιγάρα πάνω τους, στα γεννητικά τους όργανα.
Τους έδεναν σε πασσάλους με σταυρωτά τα χέρια και ανοιχτά τα πόδια, όλη μέρα!
Τους έβγαζαν από τις σκηνές για να κοιμηθούν έξω στις πέτρες.
Τους άλειφαν με πίσσα ή εύφλεκτο υλικό και τους έβαζαν φωτιά με αποτέλεσμα, να τρέχουν, οι βασανισμένοι, να πέσουν στη θάλασσα μπας και σωθούν.
Το 1948 σε ένα από τα στρατόπεδα του νησιού, που οι αμετανόητοι δεν υπέκυπταν παρά τα όσα τους έκαναν, δέχτηκαν πυροβολισμούς στο πρωινό προσκλητήριο, ενώ την άλλη ημέρα πλοίο του πολεμικού ναυτικού έριξε στα τυφλά στις σκηνές τους, 350 νεκροί και 500 τραυματίες.
Πολλοί πέθαναν από τα βασανιστήρια, άλλους τους σκότωσαν με τα όπλα τους οι “Αλφαμίτες” (ΑΜ – Αστυνομία Μονάδος) άλλοι τρελάθηκαν, άλλοι έχασαν ακοή ή όραση, άλλοι έχασαν πόδι ή χέρι και μερικοί επιχείρησαν να αυτοκτονήσουν.
Αποτέλεσμα;
Μέχρι τον Οκτώβριο του 1949 είχαν “αναμορφωθεί” περίπου 25 χιλιάδες στρατιώτες, οι οποίοι εστάλησαν να πολεμήσουν τον ΔΣΕ.
Ποιους;
Ποιους μάζεψαν στην Μακρόνησο; Την πρώτη περίοδο, μεσούντος του εμφυλίου πολέμου, θέλησαν να “εξυγιάνουν” τον Εθνικό Στρατό από στρατιώτες που πιθανόν διακατέχονταν από “ύποπτα φρονήματα”, δηλαδή όσους συμμετείχαν στον ΕΛΑΣ ή είχαν δημοκρατικές, σοσιαλιστικές, αριστερές πεποιθήσεις συγκεντρώθηκαν σε τρία τάγματα και προς “αναμόρφωσή τους” μεταφέρθηκαν στην Μακρόνησο το 1947, ενώ οι ύποπτοι αξιωματικοί και υπαξιωματικοί σχημάτισαν ξεχωριστό τάγμα.
Έτσι το Γενικό Επιτελείο Στρατού τους μάζεψε και τους έστειλε στο ξερονήσι για την ατομική τους “κάθαρση”. Δεκάδες χιλιάδες στρατιώτες στοιβάχτηκαν στα στρατόπεδα του νησιού, μαζικός εγκλεισμός, εξευτελισμός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Στην δεύτερη περίοδο μεταφέρθηκαν και πολιτικοί εξόριστοι από τον Άη Στράτη, την Ικαρία και τη Λήμνο.
Εκτιμάται πως από την Μακρόνησο πέρασαν δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι, κάποιοι τους ανεβάζουν και στους 100 χιλιάδες.
Ανάμεσά τους, μην ξεχνάμε, υπήρχαν και γυναίκες με τα παιδιά τους που τις είχαν μεταφέρει από το Τρίκερι και συγκρότησαν ένα ξεχωριστό στρατόπεδο και παραδίπλα υπήρχε ένα ολόκληρο στρατόπεδο μόνο με ανάπηρους.
Με την εκλογή του Νικόλαου Πλαστήρα στις εκλογές του 1950 απαγορεύτηκαν τα συρματοπλέγματα, η βία, έγινε πιο ήπια η διαβίωση στα στρατόπεδα, ενώ τον Μάιο του 1950 αποφασίστηκε το κλείσιμο της Μακρονήσου.
Ποιος “άνθρωπος”, ποιος “πολιτισμός” υποβάλει σε τέτοια φρικτά βασανιστήρια έναν άλλον άνθρωπο;...
Γνωστά ονόματα που βρέθηκαν στη Μακρόνησο
ο σκηνοθέτης Νίκος Κούνδουρος, ο ηθοποιός Θανάσης Βέγγος, ο ποιητής Γιάννης Ρίτσος, ο ηθοποιός Μάνος Κατράκης, ο ποιητής Τάσος Λειβαδίτης, ο συγγραφέας Μενέλαος Λουντέμης, ο συγγραφέας Θέμος Κορνάρος, ο συνθέτης Μίκης Θεοδωράκης, ο τραγουδιστής Γρηγόρης Μπιθικώτσης, ο συγγραφέας Χρόνης Μίσσιος, ο ποιητής Νίκος Καρούζος, η ηθοποιός Αλέκα Παΐζη, ο ποιητής Τίτος Πατρίκιος, ο ηθοποιός Γ. Γιολδάσης, ο ηθοποιός Τζαβαλάς Καρούσος, ο ιστορικός Δημήτρης Φωτιάδης, ο αγωνιστής Απόστολος Σάντας που μαζί με τον Μανώλη Γλέζο κατέβασαν τη ναζιστική σημαία από την Ακρόπολη, η παιδαγωγός Ρόζα Ιμβριώτη
Το 1989 η Μακρόνησος κηρύχτηκε ιστορικός αρχαιολογικός τόπος από την υπουργό Πολιτισμού Μελίνα Μερκούρη.
Δεν πρέπει να λησμονούμε για να μην ξανασυμβούνε!
Ενδεικτική βιβλιογραφία:
Αντώνης Φλουντζής, Στο κολαστήριο της Μακρονήσου, εκδόσεις Φιλιππότη
Γιώργης Πικρός, Το χρονικό της Μακρονήσου. Εκδότης: ΔΡΟΜΩΝ
Η Ελένη Νικολαΐδου είναι ιστορικός και συγγραφέας. Απέκτησε τον διδακτορικό της τίτλο από το τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και τα επιστημονικά της ενδιαφέροντα εστιάζονται στο χώρο της σύγχρονης ιστορίας, κυρίως στην περίοδο της Κατοχής, τον εμφύλιο πόλεμο, τους πολιτικούς πρόσφυγες. Άρθρα της έχουν δημοσιευθεί σε εφημερίδες και επιστημονικά περιοδικά.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου