Συστήματα Υγείας: Όλα τα Λεφτά (Μέρος 2ο: Φάκελος «ΕΣΥ»)

 

Αφιερωμένο στους αφανείς ήρωες της καθημερινότητας.

Ζωή Κιούρκα

Στο προηγούμενο μέρος του άρθρου επικεντρώθηκα σε μια μακρινή εικόνα των συστημάτων «υγείας» με παραδείγματα από επικρατούσες δυνάμεις της Δύσης. Αυτά είναι σε γενικές γραμμές τα μοντέλα που δείχνει να ακολουθεί ως υποδείγματα μεταρρύθμισης και η νεοφιλελεύθερη κυβερνώσα παράταξη της χώρας μας. Σε αυτό το δεύτερο μέρος του άρθρου θα σταθώ περισσότερο στα καθ’ ημάς.

Πάμε κι όπου βγει: Εθνικό Σύστημα Υγείας
Τα προβλήματα των υποδομών που αφορούν στα νοσοκομεία του ΕΣΥ αλλά και σε πολλά ακόμη δημόσια κτίρια, συμπεριλαμβανομένων σχολικών και πανεπιστημιακών, είναι σε πολλές περιπτώσεις τόσο σοβαρά που θα μπορούσαμε να τα φανταστούμε ως ωρολογιακές βόμβες έτοιμες να εκραγούν ανά πάσα ώρα και στιγμή δώθε ή κείθε, αφήνοντας πιθανά πίσω τους θύματα. Τα παραδείγματα που είδαν το φως της δημοσιότητας όλο το προηγούμενο διάστημα θα έπρεπε να είναι αρκετά για να πειστούν και οι πιο άπιστοι ως προς αυτό, ενώ αναμενόμενα -και όχι άδικα- ακούγονται φωνές που παραλληλίζουν το έγκλημα των Τεμπών με όσα συμβαίνουν και στις δομές και υπηρεσίες υγείας. 

Σε αντιδιαστολή, οι εκπρόσωποι της κυβερνητικής πολιτικής καυχιούνται πως επενδύουν σε καινούριες υποδομές για αναβάθμιση του συστήματος υγείας, ψηφιακές πλατφόρμες και… βραχιολάκια. Όπως εξηγήσαμε και στο προηγούμενο μέρος του άρθρου: ό,τι δηλαδή απαιτεί πρόσβαση σε δημόσιο χρήμα αλλά σε καμία περίπτωση δεν ικανοποιεί άμεσες και βασικές, πραγματικές ανάγκες των πολιτών. 

Αυτό που οι περήφανοι υπουργοί και τα ενθουσιώδη στελέχη δεν μας λένε, είναι πώς θα στελεχώσουν αυτές τις νέες δομές, την ίδια ώρα που η διαβόητη υποστελέχωση και τα πρόσφατα νομοθετήματά τους έχουν καταδικάσει σε υπολειτουργία ή αφανισμοό αναρίθμητες προϋπάρχουσες υπηρεσίες στις -σε καλύτερη ή χειρότερη κατάσταση- υπάρχουσες υποδομές. Πέραν των ελλείψεων ιατρικού,  νοσηλευτικού, μαιευτικού και βοηθητικού προσωπικού, όπως τραπεζοκόμων, τραυματιοφορέων, καθαριστών κ.ο.κ., υπάρχει σοβαρή μείωση φυσικοθεραπευτριών, διατροφολόγων, κοινωνικών λειτουργών και λειτουργών ψυχικής υγειας, για να μη γίνει λόγος για αυτό που, ανάμεσα στα υπόλοιπα, πλέον δεν θεωρείται αυτονόητο, δηλαδή την κάλυψη των κοινωνικών αναγκών σε δημόσια και δωρεάν οδοντιατρική φροντίδα και πρόληψη. Όσον αφορά στη δομή του -άλλοτε υπερήφανου και καταρτισμένου- ΕΚΑΒ, όλο και περισσότερο λιγοστεύει σε προσωπικό και στόλο, αφήνοντας την αναγκαία προνοσοκομειακή φροντίδα στον αέρα. Οι συνέπειρς που όλοι γνωρίζουμε είναι αναμενόμενες και γι’ αυτό εγκληματικικές, όπως και οι εικόνες ντροπής οι οποίες τείνουν να κανονικοποιηθούν.

Status quo και ερημοποίηση
Η εκπαιδευση του υγειονομικού προσωπικούείναι ένα θέμα για το οποίο δεν γίνεται συχνά λόγος στην ελληνική δημόσια σφαίρα, μια που τα προβλήματα στο ΕΣΥ είναι τόσο βαθιά που ίσως να θεωρείται κάτι για το οποίο δεν υπάρχει χώρος συζήτησης στο σήμερα και το οποίο δεν αποτελεί προτεραιότητα. Παρόλα αυτά, το τεράστιο έλλειμμα στην εκπαίδευση είναι βασικός λόγος μαζικής μετανάστευσης νέων γιατρών σε χώρες του εξωτερικού για να λάβουν αυτό που αυτονοήτως δικαιούνται για τους εαυτούς τους και για τον πληθυσμό της χώρας: αξιοπρεπή κατάρτιση. 

Πέραν ελαχίστων εξαιρετικών περιπτώσεων, όπου κατά κανόνα επιτυγχάνεται άτυπα και αυτοοργανωμένα, η εκπαίδευση περιορίζεται σε ελάχιστα «εταιρικά promotions», δηλαδή σε κάποιες ενημερώσεις, συχνότερα γιατρών, από διάφορες εταιρείες διά των αντιπροσώπων τους (φαρμακευτικές, χειρουργικών υλικών, προστατευτικών μέσων, αναλωσίμων, παροχής υλικού αποκατάστασης και κατ’ οίκον νοσηλείας όπως αναπνευστήρες, αναπηρικά καροτσάκια, αεροστρώματα κ.ο.κ.). Ακόμα, όταν πρόκειται για εκπαίδευση που παρέχεται από ιδιωτικές -κατά βάση και εδώ- οντότητες, η ευκαιρία να λάβουν ορισμένοι από τους υγειονομικούς μια κάποια περαιτέρω κατάρτιση, περιορίζεται σε συνέδρια ή σεμινάρια για τα οποία οι συμμετέχουσες καλούνται να βάλουν βαθιά το χέρι στην τσέπη και, φυσικά, να θυσιάσουν κι άλλο από τον ήδη ελάχιστο προσωπικό τους χρόνο. Αυτό, ωστόσο, δεν αφορά το σύνολο των εργαζομένων καθώς άλλες ειδικότητες, που προαναφέρθηκαν και αφορούν συχνότερα τους επαγγελματίες μη πανεπιστημιακής εκπαίδευσης, πολύ απλά δε λαμβάνουν ποτέ καμία εκπαίδευση παρόλο που εργάζονται σε χώρους υψηλής επικινδυνότητας αλλά και ευθύνης. Συμπερασματικά, η στρατηγική για την συνεχιζόμενη εκπαίδευση εργαζομένων στην υγεία στην Ελλάδα του σήμερα είναι ανύπαρκτη. Το μήνυμα είναι: 

Σώσε ό,τι μπορείς να σώσεις, μάθε στου κασίδη το κεφάλι, χρησιμοποίησε ότι σου προωθείται από την αγορά.

Αποτελεί θαύμα που μέχρι και σήμερα πάρχουν σταθερά υψηλού επιπέδου λειτουργο'ι υγείας που κοσμούν το ΕΣΥ και φροντίζουν όσο είναι ανθρωπίνως δυνατό την κοινότητα των θεραπευομένων τους, παρά τις αδιαμφισβήτητες τρικλοποδιές που τους βάζει το κράτος. Αυτό σίγουρα επιτυγχάνεται με σκληρή δουλειά, βαθύ ανθρωπισμό και μεγάλη αντοχή. Βέβαια, όπως άλλοτε υπονοείται και άλλοτε εκφράζεται ευθέως ως κοινό μυστικό, ένας παράγοντας διατήρησης του status quo στηρίζεται σε κάποιον βαθμό ανοχής. Σε κάθε περίπτωση οι ασθενείς και το φροντιστικό περιβάλλον καταλήγουν συχνά να υποκύπτουν σε παράνομες πρακτικές είτε μετά από χυδαίους εκβιασμούς είτε και… προληπτικά, λόγω ανασφάλειας. Το φακελάκι -νόμιμο και παράνομο- έχει άλλωστε εδραιωθεί στις συνειδήσεις των ανθρώπων που κατοικούν στην Ελλάδα, κάτι που βολεύει πολλές και πολλούς σε ένα υπαρκτό παρακρατικού τύπου σύστημα εντός του συστήματος, την ώρα που οι «υπεύθυνοι» κάνουν τα στραβά μάτια.

Οι… «Εχθροί του Λαού»

Είναι γνωστοί σε κάθε ενεργό μέλος της κοινωνίας οι καθημερινοί αγώνες υγειονομικών για τα απολύτως απαραίτητα. Οι οργανωμένες κινητοποιήσεις είναι συνεχείς, κυρίως (αν και όχι μόνο) για την

πλήρωση των χιλιάδων οργανικών κενών θέσεων στο δημόσιο ΕΣΥ που απέμεινε και ακόμα αντέχει. Είναι πολλαπλά δε τα παραδείγματα διώξεων ή

τιμωρητικών πράξεων απέναντι σε υγειονομικούς που αντιδρούν ως όφειλαν απέναντι στις εγκληματικές πολιτικές που σκοτώνουν την Υγεία και μαζί μ’ αυτή πραγματικούς ανθρώπους.

Μέσα σε αυτό το κλίμα είναι ευνόητο πως, πέραν των πολιτών, ακόμα και τα πιο εκλεκτά παραδείγματα υγειονομικών υποφέρουν ως φυσικό επακόλουθο από τα πλείστα όσα «χτυπήματα της μοίρας»: Κατάρρευση εν ώρα υπηρεσίας, επιρρέπεια σε ατυχήματα με πρόκληση σωματικής βλάβης (ακόμα και θανάτουo), εργασιακή εξουθένωση η και άλλα πιο «αθόρυβα», όπως ψυχικά ή/και σωματικά προβλήματα σχετιζόμενα με τις συνθήκες εργασίας, ακόμη και περιστατικά παρενοχλήσεων, εκφοβισμού, διακρίσεων και εσχάτως εκβιασμού προκειμένου να συμμορφωθεί ή να αποχωρήσει από το ΕΣΥ οποιαδήποτε υγιής φωνή επιμένει.

Αφανείς ήρωες
Αυτή βέβαια είναι η μία όψη του νομίσματος καθώς πολλά από τα παραπάνω δεινά ταλαιπωρούν ομοίως τους ανθρώπους που έχουν ανάγκες παροχής περίθαλψης (ιδίως τους χρονίως πάσχοντες) όπως και τους πραγματικούς αφανείς ήρωες πίσω από όλο αυτό το εγκληματικό σκηνικό, τους φροντστές και τις φροντίστριες  

Οι τελευταίοι, ειδικά όταν ανήκουν στο συγγενικό περιβάλλον των ανθρώπων που έχουν την ανάγκη φροντίδας, «εννοείται» πως δεν αμείβονται (και άρα μένει μετέωρο το αν οι ίδιοι/ίδιες έχουν δυνατότητα -οικονομική ή μη- για ασφαλιστική κάλυψη), καταστρέφονται οικονομικά, ψυχικά και σωματικά, ενώ δεν έχουν καμία δυνατότητα ουσιαστικής προσωπικής ζωής. Άλλωστε, η εμβληματική υπηρεσία «Βοήθεια στο Σπίτι», είναι κι αυτή υποβαθμισμένη από την πολιτεία και σε καμία περίπτωση δεν επαρκεί στην υπάρχουσα μορφή της για να εξυπηρετήσει τις ανάγκες του πληθυσμού σε εξωνοσοκομειακή φροντίδα.

Η οικονομική επιβάρυνση των πολιτών, που επηρεάζεται εκθετικά όσο λαμβάνει χώρα η ολοκλήρωση της κατεδάφισης των δημόσιων φορέων υγείας προς όφελος ιδιωτικών υποκατάστατων (αλά μοντέλο ΟΣΕ), έρχεται να προστεθεί σε μια λίστα εμποδίων η οποία περιλαμβάνει: 

• Ανάγκες λαδώματος με «φακελάκια» για εξασφάλιση μιας αξιοπρεπούς αντιμετώπισης από λιγότερο ή περισσότερο διεφθαρμένους «λειτουργούς υγείας».
• Επί πληρωμή φροντιστές (αποκλειστικοί νοσοκόμοι, ενδονοσοκομειακά και σε κατ’ οίκον νοσηλευόμενους ή κατακεκλιμένους ασθενείς).
• Αδυναμία πρόσβασης σε δωρεάν και ποιοτικό ιατροφαρμακευτικό υλικό (επιθέματα, γάζες, πάνες, ειδικά στρώματα, βακτηρίες κ.ο.κ.).
• Εξαναγκασμό αναζήτησης απαραίτητης περίθαλψης στον ιδιωτικό τομέα λόγω των «αδυναμιών» του ΕΣΥ.

Τα παραπάνω αποτελούν μόνο ενδείξεις των καθημερινών προκλήσεων. Ένα επιπρόσθετο «σημείο των καιρών», που καταδεικνύει και αυτό τις εγκληματικές αμέλειες του συστήματος, είναι η τελευταία μόδα ελλείψης βασικών και δοκιμασμένων φαρμάκων, κάποιων τόσο καθημερινών όσο οι απλές ταμπλέτες σιδήρου/φυλλικύ οξέος (που λαμβάνεται από πολλούς ασθενείς με διαταραχές του αίματος, γυναικολογικά, γαστρεντερολογικά και άλλα προβλήματα, και ευρύτατα από εγκύους και θηλάζουσες), αλλά και των απολύτως απαραίτητων για την εξασφάλιση της επιβίωσης από βαριές και απειλητικές νόσους, όπως  ο καρκίνος. Τέλος, η ιατρική της αποκατάστασης είναι αποκλειστικό προνόμιο για όσους βρισκουν τον τρόπο να ανταπεξέλθουν στο δυσβάταχτο οικονομικό βάρος λόγω της ανυπαρξίας οποιασδήποτε ουσιαστικής δυνατότητας δημόσιας παροχής τέτοιου τύπου με τις υπάρχουσες, αισχρές συνθήκες. 

Σε όλα αυτά, αν προσθέσει κανείς και κάποια απ' τα καθημερινά "πταίσματα" (ρατσισμός, σεξισμός, παραβιαστικότητα, στέρηση πληροφοριών, απουσία συγκατάθεσης για ιατρικές πράξεις κ.α.) που υφίστανται οι ασθενείς σε όλα τα συστήματα υγείας, πόσο μάλλον στο τριτοκοσμικό πλέον ΕΣΥ (αλλά και στον ιδιωτικό τομέα), διαχρονικά, εξάγεται το συμπέρασμα ότι η αγαπημένη ευχή των περισσοτέρων Ελληνίδων και Ελλήνων «την υγειά μας να ‘χουμε» αποκτά μια βαθύτερη ουσία για την νέα σαιζόν που ήδη διανύουμε.

Η Υγεία στα χέρια των ανθρώπων
Πρέπει να γνωρίζει κανείς, ότι η παροχή υπηρεσιών υγείας δεν ήταν ποτέ αποκλειστικό προνόμιο των γιατρών. Η ιατρική όπως έχει διαμορφωθεί σήμερα, είναι αποτέλεσμα λυσσώδους καταστολής οποιασδήποτε μορφής λαϊκής ιατρικής και έχει απόλυτη σχέση με την εξουσία και το κέρδος. Το ζήτημα αυτό είναι τεράστιο, αν και αδιόρατο στο ευρύ τμήμα της κοινωνίας, ενώ οι μορφές λαϊκής ιατρικής, που εκλείπουν όλο και περισσότερο, περιορίζονται στην κατά τ’ άλλα ανεκτίμητη αλληλεγγύη όπως αυτή εκφράζεται στην καθημερινότητα των απλών ανθρώπων που προσπαθούν να τα βγάλουν πέρα απέναντι στον Λεβιάθαν που ονομάζουμε Εθνικό Σύστημα Υγείας. Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, είναι απόλυτη ανάγκη η κοινωνία, η οποία έχει βυθιστεί στην αρρώστια, τη βία και την απόγνωση, να έρθει στο προσκήνιο των διεκδικήσεων για την Υγεία: του καθένα ατομικά αλλά και συλλογικά, για τα σώματα, τις ψυχές μας και μια υγιέστερη κοινωνία συνολικότερα.

ΦΩΤ: Τζάνειο Νοσοκομείο, Η Νοσοκόμα με το τριαντάφυλλο (γκράφιτι)

kosmodromio.gr